Jan Godfryd Roesner

Z Wikipedii

Jan Godfryd Roesner, Johann Gottfried Roesner, także Rösner (ur. 11 listopada 1658 w Sulechowie, Brandenburgia, zm. 7 grudnia 1724 w Toruniu), burmistrz Torunia, kupiec, czołowa postać tzw. tumultu toruńskiego.

Był synem Tobiasza i Teodory z Wendtów. Ojciec był rajcą miejskim we Wschowie, opuścił miasto w 1656 wraz z wojskami szwedzkimi (podobnie jak wielu protestantów) i osiadł w Sulechowie. Tam też jego syn Jan Godfryd rozpoczął naukę szkolną, by w 1676 przenieść się do Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. W latach 1679-1683 studiował na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą, zdobywając m.in. przygotowanie prawnicze i tytuł doktora praw (w 1683 obronił w Lipsku pracę doktorską De remediis subsidiariis). W 1687 został sekretarzem miejskim w Toruniu. Do dalszej kariery we władzach miasta mógł przyczynić się ślub z córką jednego z rajców Jana Kisslinga, Katarzyną (1694); Roesner pozostawał jednak z teściem w konflikcie. Prowadził natomiast z powodzeniem handel w Toruniu, a w 1698 został rajcą miejskim. Przez pewien czas był rezydentem Torunia przy dworze Augusta Mocnego. W 1703 otrzymał nominację na burgrabiego królewskiego w Toruniu, potem pełnił ten urząd jeszcze 11 razy (kadencja burgrabiego trwała rok), a w 1706 został pierwszy raz burmistrzem Torunia. Łącznie był burmistrzem sześć razy.

Po śmierci teścia w 1708 (w tym samym roku zmarła też Katarzyna Roesnerowa) prowadził proces z jego spadkobiercami; usunął herb i koronę z epitafium Kisslinga w kościele Mariackim, a kiedy zapadł dla niego niekorzystny wyrok w sądzie królewskim, nakazujący przywrócenie poprzedniego wyglądu epitafium, wykorzystując stanowisko burmistrza nie wykonał go. W okresie wojny północnej sprzyjał Augustowi Mocnemu, co naraziło go na represje ze strony Szwedów (był więziony po zajęciu Torunia przez Szwedów pod zarzutem wydania kasy miejskiej oficerom saskim) i zwolenników Stanisława Leszczyńskiego. Kilkakrotnie musiał występować w sprawach społecznych miasta, m.in. bronił profesora gimnazjum Jana Arndta, oskarżonego przez jezuitów o znieważenie papieża w sztuce Actum dramaticum de impia pietate Caiphae (1719).

W lipcu 1724 doszło w Toruniu do wydarzeń, które przeszły do historii pod nazwą tumultu toruńskiego. Zdemolowane zostało kolegium jezuickie przez tłum mieszczan ewangelickich, a zakon oskarżył burmistrza o brak zdecydowanych działań w obronie gmachu katolickiego. Rada i miasto Toruń zostały pozwane przed sąd asesorski, a sprawa, początkowo bagatelizowana, nabierała znaczenia wobec wielkiego oburzenia szlachty. Sąd asesorski uznał Rosenera za winnego tumultu i wydał wyrok śmierci. Roesner nie skorzystał z możliwości ucieczki (jeszcze po wydaniu wyroku pozostawał kilka dni na wolności dzięki poręczeniom stanu mieszczańskiego) ani przejścia na katolicyzm i mimo protestów kilku państw europejskich został ścięty. Cieszącego się pośmiertną sławą burmistrza uczczono m.in. pomnikiem w kościele Św. Ducha (pomnik ten istniał do 1950).

Małżeństwo z Katarzyną z Kisslingów pozostało bezdzietne.

Źródła:

• Stanisław Achremczyk, Jan Godfryd Roesner, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, 1988-1989