Forsterówka

Z Wikipedii

Forsterówka – rezydencja gauleitera i obergruppenführera SS Alberta Forstera zlokalizowana była w Orlu (niem. Wordel) 17 km od centrum Gdańska, na Wyspie Sobieszewskiej, przy obecnej ul. Lazurowej 4.

Działkę pod budowę przekazał zimą 1932 jeden z urzędników Senatu Wolnego Miasta Gdańska (WMG), członek NSDAP. Budowę rozpoczęto wiosną 1933. Pewne wskazówki w postaci projektu plastycznego stylizowanych swastyk wyrzeźbionych następnie na belkach stropowych sali kominkowej wniósł Adolf Hitler. Obiekt przekazano Forsterowi 26 lipca 1933 jako prezent od führera i miejscowej komórki NSDAP z okazji jego 31 urodzin. W swojej rezydencji przebywał okresowo do 27 marca 1945. Tu omawiano szczegóły i zapadały najbardziej zbrodnicze decyzje w historii Pomorza.

Do wybuchu II wojny światowej rezydencja pełniła również funkcję tajnego magazynu broni.

Spis treści 1 Szczególni goście na terenie "leśnej kwatery gauleitera" 2 Stali uczestnicy narad 3 Zespół d. Rezydencji Gauleitera składał się z 4 Zespół d. Ośrodka Rekrutacyjno-Szkoleniowego gdańskiej NSDAP składał się z 5 Bibliografia

[edytuj] Szczególni goście na terenie "leśnej kwatery gauleitera"

• Wysoki Komisarz Ligi Narodów w WMG – Carl J. Burckhardt (kilkakrotnie w 1937),
• Reichsführer SS Heinrich Himmler (kilkakrotnie w 1939 i w listopadzie 1941),
• dowódca okrętu liniowego "Schleswig-Holstein" komandor Gustav Kleikampf (28 sierpnia 1939)

Możliwe, że właśnie tutaj zapadła decyzja o ataku na Westerplatte, gdyż w rozkazach operacyjnych OKW na dzień 1 września 1939 jej nie było... – rozkaz dotyczył jedynie blokowania polskiej składnicy tranzytowej.

[edytuj] Stali uczestnicy narad

• SS-Gruppenführer Erich von dem Bach-Zelewski, późniejszy dowódca wojsk pacyfikujących powstanie warszawskie,
• SS-Brigadeführer Johannes Schafer, dowódca okręgu SS w Gdańsku,
• SS-Oberführer dr Aleksander Reiner, jeden z organizatorów gdańskiej SS,
• SS-Oberführer Walter Stein, szef gdańskiej policji politycznej,
• SS-Obersturmbannführer Friedman Goetze, dowódca SS-Heimwehr Danzig,
• SS-Obersturmbannführer Kurt Eimann, szef Einsatzkommando – realizujący od jesieni 1939 do wiosny 1940 program masowej eksterminacji działaczy polskich na Pomorzu i Poloni gdańskiej,
• SS-Sturmbannführer Max Pauly, komendant obozu koncentracyjnego w Stutthofie),
• dr Rudolf Troeger, szef gdańskiej policji.

W czerwcu 1939 w obecności Heinricha Himmlera przygotowywano tu szczegóły operacji "Tannenberg", m.in. listy aresztowań i likwidacji Polaków z terenu WMG i Pomorza (tzw "Sonderfahndüngsbuch Polen"). Tutaj także zapadła w lipcu 1939 decyzja utworzenia obozu koncentracyjnego w Sztutowie (KL Stutthof).

W okresie lata 1939 prowadzono na polowej strzelnicy ośrodka szkolenie dla wydzielonych grup SS-Wachsturmbann Eimann w zakresie przygotowania i prowadzenia masowych egzekucji leśnych.

W sąsiedztwie rezydencji gauleitera, od 1935 rozbudowywano ośrodek rekrutacyjno-szkoleniowy NSDAP w którym w latach 1936-1939 prowadzono szkolenie dla formacji SA i SS z terenu WMG. Zlokalizowano tu również jedną z nowo tworzonych jednostek wartowniczych gdańskiej SS-Haimwehry z której rekrutowano następnie załogę wartowniczą obozu koncentracyjnego w Stutthofie.

W listopadzie 1941 po wizytacji obozu w Stutthofie przez Himmlera, Albert Forster otrzymał awans na SS-Obergruppenfuhrera.

W latach 1941-1944 ośrodek pełni funkcję szpitala i sanatorium dla rannych na froncie wschodnim żołnierzy.

Teren rezydencji gauleitera był też od listopada 1944 do stycznia 1945 miejscem zwożenia z terenu Gdańska zagrożonych nalotami dzieł sztuki i archiwów partyjnych NSDAP. Część archiwum zostało zdeponowane w jednym ze schronów przeciwlotniczych wybudowanych na tym terenie w 1941.

Ze wspomnień wynika, iż wybudowano tam również w 1941 schron na ok. 150 osób. Znajdował się on w części wschodniej terenu ośrodka pod masywną zalesioną obecnie wydmą, o wysokości ponad 30 m n.p.m. o nazwie "Mewia Góra" (Möwe Berg). Schron został po wojnie prawdopodobnie wysadzony przez Rosjan i zasypany. Na początku marca 1945 pełnił on także funkcje magazynu tranzytowego dla wywożonych z Gdańska cenniejszych dokumentów urzędów niemieckich i części depozytów muzealnych. Następnie wywieziono je przez Świbno i Hel do Niemiec.

Pod koniec działań wojennych na początku kwietnia 1945 na terenie rezydencji rozlokował się sztab 4 dywizji pancernej gen. Betzela, który tam poległ w walce i został pochowany w pobliżu domku myśliwskiego.

W 2000 kilkadziesiąt metrów od "Forsterówki" w kierunku południowo-wschodnim natrafiono na masową mogiłę ponad 220 osób w której znaleziono szczątki ludzkie w zachowanych mundurach: SS, grenadierów pancernych, policji gdańskiej oraz spadochroniarzy z elitarnej dywizji "Hermann Göring". Większość czaszek w mogile posiadało ślady postrzałów w potylicę. Historycy dociekają, czy to wynik akcji "komisji weryfikacyjnej" Armii Czerwonej, czy ekipy tropiącej m.in. ukryte dzieła sztuki i... członków załogi KL Stuthoff. W 2001 ich szczątki przeniesiono na cmentarz garnizonowy w Gdańsku.

Po wojnie dawny ośrodek szkoleniowo-rekrutacyjny NSDAP, pełnił przez kilka lat funkcję ośrodka wypoczynkowego PZPR, a następnie do 2003 ośrodka Funduszu Wczasów Pracowniczych Mewa.

Gmina Gdańsk planowała utworzenie przez miasto – Muzeum Wyspy Sobieszewskiej, w którego skład wchodziłby kompleks dawnej rezydencji gauleitera wraz ze schronem, jednak projekt zarzucono.

[edytuj] Zespół d. Rezydencji Gauleitera składał się z

• domku myśliwskiego,
• budynku kuchenno-jadalnego (późniejsza stołówka FWP)
• schronu przeciwlotniczego.

[edytuj] Zespół d. Ośrodka Rekrutacyjno-Szkoleniowego gdańskiej NSDAP składał się z

• budynku koszar (późniejszy lazaret),
• domu oficerów – instruktorów wojskowych,
• schronu przeciwlotniczego (obecnie niedostępny – zasypany),
• baraków magazynowych na sprzęt wojskowy (fundamenty)
• strzelnicy polowej (teren na północ od Góry Mew).

Domek myśliwski był wykonany z modrzewia. W obiektach znajdują się oryginalne kominki z lat 30. W domku myśliwskim w Komnacie Gotów (Gottenzimmer) – kamienny w stylu wikingów. W Sali Jadalnej – kominek kaflowy w stylu holenderskim.

Jednym z ciekawych obiektów fortyfikacyjnych na tym terenie jest schron gauleitera o powierzchni ok. 50 m². Schron został wybudowany w wiosną 1941, zmodernizowany w 1944.

Obiekt został zarejestrowany w gminnym rejestrze obiektów objętych ochroną Miejskiego Konserwatora Zabytków oraz uwzględniony przy zmianie planów zagospodarowania przestrzennego gminy na najbliższe lata. Złożono wniosek o wpisanie zespołu do centralnego rejestru zabytków. Status obiektów – Zabytek chroniony prawem.

[edytuj] Bibliografia

• Burckhardt, C.: Moja misja w Gdańsku 1937-1939, Warszawa 1970
• "D 570, Vorschrift für den Bau standiger Befestigungsanlagen (BstB), teil 3. Betonbau und Panzerungen. Vorentwurf 1933. BA-MA d9/570
• Forsten, A.: Aufgaben der NSDAP in Danzig, Danzig 1935
• Gliński, M., Kukliński J.: Kronika Gdańska 997-1997, Gdańsk 1998
• Grabowska-Chałka, J.: Stutthof – Informator Historyczny, Gdańsk-Sztutowo 2004
• Huttenberger, P.: Die Gauleiter. Studie zum Wandel des Machtgefugen in der NSDAP, Stuttgart 1969
• Karta Ewidencyjna Zespołu tzw. "Forsterówki" (Biała Karta) PSOZ, WKZ Gdańsk 2005
• Kędryna A., Jurga R.: Wyposażenie socjalne obiektów fortyfikacji niemieckiej 1933-1944, Kraków 1999
• Krause, R.: "Tajemnice "Forsterowki" – Rezydencja kata Pomorza", mieś. "Odkrywca" nr 4/2005
• Lobsack, S.: Albert Forster – Gaileiter und Reichstthalter im Reichsgau Danzig – Westpreussen, Danzig 1940
• Osiński, S.: Hitlerowska dywersja na Pomorzu gdańskim 1933-1939, WPH nr 4, Warszawa 1964
• Osiński, S.: Piąta Kolumna na Pomorzu Gdańskim, Warszawa 1965
• Państwowy Urząd Policji Budowlanej w Gdańsku (Staattliches Baupolizeiamt Danzig), 1919-1943. (Archiwum Państwowe Gdańsk, sygn. akt APG 15)
• Schenk, D.: Hitlers Mann In Danzig. Gauleiter Forster und die Verbrechen in Danzig – Westpreussen, Bonn 2000
• Skorzyński, J.: Selbstchutz – V kolumna, GKBZH t. X, 1958
• Sponholz, H.: Danzig – Deine SA, München 1940
• "Der Danziger Vorposten" z dnia 09.08.1942
• Szyling, J.: Struktura organizacyjna NSDAP w tzw. Okręgu Gdańsk – Prusy Zachodnie 1939-1945, Zeszyty Naukowe UMK z. 15, 1965
• Urząd Budownictwa Podziemnego w Gdańsku (Tiefbauamt Danzig), 1941-1944. (Archiwum Państwowe Gdańsk, sygn. akt APG 1232)
• Zespół Akt Senatu Wolnego Miasta Gdańska (Archiwum Państwowe Gdańsk, sygn. akt APG 260)