Edward Stachura
Z Wikipedii
.png/180px-Edward_stachura_(amfiteatr).png)
Edward Jerzy Stachura, dla przyjaciół Sted (ur. 18 sierpnia 1937, zm. 24 lipca 1979) - polski poeta, pisarz, pieśniarz i wędrowiec (outsider). Uznawany za jednego z poetów wyklętych.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Urodził się w rodzinie polskich emigrantów w Charvieu (podawał również: Pont-de-Cheruy lub Reveil), w departamencie Isère w regionie Franche Comte we wschodniej Francji. Rodzina wróciła do Polski w 1948. Dzieciństwo spędzone we Francji i nauka francuskiego miały spory wpływ na styl jego jedynego w swym rodzaju języka. W 1952 ukończył naukę w Szkole Podstawowej w Aleksandrowie Kujawskim. W 1956 zdał maturę w III Liceum Ogólnokształcącym w Gdyni. Pierwsze poematy opublikował w 1957.
Pierwsze poezje opublikował w 1956 w dwutygodniku "Kontrasty" (nr 5). Od 1957 do 1960 studiował romanistykę na KUL, potem do 1965 na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie podróży stypendialnej (1969-1970) do Meksyku studiował literaturę na tamtejszym UNAM.
Często podróżował w 1966 - Jugosławia, 1971 - Bliski Wschód (gł. Syria), 1972 - Norwegia, 1973 - Szwajcaria i Francja, drugi pobyt w Norwegii, 1975 - podróż do USA, Kanady i Meksyku.
Jego żoną była pisarka Zyta Anna Bartkowska - pseudonim literacki - Zyta Oryszyn (rozwód w 1972).
Stachura powiesił się we własnym domu przy ulicy Rębkowskiej w Warszawie (zażył też sporą ilość tabletek na uspokojenie). Parę miesięcy wcześniej - w kwietniu, najprawdopodobniej próbował popełnić samobójstwo (wpadł pod nadjeżdżający elektrowóz, w wyniku czego stracił cztery palce prawej dłoni). Po tym wypadku przez jakiś czas leczył się w Szpitalu Psychiatrycznym w Drewnicy z rozpoznaniem psychozy depresyjno-urojeniowej. Przez kilka miesięcy przed tragiczną śmiercią pisał dziennik Pogodzić się ze światem, który stanowi wstrząsające świadectwo zmagania się poety z cierpieniem.
[edytuj] Twórczość
Krytyka, wbrew samemu Stachurze, łączyła jego życie z twórczością. Pomiędzy wykreowanym bohaterem, a realnym pisarzem stawiano znak równości. Konsekwencją takiego postępowania były nieporozumienia w interpretacjach jego tekstów. W tę pułapkę autobiografizmu wpadło wielu czytelników, ponieważ nad prawdę słowa przedkładali dociekania na ile realia książkowe miały pokrycie w rzeczywistości. Dziś jego utwory są wykonywane m.in. przez grupę Stare Dobre Małżeństwo, Jacka Różańskiego (płyta do muzyki Jerzego Satanowskiego), Jana Kondraka, Marka Gałązkę, Hey czy Annę Chodakowską. Zajmował się także tłumaczeniem poezji, m.in. Jorge Luisa Borgesa.
[edytuj] Poezja
Stachura wypowiadał się w różnych formach: lirykach, poematach, utworach z pogranicza prozy poetyckiej, refleksyjnej i narracyjnej. Sięgał do stylu ballady i gawędy oraz bezpośredniej wypowiedzi odautorskiej na licznych spotkaniach odautorskich, gdzie grał na gitarze i śpiewał własne teksty (np. "Ruszaj się Bruno, idziemy na piwo").
W jego twórczości dochodzi do głosu dramatyczny konflikt między naturalną potrzebą afirmacji życia, natury, człowieka i elementarnych wartości etycznych, a poczuciem obcości, egzystencjalnego lęku i odrazy do współczesnej ograniczającej wolności jednostki cywilizacji przez unifikację standardowych wzorców.
Stachura nazywany jest twórcą "poezji czynnej": nie tylko często recytował i śpiewał swoje teksty, ale i tworzył je niejako "w drodze", aktualizował i uzupełniał. Utwory Stachury, poetyckie i prozatorskie oraz jego piosenki, wyprzedzały wiele innych publikacji i obiegowych idei młodzieżowej kontrkultury. W poetycki sposób ujmują idee powszechnego braterstwa ludzi (jak w "Missa pagana"- dla wszystkich starczy miejsca pod wielkim dachem nieba). W ostatnim swym utworze "Liście do Pozostałych" poeta tak żegna się ze światem:
-
- "Umieram
- za winy moje i niewinność moją
- za brak, który czuję każdą cząstką ciała i każdą cząstką duszy
- (...)
- bo nawet obłęd nie został mi zaoszczędzony
- bo wszystko mnie boli straszliwie
- bo duszę się w tej klatce
- bo samotna jest dusza moja aż do śmierci
- bo kończy się w porę ostatni papier i już tylko krok i niech
- Żyje Życie
- bo stanąłem na początku, bo pociągnął mnie ojciec i stanę na końcu
- i nie skosztuję śmierci."
[edytuj] Proza
Cała twórczość Stachury, zwłaszcza jego proza, przekraczała poziom chwilowych mód i zdobywa nadal nowych odbiorców.
Bohaterowie jego prozy, jak sam autor, wrażliwi na wszelkie przejawy życia, samotnicy z własnego wyboru, przeżywają dramatycznie swój los jako "włóczęgę bez celu" i bezustanną "ucieczkę przed śmiercią", poszukując tożsamości bądź w postawie franciszkańskiej pokory, ale też przekory wobec życia we wcześniejszych utworach ("Jeden dzień", "Cała jaskrawość", "Siekierezada"), bądź w gorzko ironicznych, pełnych humoru i sytuacyjnych dowcipów oraz młodzieżowego slangu językowego, "romantycznych" gestach buntu utworach późniejszych ("Się", "Fabula rasa").
[edytuj] Dzieła (chronologicznie)
- Jeden dzień (opowiadania, 1962)
- Dużo ognia (tomik poezji, 1963)
- Falując na wietrze (opowiadania, 1966)
- Przystępuję do ciebie (poemat, 1968)
- Po ogrodzie niech hula szarańcza (poemat, 1968)
- Cała jaskrawość (powieść, 1969)
- Siekierezada (powieść, 1971)
- Zbieg okoliczności łagodzących (tomik poezji, 1974)
- Wszystko jest poezja (proza, 1975)
- Kropka nad ypsilonem (1975)
- Się (proza, 1977)
- Missa pagana (1978)
- Fabula rasa (proza, 1979)
- Oto (proza, 1979)
- Listy do pisarzy (listy, 2006)
- Moje wielkie świętowanie (proza, 2007)
1963- "Dużo ognia"
1968- "Po ogrodzie niech hula szarańcza"
1968- "Przystępuję do ciebie"
1974- "Piosenki"
1978- "Dużo ognia i tak dalej"
Opowiadania
1962- "Jeden dzień"
1966- "Falując na wietrze"
1975- "Twój stary"
1977- "Się"
2007- "Moje wielkie świętowanie"
Powieści
1969- "Cała jaskrawość"
1971- "Siekierezada" albo "Zima leśnych ludzi"
Felietony, szkice, wyznania
1975- "Wszystko jest poezja. Opowieść- rzeka."
1979- "Fabula rasa. Rzecz o egoizmie"
Listy
2006- "Listy do pisarzy"
Pośmiertnie
1980- "Poezje wybrane"
1982- "Poezja i proza"
1990- "Postscriptum"
[edytuj] Adaptacje filmowe
- Siekierezada (1985) reż. Witold Leszczyński
