Dziewięćsił bezłodygowy

Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis L.) - gatunek rośliny dwuletniej należącej do rodziny astrowatych. Występuje w rejonach alpejskich południowej i centralnej Europy, dosyć często na terenie Polski południowej (Beskidy, Pieniny, Tatry, Sudety), Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej ( Rębielice Królewskie) rzadko na niżu.

Spis treści

Łodyga: Przeważnie brak łodygi i stąd pochodzi gatunkowa nazwa rośliny.
Liście: Pierzaste, powcinane, kolczasto zakończone, tworzące rozetę. Na spodniej stronie słabo pajęczynowate. Rozeta rozpostarta tuż przy gruncie, osiąga do 15 cm średnicy.
Kwiaty: W środku rozety umiejscowiony jest duży srebrzystobiały, rozwarty koszyczek, przypominający pojedynczy kwiat. Ma średnicę 7-15 cm, łuski okrywy mają na brzegach rozgałęzione kolce. Promienie okrywy biało lśniące. Kwiatostan otwiera się tylko w słońcu. Kwitnie od lipca do września.
Owoce: Niełupka o długości 4-6 mm z puchem kielichowym 15-17 mm. Włoski puchu zrośnięte w nasadzie pęczkami po 5-8. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.
Korzeń: Gruby, palowy, słabo rozgałęziony i drewniejący.
Biotop: Tereny górzyste do 2800 m n.p.m., często wzgórza wapienne, także niżej. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym, ubogie, piaszczysto-gliniaste. Rośnie w miejscach nasłonecznionych.

Roślina lecznicza: już w Średniowieczu uważany był za roślinę tego rodzaju. Korzeń wykorzystywany był jako środek napotny lub moczopędny, a także przy zaburzeniach trawienia.

Wysuszony kwiatostan

- Zbiór i suszenie: Korzeń zbierany jest jesienią i po oczyszczeniu suszony w warunkach naturalnych.
- Skład chemiczny: surowiec zawiera olejek (1-2%), w nim związek poliacetylenowy (tlenek carlina) o działaniu bakteriobójczym, garbniki i inulinę.
- Działanie: Wyciąg ma właściwości hamujące wzrost bakterii gram-dodatnich oraz gronkowca złocistego.
Wzornictwo i sztuka: stylizowane przedstawienie dziewięćsiła jest klasycznym motywem sztuki podhalańskiej.
Roślina ozdobna: wykorzystywany przy aranżacji ogródków skalnych.
Sztuka kulinarna: W niektórych krajach europejskich (np. Szwajcaria, Włochy) dno koszyczków kwiatowych spożywane było jako jarzyna, tak jak karczochy^[1].

W Polsce dziewięćsił bezłodygowy podlega ścisłej ochronie.

Grupa dziewięćsiłów

Wyróżnia się dwa podgatunki:

Kwiatostan dziewięćsiła zamyka się pod wpływem zwiększonej wilgotności powietrza, co postrzegane jest jako zwiastun nadchodzącego deszczu.