Glikoproteina P

Z Wikipedii

Glikoproteina P jest białkiem położonym w błonach komórkowych m. in. tkanek łożyska, przewodów żółciowych i trzustkowych, proksymalnych kanalików nerkowych, gruczołów nadnerczy, kapilarach mózgu, jelitach a także w komórkach limfocytów. Glikoproteina P transportuje leki z wnętrza komórki, zapobiegając ich akumulacji i osiągnięciu miejsc docelowych.

[edytuj] Budowa białka

Białko to, o masie cząsteczkowej 170 kDa, zbudowane z 1280 aminokwasów, jest członkiem numer 1 podrodziny klasy B rodziny ABC (ATP binding cassette), dlatego też jej synonimowa nazwa to ABCB1. Ludzka glikoproteina P jest kodowana przez geny MDR1 (związany bezpośrednio z opornością wielolekową), a także MDR2, wcześniej opisywany jako MDR3. Geny te zlokalizowane są na chromosomie 7.

[edytuj] Substraty glikoproteiny P

Substraty glikoproteiny P posiadają kilka podobnych cech, które jednak nie zawsze są obecne. Zwykle są to organiczne cząsteczki o masie od 200 do 1900 Da (masa cząsteczkowa powyżej 400). Wiele z nich zawiera aromatyczne grupy, ale transportowane są także niearomatyczne liniowe lub kuliste cząsteczki. Substraty te mają zwykle słaby zasadowy lub też obojętny charakter. Glikoproteina P transportuje również niektóre leki o właściwościach kwasowych. Większość z nich jest także hydrofobowa, w związku z czym przedostają się do komórki głównie drogą biernej dyfuzji.

[edytuj] Występowanie

Glikoproteina P występuje w błonach komórkowych zdrowych i nowotworowych komórek, gdzie często wykazuje nadekspresję i stanowi przyczynę niepowodzeń terapii. Glikoproteina P jest dobrze poznanym białkiem, ze względu na jej rolę w zjawisku oporności wielolekowej (MDR – multidrug resistance). Pojawia się wówczas, gdy komórki poddane działaniu jednego leku, stają się niewrażliwe na ten lek oraz na inne, niespokrewnione z nim strukturalnie czy funkcjonalnie leki. Interakcje między lekami mogą pojawić się w wyniku jednoczesnego zażywania induktorów lub (i) inhibitorów glikoproteiny P oraz jej substratów. Mogą to być nie tylko leki, ale składniki pożywienia, zioła. W przypadku zastosowania jednego związku, będącego induktorem glikoproteiny P występującej np. w komórkach mózgu, białko to wykazuje zwiększoną ekspresję i jeżeli podany zostanie drugi lek (substrat glikoproteiny P), będzie on w większym stopniu usuwany z komórki i terapia nie przyniesie oczekiwanych efektów. Podczas gdy np. w mózgu i łożysku glikoproteina P chroni bezpośrednio te organy, redukując przepuszczalność ksenobiotyków do CSN, glikoproteina P występująca w wątrobie, nerkach, przewodzie pokarmowym, chroni cały organizm, wpływając na absorbcję, dystrybucję, metabolizm i wydalanie ksenobiotyków .

Klinicznie istotne substraty transportowane przez glikoproteinę P, poza najważniejszą grupą leków przeciwnowotworowych to np. leki przeciwbólowe (morfina), inhibitory proteazy HIV (ritoavir, nalfinavir), antagoniści receptorów H2 (cimetydyna), leki przeciwbiegunkowe (loperamid), przeciwwymiotne (domperidon, ondansetron), blokery kanałów wapniowych (werapamil), leki immunosupresyjne (cyklosporyna A), antybiotyki (erytromycyna), herbicydy, leki stosowane w chorobach zapalnych i infekcyjnych.