Detektor reakcyjny

Z Wikipedii

Jest to układ lampowy, lub tranzystorowy przeznaczony do detekcji sygnału zmodulowanego w amplitudzie, wykorzystujący wzmacniającą lampę elektronową - triodę, tetrodę, lub pentodę albo tranzystor. Jest to układ detektora siatkowego, w którym detekcja następuje w obszarze siatka - katoda lampy, które tworzą razem diodę detekcyjną. Sygnał w.cz. przechodzi przez kondensator C2 i po wyprostowaniu przez obwód siatka - katoda pojawia się na siatce lampy w postaci dwóch składowych - zdemodulowanej małej częstotliwości i pozostałości sygnału wysokiej częstotliwości. Lampa wzmacnia te sygnały i na jej anodzie występują z większą siłą, tu są rozdzielane - sygnał m.cz. jest kierowany do wyjścia przez kondensator C3, a sygnał w.cz. z powrotem do wejścia przez kondensator zmienny C4, potem przepływa przez cewkę L3. Cewka L3 jest tak włączona, aby sygnał sprzężenia zwrotnego dodawał się do sygnału wejściowego zwiększając jego poziom.

Tą metodą znacznie się zwiększa czułość układu - nawet bardzo mały sygnał wejściowy w.cz. daje na wyjściu wysoki poziom sygnału m.cz., właśnie dzięki dodatniemu sprzężeniu zwrotnemu. Siłę tego sprzężenia (reakcję) reguluje się kondensatorem C4, który reguluje ilość prądu wracającego do wejścia, albo poprzez zmianę położenia cewki L3 - wtedy reguluje się siłę oddziaływania tej cewki. W sytuacji, gdy siła sprzężenia przekroczy pewną krytyczną wartość układ zamienia się w generator i zaczyna generować drgania o częstotliwości obwodu rezonansowego L2 - C1. Najkorzystniejsze ustawienie siły sprzężenia zwrotnego jest tuż przed punktem powstawania oscylacji.

Zaletą tego układu jest jego bardzo duża czułość (praktycznie osiągane wartości wzmocnień osiągają kilkaset i więcej razy), dobra praca dla różnych zakresów częstotliwości, od fal długich aż do UKF-u, detekcja niemodulowanego sygnału telegraficznego A1 i prostota konstrukcji. Do wad należy możliwość generowania drgań (i promieniowania ich przez antenę odbiorczą jako zakłóceń) mała selektywność (układ zawiera tylko jeden obwód rezonansowy), do tego zależna od siły reakcji.

Jego zalety sprawiły, że był w powszechnym zastosowaniu w radiotechnice od początku pojawienia się lamp elektronowych aż do końca lat 30., a niekiedy np. w konstrukcjach amatorskich znacznie później. Detektory reakcyjne prawie zawsze pracowały na odbieranej częstotliwości w odbiornikach reakcyjnych, bywały poprzedzone czasami stopniem wzmacniacza w.cz. w celu zwiększenia czułości i selektywności, jednak czasami były też stosowane w superheterodynach. Typowym polskim odbiornikiem reakcyjnym jest Elektrit Superior z 1936 roku, a przedstawicielem rzadkiego rodzaju superheterodyn z detektorem reakcyjnym może być polski Telefunken T4 z 1939 roku. Amatorskie odbiorniki nasłuchowe ze względu na możliwość odbioru telegrafii i prostotę były budowane do przełomu lat 70-80.

Zobacz też: mnożnik dobroci.