Jan Bystroń (starszy)

Z Wikipedii

Jan Bystroń, pseud. Marian Czeszewski (ur. 13 czerwca 1860 w Dolnych Datyniach, Śląsk Cieszyński, zm. 30 czerwca 1902 w Krakowie), językoznawca polski.

Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Jana i Anny Klimszy. Uczęszczał do szkoły ludowej w Błędowicach Dolnych, następnie do gimnazjum niemieckiego w Cieszynie (ukończył je w 1881). W latach 1881-1886 studiował slawistykę, germanistykę i filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim (m.in. pod kierunkiem Kazimierza Morawskiego i Wilhelma Creizenacha); w 1886 obronił doktorat na podstawie pracy O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim, przygotowanej pod kierunkiem Lucjana Malinowskiego. Uzupełniał studia w Lipsku (1886-1887). Od 1888 pracował jako nauczyciel gimnazjalny, uczył języka polskiego i niemieckiego w III gimnazjum w Krakowie (1888-1889 i 1891-1902) oraz języka niemieckiego i języków klasycznych w gimnazjum w Stryju (1889-1891).

Zajmował się historią języka polskiego, etnografią, lituanistyką. Szczególnym jego zainteresowaniem cieszyły się dialekty polskie na Śląsku Cieszyńskim; jego prace poświęcone tej tematyce miały później znaczenie w debacie o polskości tych ziem. Zbierał pieśni ludowe ze Śląska Cieszyńskiego, badał także gwary słoweńskie oraz zabytki języka niemieckiego. W 1894 przygotował wydanie dzieła Historye rzymskie (Gesta Romanorum). Współpracował z pismami "Gwiazdka Cieszyńska" i "Slovansky Sbornik".

Niektóre prace naukowe:

• Rok 1863 w literaturze niemieckiej (1883)
• Rozbiór porównawczy znanych dotąd najdawniejszych tekstów Modlitwy Pańskiej, Pozdrowienia Anielskiego, Składu Apostolskiego i Dziesięciorga Przykazań (1885)
• Przyczynek do historyi języka polskiego z początku XV wieku. Na podstawie zapisków sądowych w księdze ziemi czerskiej (1887)
• Lessings Epigramme und seine Arbeiten zur Theorie des Epigramms (1889)
• O szyku wyrazów w języku polskim (1892)
• Drobne przyczynki do składni polskiej z uwględnieniem składni języków klasycznych (1893)
• O języku Baltazara Opecia w dziele "Żywot Jezu Krysta" (1893)
• O użyciu genetivu w języku polskim (1893)
• Przyczynek do bibljografii litewskiej (1893)

W 1894 został członkiem-korespondentem AU; należał także do Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1887 członek-korespondent) oraz Towarzystwa Literackiego w Tylży. Ożenił się z Marią, córką Andrzeja Cinciały, etnografa i śląskiego działacza społecznego; z tego małżeństwa urodził się syn Jan Stanisław (1892-1964), socjolog, historyk kultury i literatury, folklorysta.

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983