Jacobo Arbenz Guzmán
Z Wikipedii
Pułkownik Jacobo Arbenz Guzmán (14 września 1913 – 27 stycznia 1971), prezydent Gwatemali od 1951, obalony w 1954 w wyniku zamachu stanu wspieranego przez CIA (Operation PBSUCCESS) i zastąpiony przez wojskową juntę pod przywództwem pułkownika Carlosa Castillo Armasa.
Urodził się w mieście Quetzaltenango jako syn szwajcarskiego emigranta osiadłego w Gwatemali. Po samobójstwie ojca młody Jacobo wstąpił do armii i w roku 1935, po ukończeniu Gwatemalskiej Akademii Wojskowej uzyskał stopień podporucznika. Przez następne lata pracował w Gwatemalskiej Akademii Wojskowej jako wykładowca nauki i historii. Wtedy również poznał Marie Cristine Vilanova, swoją przyszłą małżonkę. Za jej namową w 1944 dołączył do grupy lewicowych oficerów biorących udział w obaleniu panującego dyktatora Jorge Ubico. W nowym, demokratycznym i reformatorskim rządzie pod przewodnictwem prezydenta Juana José Arévalo Bermejo objął tekę ministra obrony.
w 1951 w pierwszych w historii kraju wolnych wyborach uzyskał 60% poparcia, głównie dzięki obietnicom kontynuacji reform swojego poprzednika oraz uzyskania ekonomicznej niezależności od Stanów Zjednoczonych. W 1952 rząd pod przewodnictwem Guzmána (w cichej współpracy z nielegalną wówczas Gwatemalską Partią Pracy) przyjął projekt ustaw zmierzających do wywłaszczenia (w zamian za rekompensatę) części ziem wchodzących w skład dużych plantacji i przekazania ich w użytkowanie samodzielnym rolnikom. Miało to na celu zmianę dysproporcji w posiadaniu ziemi - w 1945 roku zaledwie 2% populacji Gwatemali posiadało w swoich rękach 72% powierzchni kraju (przy czym jedynie 12% z tego było użytkowane).
Działania te, cieszące się dużym poparciem społecznym, ściągnęły na Guzmána zarzuty, głównie ze strony rodzimej klasy rządzącej oraz międzynarodowych korporacji, sympatyzowania z komunizmem. W wyniku niepokojów jakie zapanowały w kraju, wybuchła nieudana rebelia pod przewodnictwem pułkownika Carlosa Castillo Armasa.
W 1952 roku Gwatemalska Paria Pracy została zalegalizowana, co wzmogło amerykańskie podejrzenia, skutecznie podsycane przez skonfliktowaną z Guzmánem korporację United Fruit Company. Gdy w maju 1954 do Gwatemali przypłynął szwedzki statek z zakupioną w Czechosłowacji bronią (sprzęt poniemiecki z II wojny św.), Amerykanie uznali, iż Guzmán współpracuje z ZSRR (dziś nie jest to tak jednoznaczne - prawdopodobnym wydaje się, iż rząd Gwatemali chciał tylko pośredniczyć w sprzedaży broni innym krajom). Prezydent Eisenhower upoważnił CIA do przeprowadzenia operacji pod kryptonimem PBSUCCESS mającej na celu obalenie legalnych władz Gwatemali i powołanie zaprzyjaźnionego z USA rządu. CIA utworzyła obóz szkoleniowy w Hondurasie, gdzie z emigrantów politycznych, najemników, kryminalistów i spiskujących oficerów stworzono 400 osobową "Armię Wyzwoleńczą". Na jej czele stanął zagorzały przeciwnik Arbenza pułkownik Carlos Castillo Armas. CIA wykorzystała do operacji ponadto 4 bombowce i sieć tajnych radiostacji. Marsz "Armii Wyzwoleńczej" z Hondurasu do stolicy Gwatemali poprzedziły bombardowania i dezinformacja radiowa. "Armia Wyzwoleńcza" nie stoczyła ani jednej potyczki czekając na rozwój sytuacji aby na koniec triumfalnie wkroczyć do stolicy kraju. Skuteczna wojna psychologiczna i terror z powietrza zmusiły ostatecznie Jacobo Arbenza Guzmána do ustąpienia z urzędu 27 maja 1954 . Władzę w kraju objął pułkownik Carlos Castillo Armas anulując reformy poprzedników i wprowadzając dyktaturę. Odejście Arbenza rozpoczęło długi okres destabilizacji sytuacji politycznej w Gwatemali trwającej do 1996 r.
Były prezydent początkowo schronił się w ambasadzie Meksyku, następnie wraz z rodziną wyemigrował do Szwajcarii. Nie mógł tam jednak długo pozostać, gdyż nie chciał zrzec się gwatemalskiego obywatelstwa, czego domagali się Szwajcarzy. Następnymi etapami jego tułaczki po świecie były Paryż, Praga i Moskwa, w końcu, w 1957 osiadł w Urugwaju. W 1960 na zaproszenie kubańskiego przywódcy Fidela Castro przyjechał na Kubę by w końcu, po samobójczej śmierci córki osiąść w Meksyku, gdzie zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach.
