John Rawls
Z Wikipedii
John Rawls (ur. 21 lutego 1921 r. w Baltimore w stanie Maryland, zm. 24 listopada 2002 r. w Lexington w stanie Massachusetts) – amerykański filozof polityczny, jeden z najbardziej wpływowych myślicieli XX wieku.
Spis treści |
[edytuj] Teoria sprawiedliwości
W pracy Teoria sprawiedliwości (1971) Rawls zaproponował koncepcję sprawiedliwości jako bezstronności (justice as fairness). Uważał, że dominujący wówczas utylitaryzm nie odpowiada intuicjom demokratycznego społeczeństwa. Jego koncepcja jest odmianą teorii umowy społecznej. W swojej teorii Rawls korzysta głównie z filozofii Kanta.
[edytuj] Zasady sprawiedliwości
Rawls sformułował dwie zasady sprawiedliwości. Według niego zostałyby one wybrane przez wolne i równe jednostki "za zasłoną niewiedzy" (veil of ignorance), tzn. w sytuacji gdyby nie wiedziały, jaką pozycję zajmą w społeczeństwie, jaką będą mieć płeć, wiek itd. Zasady są ułożone hierarchicznie, nie można np. ograniczenia wolności zrekompensować zwiększeniem przywilejów socjalnych. Zdaniem Rawlsa zasady te posłużyłyby do zbudowania dobrze urządzonego społeczeństwa.
[edytuj] Pierwsza zasada sprawiedliwości
Każda osoba ma mieć równe prawo do jak najszerszej podstawowej wolności możliwej do pogodzenia z podobną wolnością dla innych.
Podstawowymi wolnościami obywatelskimi są, mówiąc oględnie, bierne i czynne prawo wyborcze, wolność słowa, myśli, prawo do zgromadzeń, prawo do własności prywatnej, nietykalność osobista itd. Zasada wolności ma charakter absolutny i nie może być złamana, nawet ze względu na Drugą Zasadę. (Pierwsza Zasada ma zwykle prawo pierwszeństwa nad Drugą Zasadą). Jednakże wolności na różnych płaszczyznach mogą być ze sobą w konflikcie, dlatego może być konieczne rezygnowanie z ich części, w celu uzyskania jak najobszerniejszego systemu praw jednostki.
[edytuj] Druga zasada sprawiedliwości
Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone, (a) aby były z największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych, pozostając w zgodzie z zasadą sprawiedliwego oszczędzania [zasada dyferencji]; i jednocześnie (b) aby były związane z dostępnością urzędów i stanowisk dla wszystkich, w warunkach autentycznej równości szans.
Rawls rozwinął i zmodyfikował tę teorię w późniejszej pracy Liberalizm polityczny, gdzie przeprowadził również analizę pluralizmu politycznego. Dwie koncepcje zasad (1955) są wczesnym wykładem podstawowych zasad teorii Rawlsa.
[edytuj] Prace
- Teoria sprawiedliwości (A Theory of Justice, 1971; wyd. pol. 1994);
- Liberalizm polityczny (Political Liberalism, 1993; wyd. pol. 1998);
- Prawo ludów (The Law of Peoples, 1999; wyd. pol. 2001).
