Grzegorz Knapski
Z Wikipedii
| Grzegorz Knapski | |
 |
|
| Urodzony | ? 1561 Grójec |
| Zmarł | 10 listopada 1639 Kraków |
 Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
|
Grzegorz Knapski, Knapiusz, Cnapius (ur. po 1561[1] w Grójcu, zm. 10 listopada 1639 w Krakowie), polski filolog, leksykograf, paremiograf, dramatopisarz; jezuita, nauczyciel kolegiów jezuickich.
Pisane po łacinie utwory Knapiusza, wystawiane na scenie konwiktowej, zachowały się w rękopisach. Sławę zdobył dzięki pracom leksykograficznym, a przede wszystkim trzytomowym słownikiem "Thesaurus Polono-Latino-Greacus" [1] powstałym w latach 1621-1632 i przedrukowywanym wielokrotnie w całości i we fragmentach aż do końca XVIII wieku. Wydanie pierwsze wyszło w Krakowie (u Cezarego) w 1621, wydanie drugie w 1643 (tamże) z poprawkami i uzupełnieniami.
Tom pierwszy pracy obejmuje część polsko-łacińską, drugi (najczęściej wznawiany) łacińsko-polską, trzeci zawiera przysłowia i nosi tytuł "Adagia Polonica, Przysłowia polskie wybrane, zdania moralne i powiedzenia dowcipne, przyzwoite, po łacinie i grecku odtworzone, którym, zwłaszcza ciemniejszym, przydano światła i wyjaśnienia z różnych pisarzy i w ogóle zaprawiono je różnorodnemi wiadomościami naukowemi".
Pracę nad przysłowiami prowadził Cnapius w latach 1617-1630 i zamieścił w "Thesaurusie" jako uzupełnienie dwóch pierwszych tomów w zakresie zwrotów frazeologicznych i idiomatycznych. W tej dziedzinie wzorował się na paremiologach zagranicznych, takich jak Erazm z Rotterdamu i Paolo Manuzio - zbieraczach powiedzeń i przysłów łacińskich i greckich - ale w odniesieniu do języka polskiego była to praca pionierska.
Miał wprawdzie poprzednika, Salomona Rysińskiego, którego wymienił (bezimiennie) we wstępie zaznaczając, że ze zbiorów jego korzystał, ale któremu zarzucał spisywanie przysłów nieprzyzwoitych i nieprecyzyjne dobieranie odpowiedników łacińskich.
Tom "Adagia" obejmuje kilkanaście tysięcy haseł ułożonych alfabetycznie, przy czym hasłom głównym towarzyszą objaśnienia oraz ich wersje regionalne. Komentarze haseł sprowadzają się do wyjaśnienia sensu przysłów, ich znaczenia obiegowego, a także - czasami - znaczenie pierwotne. "Adagia" są pierwszą próbą naukowego opracowania przysłów polskich, nie wykorzystaną jednak przez jego następców.
[edytuj] Bibliografia
- Jadwiga Puzynina, Thesaurus G. Knapiusza, siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem, Wrocław 1961
- Słownik folkloru polskiego, red. J.Krzyżanowski, Wiedza Powszechna 1965
