Jasnotowate

Z Wikipedii

Jasnotowate
Pokrój jasnotowatych na przykładzie jasnoty białej
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Podklasa	jasnotowe
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Nazwa systematyczna
Lamiaceae Lindl.
pub. Intr. Nat. Syst. Bot., ed. 2: 275. Jul 1836.
Synonimy
Labiateae
Systematyka Wikispecies
Galeria zdjęć i grafik

Jasnotowate (Lamiaceae Lindl.), dawniej nazywane wargowymi (Labiateae) – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales Bromhead). Należy do niej około 7 000 gatunków. Występują na całym świecie.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Zastosowanie 3 Systematyka 4 Przypisy

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój

Byliny, krzewy, rzadko drzewa.

Łodyga

Zwykle 4-kanciasta, krawędzie są wzmocnione pasmami zwarcicy (kolenchymy).

Liście

Ulistnienie nakrzyżległe, liście gruczołowato owłosione, aromatyczne.

Kwiaty

Mniej więcej wyraźnie grzbieciste lub prawie promieniste. Kielich zrosłodziałkowy, dwuwargowy lub promienisty, 5-ząbkowy. Korona 2-wargowa, warga górna 2-dzielna, powstała ze zrośnięcia 2 płatków; warga dolna 3-dzielna, powstała przez zrost 3 płatków; niekiedy tylko 1 warga - dolna jest dobrze wykształcona. 4 pręciki, nierównej długości, dwusilne (wyjątkowo u szałwi i rozmarynu występują tylko 2 pręciki). Słupek zwykle 2-krotny, zalążnia złożona z 2 owocolistków, już w czasie kwitnienia głęboko przedzielona fałszywą przegrodą na 4 guzki, w środku których osadzona jest szyjka słupka o 2-dzielnym znamieniu. U podstawy zalążni znajduje się pierścieniowaty miodnik. Kwiatostany w postaci wierzchotek dwudzielnych lub skrętek podwójnych, często zebrane w kłosowate lub w główkowate skupienia.

Owoc

Czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na cztery pojedyncze owocki.

[edytuj] Zastosowanie

Wiele gatunków z tej rodziny zawiera wonne olejki eteryczne, które znalazły zastosowanie w medycynie, kosmetyce, a nawet kuchni.

[edytuj] Systematyka

Pozycja w systemie Reveala 

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takhtajan, rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jasnotowate (Lamiaceae Lindl.).^[1]

Rodzaje występujące w Polsce

bazylia (Ocimum) L. bluszczyk (Glechoma L.) bukwica (Betonica L.) czyścica (Acinos Mill.) czyściec (Stachys L.) dąbrówka (Ajuga L.) głowienka (Prunella L.) gojnik (Sideritis L.) hyzop (Hyssopus L.) jasnota (Lamium L.) syn. gajowiec (Galeobdolon Adans.) kalaminta (Calamintha Mill.) karbieniec (Lycopus L.) klinopodium (Clinopodium L.) kocimiętka (Nepeta L.) lawenda (Lavandula L.) lebiodka (Origanum L.) macierzanka (Thymus L.)

marzymięta (Elsholtzia Willd.) melisa (Melissa L.) mierznica (Ballota L.) mięta (Mentha L.) miodownik (Melittis L.) modratka (Amethystea L.) odętka (Physostegia Benth.) ożanka (Teucrium L.) poziewnik (Galeopsis L.) pszczelnik (Dracocephalum L.) pysznogłówka (Monarda) L. serdecznik (Leonurus L.) szałwia (Salvia L.) szanta (Marrubium L.) szczeciogon (Chaiturus Ehrh. ex Willd) tarczyca (Scutellaria L.)

Pozostałe rodzaje wg Reveala^[1]

Acanthomintha (A.Gray) A.Gray Achyrospermum Blume Acrocephalus Benth. Acrotome Benth. ex Endl. Acrymia Prain Aegiphila Jacq. Aeollanthus Mart. ex Spreng. Agastache Gronov. – kłosowiec Ajugoides Makino Alajja Ikonn. Alvesia Welw. Amaracus Gled. Anisochilus Wall. ex Benth. Anisomeles R.Br. Asterohyptis Epling Basilicum Moench Becium Lindl. Benguellia G.Taylor Blephilia Raf. Bostrychanthera Benth. Bovonia Chiov. Brazoria Engelm. & A.Gray Bystropogon L'Her. Callicarpa L. Capitanopsis S.Moore Capitanya Schweinf. ex Gurke Caryopteris Bunge Catoferia (Benth.) Benth. Catopheria Cedronella Moench Ceratanthus F.Muell. ex G.Taylor Chamaesphacos Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey. Chaunostoma Donn.Sm. Chelonopsis Miq. Chloanthes R. Br. Cleonia L. Clerodendrum L. Colebrookea Sm. Coleus Lour. – koleus Collinsonia L. Colquhounia Wall. Comanthosphace S.Moore Conradina A.Gray Coridothymus Rchb.f. Craniotome Rchb. Cuminia Colla Cunila L. Cyclotrichium (Boiss.) Manden. & Scheng. Cymaria Benth. Dauphinea Hedge Dicerandra Benth. Dorystaechas Boiss. & Heldr. ex Benth. Drepanocaryum Pojark. Dysophylla Blume Endostemon N.E.Br. Englerastrum Briq. Eremostachys Bunge Eriope Kunth ex Benth. Eriophyton Benth. Eriopidion Harley Eriothymus (Benth.) Rchb. Erythrochlamys Gurke Euhesperida Brullo & Furnari Eurysolen Prain Fuerstia T.C.E.Fr. Gardoquia Ruiz & Pav. Geniosporum Wall. ex Benth.

Glechon Spreng. Gomphostemma Wall. ex Benth. Gontscharovia Boriss. Hanceola Kudo Haplostachys (A.Gray) W.F.Hillebr. Haumaniastrum P.A.Duvign. & Plancke Hedeoma Pers. Hemiandra R.Br. Hemigenia R.Br. Hemizygia (Benth.) Briq. Hesperozygis Epling Heterolamium C.Y.Wu Hoehnea Epling Holocheila (Kudo) S.Chow Holostylon Robyns & Lebrun Horminum L. Hoslundia Vahl Hymenocrater Fisch. & C.A.Mey. Hypenia (Mart. ex Benth.) Harley Hypogomphia Bunge Hyptidendron Harley Hyptis Jacq. Isodictyophorus Briq. Isodon (Schrad. ex Benth.) Spach Isoleucas O.Schwartz Keiskea Miq. Kudrjaschevia Pojark. Kurzamra Kuntze Lagochilus Bunge Lallemantia Fisch. & C.A.Mey. – lalemancja Leocus A.Chev. Leonotis (Pers.) R.Br. Lepechinia Willd. Leucas R.Br. Leucosceptrum Sm. Limniboza R.E.Fr. Lophanthus Adans. Loxocalyx Hemsl. Macbridea Elliott ex Nutt. Marmoritis Benth. Marsypianthes Mart. ex Benth. Meehania Britton Meriandra Benth. Mesona Blume Metastachydium Airy Shaw ex C.Y.Wu & H.W.Li Microcorys R.Br. Micromeria Benth. Microtoena Prain Minthostachys (Benth.) Spach Moluccella L. Monardella Benth. Monochilus Fisch. & C.A. Mey. Mosla (Benth.) Buch.-Ham. ex Maxim. Neoeplingia Ramam., Hiriart & Medrano Neohyptis J.K.Morton Nosema Prain Notochaete Benth. Octomeron Robyns Ombrocharis Hand.-Mazz. Orthosiphon Benth. Otostegia Benth. Oxera Labill. Panzerina Sojak Paralamium Dunn Paraphlomis Prain Peltodon Pohl

Pentapleura Hand.-Mazz. Perilla L. – pachnotka Perillula Maxim. Perilomia Kunth Perovskia Kar. Perrierastrum Guillaumin Phlomidoschema (Benth.) Vved. Phlomis L. – żeleźniak Phyllostegia Benth. Physopsis Turcz. Piloblephis Raf. Pitardia Batt. ex Pit. Platostoma P.Beauv. Plectranthus L'Hér. Pogogyne Benth. Pogostemon Desf. – paczula Poliomintha A.Gray Prasium L. Prostanthera Labill. Pseuderemostachys Popov Pseudochamaesphacos Parsa Pulegium Mill. Puntia Hedge Pycnanthemum Michx. Pycnostachys Hook. Rabdosiella Codd Renschia Vatke Rhabdocaulon (Benth.) Epling Rhaphiodon Schauer Rhododon Epling Rosmarinus L. – rozmaryn Rostrinucula Kudo Roylea Wall. ex Benth. Rubiteucris Kudo Sabaudia Buscal. & Muschl. Saccocalyx Coss. & Durieu Salazaria Torr. Satureja L. – cząber Schizonepeta (Benth.) Briq. Siphonanthus L. Solenostemon Thonn. Stachydeoma Small Stachyopsis Popov & Vved. Stenogyne Benth. Sulaimania Hedge & Rech.f. Suzukia Kudo Symphorema Roxb. Symphostemon Hiern Synandra Nutt. Syncolostemon E.Mey. Tectona L.f. – teczyna Tetraclea A.Gray Tetradenia Benth. Thorncroftia N.E.Br. Thuspeinanta T.Durand Thymbra L. Tinnea Kotschy & Peyr. Trichostema L. Vitex L. Wenchengia C.Y.Wu & S.Chow Westringia Sm. Wiedemannia Fisch. & C.A.Mey. Wrixonia F.Muell. Zataria Boiss. Zhumeria Rech.f. & Wendelbo Ziziphora L.

Do rodziny łącznie należy 229 rodzajów.

Pozycja w systemie Cronquista 

Gromada okrytonasienne, klasa Magnoliopsida, podklasa Asteridae, rząd jasnotowce (Lamiales), rodzina jasnotowate (Lamiaceae).

Pozycja w systemie Takhtajana 

Gromada okrytonasienne, klasa Magnoliopsida, podklasa jasnotowe (Lamiidae), nadrząd Lamianae, rząd jasnotowce (Lamiales), rodzina jasnotowate (Lamiaceae).

Przypisy