Fetyszyzm (seksuologia)
Z Wikipedii
ICD-10 |
Fetyszyzm |
Kod ICD-10F65.0
|
DSM IV |
Fetyszyzm |
Kod DSM IV302.81
|
Fetyszyzm - rodzaj parafilii seksualnej polegający na uzyskiwaniu satysfakcji seksualnej głównie lub wyłącznie w wyniku kontaktu z obiektem pobudzającym - fetyszem.
Fetyszyzm występuje prawie wyłącznie u mężczyzn[1].
W klasyfikacji APA fetyszyzm należy do kategorii zaburzeń preferencji seksualnych (posiada kod F65.0). Szczególnym przypadkiem fetyszyzmu jest transwestytyzm fetyszystyczny (kod ICD-10: F65.1, DSM-IV: 302.81).
Spis treści |
[edytuj] Kryteria DSM-IV
- Pojawiające się przez przynajmniej sześć miesięcy powracające, silnie podniecające fantazje seksualne, impulsy lub zachowania dotyczące wykorzystania obiektów nieożywionych.
- Fantazje, impulsy lub zachowania powodują klinicznie znaczący dyskomfort lub upośledzenie w społecznym, zawodowym lub innym obszarze funkcjonowania.
- Fetysze nie ograniczają się do elementów garderoby kobiecej służących przebieraniu się (np. w fetyszyzmie transwestycyjnym) lub urządzeń zaprojektowanych w celu mechanicznej stymulacji narządów płciowych (np. wibratory).
[edytuj] Problemy definicyjne
Istnieje bardzo wiele definicji oraz linii demarkacyjnych odróżniających lub łączących fetyszyzm z parafilią. Wg klasyfikacji i opisu Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego fetyszyzm jest formą parafilii, czyli zaburzenia preferencji seksualnych a uzyskanie satysfakcji seksualnej dostępne jest niemal wyłącznie w obecności fetysza.
Fetyszyzm polega na uzyskiwaniu satysfakcji seksualnej głównie lub wyłącznie dzięki obecności obiektu pobudzenia - fetyszu. W sytuacji, gdy dany obiekt jest tylko fakultatywnym dodatkiem, zwiększającym satysfakcję seksualną, nie mamy do czynienia z parafilią.
[edytuj] Rodzaje fetyszyzmu
Teoretycznie każdy przedmiot lub sytuacja może stać się dla człowieka fetyszem. W literaturze fachowej oraz w mediach często pojawiają się terminy opisujące specyficzne przypadki fetyszyzmu, lecz tylko część z nich ma jakiekolwiek znaczenie medyczne, a część wystąpiła albo tylko w pojedynczych udokumentowanych przypadkach, albo opiera się wyłącznie na przekazach anegdotycznych.
Poniżej znajduje się zestawienie spotykanych terminów:
- Fetysze sytuacyjne:
- agorafilia - bodźcem seksualnym są miejsca publiczne,
- akrofilia - bodźcem seksualnym jest wysokość,
- ablutofilia - bodźcem seksualnym jest woda,
- choreofilia - fetyszem jest taniec,
- hodofilia - dewiacja polegająca na odczuwaniu przyjemności seksualnej podczas podróży,
- siderodromofilia - satysfakcję seksualną osiąga się przez współżycie w pociągach,
- mysofilia - fetyszem jest brud (własny, partnera, otoczenia),
- pirolagnia - wyzwolenie reakcji seksualnej na widok ognia; może być niespodziewanym, epizodycznym przeżyciem lub formą dewiacji prowadzącą do piromanii seksualnej,
- sitofilia - satysfakcję seksualną osiąga się przez pobudzanie bodźcami wiążącymi się z jedzeniem,
- somnofilia - zespół śpiącej księżniczki, przeżywanie satysfakcjonujących stosunków seksualnych jedynie podczas pozorowanego snu,
- Fetysze związane z partnerem:
- anastemafilia - fetyszem jest niski wzrost partnera,
- akrotomofilia, dysmorfofilia - fetyszem jest okaleczone lub zdeformowane ciało partnera,
- papulofilia - fetyszem mogą być pryszcze na twarzy lub ciele partnera.
- skarofilia - fetyszem mogą być blizny partnera, szczególnie na twarzy wzbudzające większą sympatię.
- endytofilia - dewiacja polegająca na osiąganiu satysfakcji wyłącznie z ubranymi partnerami,
- nekrofilia - dewiacja seksualna polegająca na podejmowaniu obcowania płciowego z osobą zmarłą,
- Fetysze związane z wydalinami ciała:
- hygrofilia - bodźcami seksualnymi są wydzieliny ciała:
- emetofilia - fetyszem są wymioty,
- flatufilia - bodźcem seksualnym są gazy jelitowe kierowane na twarz lub do ust partnera,
- koprofilia - bodźcem seksualnym jest kał i czynności związane z nim,
- laktafilia - bodźcem seksualnym są wydzielające mleko piersi,
- Fetysze związane z identyfikacją seksualną:
- andromimetofilia - bodźcem seksualnym są kobiety udające mężczyzn,
- Fetysze związane z własnym ciałem bądź własną osobą:
- apotemnofilia - fetyszem jest własne okaleczone ciało (zob. samookaleczenie)
- autofetyszyzm - fetyszem jest własne ciało lub jakaś jego część,
- autoskopofilia - bodźcem seksualnym jest oglądanie własnego ciała, narządów płciowych,
- autopedofilia - bodźcem seksualnym jest potrzeba bycia traktowanym jako dziecko,
- homeowestytyzm - dewiacja która polega na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez nakładanie na siebie ubrania należącego do innej osoby,
- klismafilia - satysfakcja seksualna jest osiągana poprzez wlewy doodbytnicze,
- Fetysze związane z mową i wyobraźnią:
- narratofilia - dewiacja w której rozmowy erotyczne prowokują wystąpienie reakcji seksualnej,
- moriafilia - dewiacja polegająca na odczuwaniu przyjemności seksualnej podczas opowiadania sprośnych dowcipów,
- skatologia telefoniczna - osiąganie satysfakcji seksualnej w czasie prowadzenia rozmów telefonicznych o obscenicznej treści,
- zelofilia - typ dewiacji, w której satysfakcja seksualna jest osiągana wyłącznie na drodze fantazjowania,
- Fetysze dotyczące przedmiotów i części ciała:
- altocalciphilia - fetyszem są wysokie obcasy,
- anaclitism - fetyszem są dziecięce przedmioty,
- autonepiofilia - fetyszem są pieluszki,
- hirsutofilia - fetysz związany z włosami,
- hifefilia - dewiacja polegająca na dotykaniu skóry, włosów, futra,
- okulofilia - fetysz związany z oczami,
- pediofilia - typ fetyszu związany z lalkami,
- pigmalionizm (agalmatofilia) - osiąganie stanu podniecenia płciowego na widok wizerunków, np. zdjęć, rzeźb, obrazów,
- podofilia - fetysz związany ze stopami,
- Fetysze dotyczące elementów otoczenia naturalnego:
- dendrofilia - fetyszem jest drzewo. [2]
- Fetysze związane ze zwierzętami:
- dorafilia – podniecenie wywołuje zwierzęce futro lub skóra,
- arachnefilia - bodźcem seksualnym są pająki,
- zoofetyszyzm - zaburzenia seksualne, polegające na osiąganiu satysfakcji seksualnej pod wpływem widoku partnerki seksualnej, ubranej w skórę lub futro zwierzęcia,
- Inne:
- autagonistofilia - bodźcem erotycznym jest sceniczność,
[edytuj] Bibliografia i przypisy
- Imieliński K.(1990), Seksiatria, Tom I i II, Warszawa: PWN, ISBN 83-01-08341-7
Przypisy
- ↑ Seligman, Rosenhan, Psychopatologia, Poznań, Zysk i s-ka, ISBN 83-7298-441-7, s. 586
- ↑ Pierwsza wzmianka w Internecie pochodzi z 1985 r. Poważne źródła medyczne takie jak Merriam-Webster's Medical Dictionary czy baza PubMed nie odnotowują tej dewiacji i ma ona znamiona żartu lub memu internetowego. Słowo to, jako dewiacja seksualna, jest słowniku odnotowane między innymi w encyklopedii WIEM gdzie za źródło podawana jest publikacja Lwa Starowicza "Słownik Encyklopedyczny Miłość i Seks", ale w samej publikacji Starowicza nie ma podanych źródeł pochodzenia tego terminu.