Kambium

Z Wikipedii

Kambium waskularne – tkanka twórcza oddzielająca łyko od drewna w korzeniu w walcu osiowym.

Kambium odpowiedzialne jest za przyrost boczny roślin dwuliściennych (w większości jednoliściennych taki przyrost nie występuje). Kambium w budowie pierwotnej występuje pomiędzy łykiem i drewnem tworząc kształt "gwiazdki". W budowie wtórnej powstaje walec drewna wtórnego wewnątrz cylindra kambium oraz pierścień łyka wtórnego na zewnątrz cylindra kambium. W dalszym rozwoju wytworzony zostaje również fellogen wytwarzający korę, tkanki pierwotne okrywające ulegają zniszczeniu. Proces tworzenia nowych warstw tkanek wtórnych polega na podziałach peryklinalnych, czyli powstająca ściana podziałowa jest równoległa do powierzchni stycznej organu.

Kambium w trakcie przyrostu wtórnego musi zwiększyć swój promień, a w związku z tym również obwód - to wynika chociażby z geometrii, koło o mniejszym promieniu ma mniejszy obwód, koło o większym promieniu większy. Potrzebny jest zatem proces zwiększenia powierzchni kambium. Odbywa się to przy udziale podziałów antyklinalnych, czyli takich, gdzie ściana podziałowa jest prostopadła do powierzchni stycznej. Nowo powstałe komórki rosną zwiększając powierzchnię kambium. Ważne jest pojęcie komórki inicjalnej - jedna komórka pełni funkcje inicjalne, czyli tworzy kolejne pokłady tkanek wtórnych, dzieląc się peryklinalnie. Po jednym podziale powstają dwie komórki podobnego kształtu. Jedna z nich pozostanie komórką inicjalną, druga jest komórką macierzystą drewna lub łyka, przez jakiś czas zachowuje aktywność mitotyczną, po jakimś czasie ulega ona jednak różnicowaniu w komórkę drewna lub łyka.

Komórki kambium mają dwa różne kształty: komórki wrzecionowate których pochodne tworzą system przewodzenia podłużnego, wydłużone w kierunku osiowym i spłaszczone w kierunku promieniowym, mają długość 0,1 mm do ponad 9 mm, oraz malutkie, izodiametryczne lub wydłużone w kierunku promieniowym komórki promieni, których pochodne tworzą system przewodzenia podłużnego, na przekroju stycznym komórki promieni tworzą soczewkowate grupy zwane promieniami - są to promienie łykodrzewne.

Kambium waskularne dzielimy na piętrowe i niepiętrowe co w starszej literaturze wiązano z obecnością różnych rodzajów podziałów antyklinalnych. W kambium niepiętrowym obserwuje się krótkie podziały antyklinalne, powstają dwie komórki znacząco krótsze od macierzystej, po czym zachodzi intensywny wzrost intruzywny. Kambium piętrowe charakteryzuje się podziałami o bardzo długiej ścianie podziałowej i ograniczonym wzroście intruzywnym. Niemniej jednak najnowsze prace polskiej szkoły badań kambium (W. Włoch, P. Kojs, J. Jura) sugerują, mechanizmy przebudowy kambium są uniwersalne. Potwierdza to fakt, iż u nagonasiennych nigdy nie występuje kambium piętrowe - czyli jest ono ewolucyjnie młodsze, oraz istnienie gatunków o kambium typu przejściowego, np. jesion, a także występowania różnego typu kambium w różnych środowiskach, np. u lipy kambium drzewa rosnącego w otwartej przestrzeni jest niepiętrowe, a u drzewa rosnącego w gęstym lesie jest piętrowe. Wydaje się, że kambium piętrowe umożliwia wytworzenie odpornego mechanicznie drewna i szybki przyrost rośliny na długość - 80% drzew najwyższego piętra lasu tropikalnego ma kambium podwójnie piętrowe (piętrowy jest wtedy również układ promieni).