Cyrulik sewilski

Z Wikipedii

Cyrulik sewilski (wł. Il Barbiere di Siviglia) – opera buffa Gioacchina Rossiniego w dwóch aktach z 1816 roku. Prapremiera: Rzym, Teatro Argentina, 20 lutego 1816. Libretto, napisane przez Cesarego Sterbiniego, oparte zostało na sztuce teatralnej Pierre'a Beaumarchais'go z 1775 roku pod tym samym tytułem.

Jest to najpopularniejsze dzieło Rossiniego i jedna z najczęściej wystawianych oper. Doskonałe, pełne akcji i humoru libretto łączy z piękną muzyką, dajacą pole do popisu śpiewakom. Szczególnie znana jest uwertura, często grana jako odrębny utwór na koncertach symfonicznych oraz arie Largo al factotum, Una voce poco fa i La calunnia (aria o plotce).

Historia jest kontynuowana w Weselu Figara – kolejnej sztuce Beaumarchais'go i operze Wolfganga Amadeusza Mozarta z 1786 roku.

[edytuj] Osoby

Rola	Głos	Aktor z premiery 20 lutego 1816 (dyrygent: Gioachino Rossini)
Rosina, podopieczna Bartola	sopran lub mezzosopran	Geltrude Righetti
Doktor Bartolo, opiekun Rosiny	bas (basso buffo)	Bartolomeo Botticelli
Hrabia Almaviva, miejscowy hrabia	tenor	Manuel Garcia
Figaro, cyrulik sewilski	baryton	Luigi Zamboni
Fiorello, sługa Hrabiego	bas	Paolo Biagelli
Don Basilio, nauczyciel muzyki	bas	Zenobio Vitarelli
Berta (Marcellina), służąca Bartola	sopran	Elisabetta Loiselet
Ambrogio, służący Bartola	nie śpiewa
Notariusz	nie śpiewa

[edytuj] Treść

[edytuj] Akt I

scena 1

Plac w Sewilli. Akcja zaczyna się tuż przed świtem. Z lewej strony dom Bartola z balkonem otoczonym kratą, którą daje się otwierać używając klucza.

Fiorello zebrał muzykantów, teraz nakazuje im ciszę („Piano, pianissimo”). Zjawia się hrabia Almaviva przebrany za ubogiego studenta i śpiewa pod balkonem Rozyny (Aria „Ecco, ridente in cielo”). Hrabia na próżno czeka, żeby Rozyna ukazała się w oknie. Kiedy nadchodzi świt płaci muzykantom i każe im się rozejść. Ci dziękują mu za hojność tak hałaśliwie, że Hrabia i Fiorello przerażeni, że ktoś odkryje ich obecność rozpędzają ich.

scena 2

Hrabia odprawia Fiorella, ale sam postanawia zaczekać jeszcze chwilę pod balkonem. Słysząc, że ktoś nadchodzi, kryje się.

scena 3

Zjawia się Figaro, cyrulik, który w popisowej arii „Largo al factotum” opisuje siebie jako człowieka do wszystkich zadań: golibrodę, balwierza, powiernika, swata i posłańca, który musi aż opędzać się od lukratywnych zleceń całego miasta.

scena 4

Hrabia rozpoznaje w Figaro swojego dawnego służącego i wyjaśnia, że jest tu incognito, zalecając się do pięknej damy, którą ujrzał kiedyś przypadkiem. Figaro informuje go, że dom należy do medyka, którego wychowanicą jest dziewczyna. Zapewnia, że sprawę może załatwić gładko, bo często bywa w tym domu świadcząc liczne usługi jego mieszkańcom.

scena 5

Rozyna wychodzi na balkon, mając nadzieję ujrzeć zalotnika. Kiedy ten się jej ukazuje, ona próbuje przekazać mu bilecik, ale zapobiega temu pojawienie się na balkonie doktora Bartolo. Doktor pyta jej co za kartę trzyma w ręku. Ona odpowiada, że jest to aria z nowej opery „Zbyteczna ostrożność”, ale kiedy on chce ją przeczytać, Rozyna upuszcza liścik na ulicę. Bartolo schodzi, by go podnieść, ale w tym czasie chwyta go Almaviva i kryje się przed doktorem. Bartolo nie wierzy Rozynie, że arię uniósł wiatr i każe jej wejść do domu i zamknąć balkon. Grozi, że całkiem go zamuruje, potem wraca do domu. Hrabia czyta liścik, w którym Rozyna skarży się na opiekuna, który dręczy ją podejrzeniami i nie spuszcza z oka oraz pyta o imię i zamiary zalotnika. Figaro wyjaśnia Hrabiemu, że zazdrość starca bierze się z tego, że sam chce poślubić swoją wychowanicę. W tym momencie Bartolo wychodzi z domu, zakazując służbie wpuszczać kogokolwiek poza Don Basiliem, nauczycielem muzyki. Postanawia także poślubić Rozynę już dziś wieczorem.

scena 6

Hrabia słysząc to postanawia działać. Postanawia jednak, że nie ujawni przed Rozyną swego prawdziwego nazwiska, chcąc być kochanym dla samego siebie, a nie dla majątku i pozycji. Przy akompaniamencie gitary Figara śpiewa canzonettę „Se i1 mio nome saper”, w której przedstawia się jako ubogi student Lindor, który poza szczerym sercem nie może nic zaoferować ukochanej. Rozyna chce odpowiedzieć, ale nagle przerywa, najwyraźniej spłoszona przez kogoś ze służby.

scena 7

Poruszony Hrabia rozkazuje Figaro żeby mu pomógł spotkać się z Rozyną. Obiecuje przy tym sowicie go wynagrodzić jeśli wprowadzi go do jej domu. Figaro zapewnia, że sam widok złota bardzo dopomaga jego sprytowi. W duecie „All'idea di quel metallo” wychwalają moc tego kruszcu, a Figaro wpada na pomysł, żeby Hrabia przebrał się za żołnierza szukającego kwatery, bo takiego każdy musi wpuścić do domu, w dodatku by udawał pijanego, bo takiemu nie sposób się sprzeciwić. Hrabia zna pułkownika, dowódcę świeżo przybyłego do miasta regimentu, więc tym chętniej się zgadza. Jeszcze pyta Figara gdzie ma go szukać. Figaro opisuje swój warsztat, który znajduje się blisko, na lewo, pod numerem piętnastym, ma cztery schodki, białą fasadę, pięć peruk w oknie, napis „Doskonałe pomady” i modną wystawę oświetloną latarnią. Rozchodzą się w doskonałych humorach: Hrabia ma nadzieję na powodzenie w miłości, a Figaro na duży zysk.

scena 8

Fiorello uskarża się na trudy służenia szlachcicowi młodemu i zakochanemu.

scena 9

Akcja przenosi się do wnętrza domu Bartola

W wielkiej arii „Una voce poco fa” Rozyna wyznaje, że postanowiła poślubić Lindora bez względu na sprzeciw Bartola. Mówi, że jest grzeczna, dobrze wychowana i układna, ale tylko do chwili, kiedy ktoś usiłuje ją do czegoś zmusić. Wtedy jest zdolna do wszelkich sztuczek i podstępów. Pisze list do Lindora i ma nadzieję, że dostarczy mu go Figaro, którego widziała w jego towarzystwie.

scena 10

Wchodzi Figaro, któremu Rozyna skarży się na swoje zamknięcie. Słyszą, że nadchodzi Bartolo i Figaro umyka.

scena 11

Bartolo jednak wie, że cyrulik tu był i wypytuje Rozynę o czym rozmawiali. Kiedy ona nie chce mu powiedzieć i wychodzi, doktor wypytuje służbę.

scena 12

Nadchodzi Don Basilio, któremu doktor ufa i któremu wyznaje, że chce jak najprędzej poślubić Rozynę. Dobrze poinformowany Basilio przynosi wieści, że nieznanym zalotnikiem Rozyny jest Hrabia Almaviva. Bartolo prosi go o radę. Basilio uważa, że najlepszym sposobem pognębienia przeciwnika jest rozpuszczenie o nim plotki (słynna aria „La calunnia” porównująca plotkę do burzy zaczynającej się lekkim zefirkiem obmowy a kończącej się niszczącym kataklizmem niesławy). Jednak według Bartola nie ma na to czasu i prosi Basilia o pomoc przy sporządzeniu kontraktu ślubnego. Obaj wychodzą.

scena 13

Ostrożnie wraca Figaro, potem Rozyna. Figaro informuje ją o zamiarach Bartola. Rozyna pyta kim był młodzieniec, z którym rano widziała Figara. On mówi, że to jego kuzyn, inteligentny i zacny student, który ma tylko jedną, ale za to ogromną wadę: jest zakochany. Rozyna pyta, czy jego ukochana mieszka blisko, on odpowiada, że dwa kroki, ona pyta, czy jest piękna, on mówi, że bardzo i opisuje wygląd Rozyny. Na pytanie o imię udaje, że nie może sobie przypomnieć, w końcu mówi: Rozyna, co nie jest dla niej żadnym zaskoczeniem. Cyrulik mówi, że Lindor chętnie przybyłby, żeby się z nią zobaczyć, ale potrzebuje zachęty postaci liściku. Rozyna udaje zawstydzoną i przerażoną taką propozycją, ale po namowach Figara wyciąga gotowy bilecik. Figaro jest zaskoczony i rozumie, że z niego żartowała. Rozyna cieszy się z rychłego spotkania z Lindorem. Figaro wychodzi.

scena 14

Wraca Bartolo i dopytuje Rozynę o czym rozmawiała z Figarem. Ona odpowiada, że o niczym istotnym, poza chorobą małej Marcelinki. Bartolo jednak podejrzewa, że przekazała Figaro liścik - rzekomą arię za „Zbytecznej ostrożności”. Kiedy ona przeczy, pyta, dlaczego ma poplamiony atramentem palec, ona mówi, że go sparzyła i zanurzyła w atramencie, doktor wylicza, że brakuje jednej kartki na biurku, ona tłumaczy, że zawinęła w nią cukierki dla chorej Marcelinki, on pyta, dlaczego zatemperowała pióro, ona mówi, że zaznaczała wzór haftowanego kwiatka. Doktor nie wierzy w jej wykręty i w arii „A un dottor della mia sorte” radzi, by mu nie kłamała i nie próbowała udawać łez, bo on na tych sztuczkach się pozna. Grozi, że ją zamknie w pokoju i zakaże jakichkolwiek odwiedzin. Następnie wychodzi.

scena 15

Rozyna nie traci nadziei - kobietę łatwo zamknąć, trudniej w zamknięciu utrzymać.

scena 16

Berta narzeka na wieczne awantury w domu. Uważa, że doktor zbyt pobłaża Rozynie. Nagle rozlega się walenie w drzwi.

scena 17

Do domu wpada Hrabia przebrany za pijanego żołdaka. Robi raban i zamieszanie, jednocześnie szukając Rozyny. Obraża Bartola, potem chce go ściskać jako kolegę, bowiem jak twierdzi sam jest pułkowym felczerem. Następnie pokazuje mu nakaz kwaterunku.

scena 18

Wchodzi Rozyna, która usłyszała wrzaski. Żołnierz szepcze jej: „Jestem Lindor”, Bartolo każe jej wyjść. Żołnierz chce iść za nią. Rozyna udaje przestraszoną, Bartolo jest oburzony. Wyjaśnia Almavivie, że ma dokument zwalniający go z obowiązku kwaterunkowego. Hrabia próbuje przekazać Rozynie liścik, jednak Bartolo nie spuszcza ich z oka. Kiedy doktor okazuje dokument, żołnierz go odrzuca, oświadczając, że i tak tu zostanie. Bartolo chce go przepędzić kijem, ale Hrabia wyjmuje szpadę, oświadczając, że doktor będzie miał wojnę, skoro o nią prosi i zaczyna wyznaczać pole walki, zbliżając się przy tym do Rozyny. Upuszcza liścik, który ona nakrywa chusteczką i chce podnieść. Zauważa to Bartolo i chce złapać karteczkę, ale uprzedza go Almaviva, który udając, że to recepta, podaje go Rozynie. Bartolo żąda, żeby mu ją pokazała, ale ona już zdążyła zamienić liścik na spis bielizny do prania. Robi się coraz większe zamieszanie: Bartolo i Almaviva chcą się bić, Rozyna skarży się na swój los, Berta i Basilio nie rozumieją co się dzieje.

scena 19

Wchodzi Figaro i próbuje uspokoić wszystkich, tłumacząc, że słychać ich w całej okolicy. Radzi wściekłemu na Bartola Almavivie, żeby zachowywał się trochę rozsądniej. Znowu rozlega się walenie w drzwi - to przybywa oddział żołnierzy wezwany przez sąsiadów.

scena 20

Żołnierze próbują zaprowadzić spokój, ale wszyscy uczestnicy kłótni zaczynają się oskarżać nawzajem. W końcu oficer decyduje się aresztować pijanego żołnierza, ale wtedy ten wyciąga jakiś dokument i okazuje go oficerowi. Ten przeczytawszy, zaskoczony, kłania się Almavivie, usuwa się i nakazuje żołnierzom zrobić to samo. Wszyscy obecni aż zamierają ze zdziwienia. Bartolo próbuje jeszcze coś tłumaczyć żołnierzom, ale ci nakazują mu zamilknąć. Akt kończy się tym, że wszyscy wyznają, że nic nie rozumieją, a w głowach im się mąci jakby zamieniły się w kowadła, w które uderzają ciężkie młoty.

[edytuj] Akt II

scena 1

Pokój do nauki w domu Bartola. Stoi w nim pianoforte.

Bartolo podejrzewa, że pijany żołnierz był wysłańcem hrabiego Almavivy, który miał wybadać serce Rozyny.

scena 2

Wchodzi Hrabia przebrany za nauczyciela muzyki. Swym długim, ceremonialnym przywitaniem i pozdrowieniami irytuje Bartola, który nie może sobie przypomnieć kogo mu gość przypomina. Przedstawia się jako Don Alonso, uczeń Don Basilia, który zachorował i wysłał go w zastępstwie na lekcję do Rozyny. Bartolo chce odwiedzić chorego. Żeby go powstrzymać, Hrabia mówi, że ma dla niego ważne wiadomości i pokazuje mu list Rozyny, informując, że był adresowany do hrabiego Almavivy. Mówi, że Don Basilio nic o tym nie wie, więc lepiej go nie wtajemniczać i proponuje, że sam podczas lekcji muzyki pokaże list Rozynie, żeby ją przekonać, że ma go od kochanki Hrabiego. Bartolo rozpoznaje w tym sposób działania charakterystyczny dla Don Basilia - rozpuszczenie plotki. Kiedy doktor wychodzi, żeby zawołać Rozynę, Hrabia tłumaczy się, że musiał pokazać list, bo inaczej nie spotkałby się z Rozyną.

scena 3

Rozyna wchodzi z Bartolem. Kiedy widzi Lindora, wyrywa jej się okrzyk, ale tłumaczy, że skręciła nogę. Na pytanie nauczyciela, co chce zaśpiewać, odpowiada, że arię ze „Zbytecznej ostrożności”. Bartolo słucha, Hrabia jej akompaniuje. Aria Rozyny jest w istocie wyznaniem miłości do Lindora i prośbą o wyrwanie jej z rąk „tyrana”. Hrabia, również śpiewając, obiecuje jej ratunek. Aria Rozyny kończy się wyrażeniem nadziei na szczęście w miłości. Bartolo chwali jej głos, ale aria mu się nie podoba. Woli dawne arie w stylu śpiewaka Cafariello - zaczyna śpiewać o miłości do Rozyny (wyjaśnia, że w oryginale była Giannina) i tańczyć menueta. Wchodzi Figaro i, nie zauważony przez doktora, przedrzeźnia go.

scena 4

W końcu Bartolo zauważa Figara. Cyrulik przyszedł go ogolić, ale Bartolo uważa, że to nieodpowiedni moment. Figaro nie zgadza się na przeniesienie wizyty na następny dzień, wyliczając swoje rozliczne zobowiązania. Udaje obrażonego, więc Bartolo w końcu się zgadza i prosi, żeby przyniósł potrzebne do tego rzeczy z innego pokoju. Daje mu na chwilę klucze, ale zmienia zdanie i sam idzie. Figaro dowiaduje się od Rozyny, że w pęku kluczy, które ma Bartolo jest też klucz do kraty na balkonie. Bartolo znowu zmienia zdanie - wraca, bo boi się zostawiać cyrulika z Rozyną. Znowu daje mu klucze, prosi, żeby niczego nie dotykał i szeptem informuje domniemanego Don Alonsa, że to Figaro nosił bileciki Hrabiego. Odgłosy tłukącej się porcelany wywabiają Bartola z pokoju. Rozyna zostaje sama z Hrabią. To daje im czas na szybkie i szybko przyjęte oświadczyny. Wracają wściekły Bartolo i Figaro. Cyrulik tłumaczy, że w korytarzu było tak ciemno, że niechcący stłukł część zastawy stołowej, pokazując jednocześnie Almavivie, że ukradł klucz do kraty. W końcu przystępuje do golenia doktora.

scena 5

Niespodziewanie zjawia się Basilio, ku zdziwieniu Bartola i niezadowoleniu reszty. Doktor zapytuje go o zdrowie, choć Figaro próbuje odwrócić jego uwagę. Basilio nie rozumie o co chodzi doktorowi. Hrabia odciąga Don Bartola i tłumaczy, że koniecznie trzeba się pozbyć Basilia, który może popsuć intrygę z listem. Potem pyta Basilia dlaczego wychodzi z domu z gorączką. Razem z Figarem wmawia w niego chorobę. Jako lekarstwo zaś proponuje pełną sakiewkę. Basilio nic nie rozumie, ale pieniądze przyjmuje. Wszyscy razem radzą mu natychmiast iść do domu i położyć się do łóżka („Buona sera, mio signore”). Basilio trochę się ociąga, czuje, że ktoś coś knuje, ale w końcu, nieomal wypchnięty, wychodzi.

scena 6

Figaro przystępuje do golenia doktora, ustawiając się tak, żeby ten nie widział dwojga kochanków, udających, że uczą się muzyki. Hrabia umawia się z Rozyną, że przyjdzie po nią o północy, a potem uciekną razem przez balkon. Kiedy Bartolo zaczyna się interesować tym o czym rozmawiają, Figaro odwraca jego uwagę, mówiąc, że coś mu wpadło do oka. Jednak kiedy Hrabia chce wyjaśnić Rozynie, że przekazał jej list Bartolowi, ten się orientuje o czym rozmawiają i wpada we wściekłość. Wszyscy próbują go uspokoić, ale bez skutku, więc uciekają przed jego gniewem.

scena 7

Bartolo jest zły na siebie, że dał się podejść. Wysyła służącego Ambrogia po Don Basilia, a Bercie każe pilnować drzwi. Jednak zmienia zdanie, bo nie ufa już nikomu i sam postanawia pełnić straż.

scena 8

Berta narzeka na podejrzliwość pana, która powoduje wieczne kłótnie i niezgodę w domu. W arii "Il vecchiotto cerca moglie" dziwi się jak miłość odbiera rozum, każąc starcowi starać się o względy młodej dziewczyny. Zauważa, że ją samą czasem dopadają miłosne tęsknoty, ale nikt jej już nie chce, więc zostaje sama, zrozpaczona.

scena 9

Ten sam pokój co w pierwszym akcie.

Przybył Don Basilio i wyjaśnia, że nie zna Don Alonsa, który podawał się za jego ucznia. Bartolo jest pewien, że był on wysłannikiem Hrabiego. Don Basilio sądzi, że mógł to być Hrabia we własnej osobie, nie przyznając się, że każe mu tak przypuszczać ciężka sakiewka, którą od niego otrzymał. Doktor mówi, że to już bez znaczenia, bo wkrótce przybędzie notariusz, który udzieli mu ślubu z Rozyną. Basilio w to wątpi, bo po pierwsze szaleje burza, a po drugie notariusz będzie dziś zajęty udzielaniem ślubu siostrzenicy Figara. Bartolo wie, że Figaro nie ma siostrzenicy, więc podejrzewając podstęp, każe Basiliowi sprowadzić natychmiast notariusza.

scena 10

Bartolo postanawia, że Rozyna zostanie jego żoną nawet jeśli miałby ją zmusić siłą. Jednak wpada mu do głowy inny pomysł. Ma liścik, który nierozważnie wręczył mu Don Alonso. Wzywa Rozynę i użalając się nad nią mówi, że jej ukochany okłamał ją, bo w rzeczywistości działał na zlecenie hrabiego Almavivy. Na dowód pokazuje pisany przez nią list. Mówi, że Figaro i Lindor mieli ją wtrącić w ramiona Hrabiego. Zrozpaczona Rozyna chce się zemścić i obiecuje poślubić Bartola. Zdradza mu też, że Figaro z Lindorem przybędą o północy i wejdą przez balkon używając klucza, który ukradli. Bartolo postanawia wezwać na pomoc żandarmów. Rozyna zostaje sama.

Orkiestrowe interludium ilustrujące burzę.

Po drabinie przystawionej do balkonu wchodzą ubrani w płaszcze Hrabia i Figaro. Figaro trzyma lampę.

scena 11

Hrabia narzeka na pogodę, ale Figaro zwraca uwagę, że jest ona w sam raz dla zakochanych. Dostrzegają Rozynę. Hrabia zwraca się do niej czule, ale Rozyna obrzuca go wyzwiskami, oskarża, że wykorzystał jej naiwność. Hrabia i Figaro są zaskoczeni. Rozyna zarzuca Lindorowi, że chciał ją wykraść dla hrabiego Almavivy. Ten słucha tego z radością, bo jest już pewien, że dziewczynie nie zależy na majątku i zaszczytach. Odrzucając płaszcz ujawnia bogaty strój i przedstawia się jako hrabia Almaviva. Rozyna jest zdumiona i szczęśliwa, hrabia jest równie szczęśliwy, a Figaro uważa, że to wyłącznie jego zasługa. Jednak Rozyna waha się, czy jest godna Hrabiego. On odrzuca jej wątpliwości i prosi ją o rękę. Oboje pogrążają się w czułych wyznaniach i nie zważają na cyrulika, który radzi pośpiech. Figaro zauważa zbliżających się do domu ludzi z latarnią. Wszyscy postanawiają uciekać ("Zitti, zitti, piano, piano"), ale okazuje się, że ktoś zabrał drabinę spod balkonu.

scena 12

Wchodzi Don Basilio prowadząc notariusza. Figaro przejmuje inicjatywę, mówiąc notariuszowi, że wezwał go by udzielił ślubu jego siostrzenicy i hrabiemu Almavivie. Gdy Basilio próbuje protestować, hrabia daje mu wybór: piękny pierścień albo kulka w łeb. Basilio wybiera pierścień i zgadza się nawet zostać drugim świadkiem obok Figara. Akt małżeństwa zostaje podpisany.

scena 13

Wkracza Bartolo z żołnierzami, oskarża Hrabiego i Figara o włamanie i każe ich aresztować. Oficer pyta Hrabiego o nazwisko. Ten przedstawia się najpierw jako mąż Rozyny, a potem podaje nazwisko Almaviva. Bartolo jest zdruzgotany. Hrabia zauważa, że na nic zdała się jego podejrzliwość, bo Rozyna jest już jego żoną. Wypomina mu jak źle się z nią obchodził i nakazuje mu zaprzestać protestów. Doktor zarzuca Basiliowi zdradę, ale ten mówi, że Hrabia przekonał go nieodpartymi argumentami. Bartolo żałuje, że usunął drabinę spod balkonu, bo w ten sposób tylko przyspieszył ślub. Figaro komentuje, że to jest właśnie "Zbyteczna ostrożność". Doktor, którego Hrabia zapewnił, że może zatrzymać sobie posag Rozyny, w końcu godzi się z rzeczywistością i udziela nawet błogosławieństwa nowożeńcom. Następuje radosny finał, w którym wszyscy wychwalają miłość i wierność, a Figaro uznaje, że doprowadziwszy sprawę do szczęśliwego końca może już zgasić swoją latarnię i zakończyć sprawę.