Cmentarz żydowski w Jaśle
Z Wikipedii
Cmentarz żydowski w Jaśle – cmentarz żydowski w Jaśle przy ulicy Floriańskiej (sąsiadujący z domem nr 38).
Cmentarz został założony w XIX wieku. Jest on otoczony niekompletnym murem i zajmuje powierzchnię 0,3 hektara.[1] Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1903 r. 11 września 1942 r. na terenie cmentarza hitlerowcy wymordowali jasielskich Żydów. Po II wojnie światowej w centralnym punkcie nekropolii ustawiono pomnik ku czci pomordowanych i upamiętniające ich macewy. Na terenie cmentarza znajduje się również kwatera żołnierzy żydowskich poległych w armii austriackiej podczas I wojny światowej. Cmentarz jest w bardzo złym stanie - większość macew jest przewrócona i nieczytelna.
[edytuj] Dewastacja cmentarza
4 sierpnia 1956 r. Weitz Mendel, Pełnomocnik Żydowskiej Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Tarnowie wystosował pismo do Urzędu do Spraw Wyznań pismo w sprawie dewastacji cmentarza przez Zakład Leczniczy dla Zwierząt w Jaśle:
„ | Jako upoważniony przez Zarząd Żydowskiej Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Tarnowie pismem z dnia 22 listopada 1953 r. L.dz. 60/53 do reprezentowania placówki byłej Kongregacji w Jaśle w sprawach administracyjnych przed Władzami oraz pozostałych sporach związanych z tą funkcją zwracam się do Urzędu do Spraw Wyznań w sprawie następującej:
Na terenie miasta Jasła znajduje się Cmentarz Żydowski, na którym grzebano zmarłych członków byłej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Cmentarz ten obejmuje część starszą składającą się z działek ewidencyjnych l. 429/2 i 429/3 oraz nowszej w skład której wchodzą działki liczby ewid. 450 i 465. Zarówno na starszej jak i na nowszej części cmentarza znajdują się groby z tym, że w południowej połaci nowszej części cmentarza pogrzebane są ofiary hitlerowskich zbrodni, tak Żydów jak i Polaków. Północna część parcel l. kat. 465 i 450 mająca obszaru 50 arów zostało z naruszeniem kompetencji przekazane przez Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Jaśle dla potrzeb Państwowego Zakładu Leczniczego dla Zwierząt w Jaśle. Lecznica Weterynaryjna istotnie objęła ten obszar w posiadanie i wybudowała tam gmach lecznicy. Jakkolwiek stosownie do pomiarów technicznych reszta pomienionych parcel o powierzchni 86 arów 28 m. kw. miała pozostać nienaruszona jako miejsce spoczynku zmarłych to jednak w ślad protokołu z dnia 18 marca 1955 r. Powiatowy Zakład Leczenia Zwierząt wydzielił jako integralną część cmentarza i oddał podpisanemu pełnomocnikowi Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej do dyspozycji przestrzeń rozciągającą się na południowym odcinku pgr.lkat. 450 i 465 gm. kat. Jasło o długości od strony wschodniej na 35 m. a od zachodniej na 45 m. na szerokość obu tych parcel. Według treści wspomnianego protokołu umieszczono na murze okalającym stary cmentarz żydowski oraz na słupku przygotowanym do ogrodzenia trwałe znaki z czerwonego tuszu wyznaczające linię, wzdłuż której miało przebiegać ogrodzenie oddzielające teren zajęty przez Lecznicę Zwierząt od obszaru cmentarza. Wbrew porozumieniu objętemu powyższym protokołem Powiatowy Zarząd Leczenia Zwierząt zajął następnie również i tę pozostawioną jako teren cmentarny resztę parcel 465 i 450 gm. kat. Jasło i całe te parcele ogrodził siatką drucianą. Obecnie na grobach i pomnikach, w miejscu skropionym krwią ofiar hitlerowskiego terroru pasą się konie i bydło rogate, barany i kozy należące do Powiatowego Zarządu Leczenia Zwierząt a nawet teren ten użytkowany jest jako pastwisko i ogród warzywny. Ponieważ tego rodzaju postępowanie mieści w sobie cechy profanacji cmentarza, przeto proszę o wglądnięcie w tę sprawę i wydanie koniecznych zarządzeń zmierzających do zapewnienia należnej czci szczątkom zmarłych pochowanych na cmentarnej ziemi. Zażalenia wnoszone dotychczas przez podpisanego pełnomocnika Kongregacji Wyznania Mojżeszowego do Władz Powiatowych i Wojewódzkich nie odniosły skutku a nawet podpisany spotkał się z zarzutem, że oznaczoną wyżej powierzchnię cmentarza wypuścił bezprawnie w dzierżawę osobom trzecim. Zarzut ten był widocznie nie sprawdzony a w rzeczywistości był podniesiony zupełnie błędnie, gdyż podpisany jedynie chcąc uporządkować i wyrównać ziemię na tym odcinku zlecił Ob. Józefowi Znamirowskiemu zam. w Jaśle przy ul. Nowej zoranie tego terenu i obsianie go trawą. Znamierowski miał jedynie tytułem odpłaty prawo zebrać sobie jeden pokos trawy, sama zaś trawa jako zieleń miała stanowić trwałe upiększenie przedmiotowego odcinka cmentarza. Proszę o dokładne przeanalizowanie sprawy i zarządzenie oddania zajętej bezprawnie części cmentarza do rąk i w zarząd Kongregacji Wyznaniowej Żydowskiej. /Weitz Mendel/ (podpis nieczytelny) |
” |
— Pismo Weitza Mendla z 4 sierpnia 1956 r. do Urzędu do Spraw Wyznań, - Urban, Kazimierz: Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 (wybór materiałów). Zakład Wydawniczy "NOMOS". Kraków 2006. Str. 619-620. |