Klucz (pismo chińskie)

Z Wikipedii

Klucze (inaczej pierwiastki) to elementy znaków chińskich, według których układane są słowniki pisma chińskiego. Ponieważ nie jest ono alfabetem, problem uporządkowania znaków zawsze nastręczał Chińczykom problemów.

Spis treści

1 Pierwsze słowniki
2 Klucze przez wieki
3 "Klucz" w innych językach europejskich
4 Klucze
5 Bibliografia
6 Zobacz też
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Pierwsze słowniki

Pierwsze chińskie słowniki i encyklopedie miały układ tematyczny, np. wyrazy szeregowano do kategorii niebo, ziemia, człowiek, czworonogi, ptaki itd. Taki układ miały słowniki Erya i Fangyan. Nie były one zaopatrzone w indeksy i podział haseł był arbitralny.

[edytuj] Klucze przez wieki

Na pomysł wprowadzenia kluczy pierwszy wpadł Xŭ Shèn (許慎), tworząc w latach 100-121 etymologiczny słownik pisma chińskiego, Shuowen Jiezi, liczący 9 tys. znaków. Wyróżnił w nich 540 elementów, które nazwał bùshǒu (部首) czyli nagłówki części (słownika).

Pomysł Xu Shena przyjął się i w następnych latach kluczy używali autorzy innych słowników:

Gu Yewang (顧野王) w VI w. stworzył słownik Yupian (玉篇) ułożony wedle 542 kluczy.
Sima Guang (1019-1086) w XI w. ułożył słownik Leipian według 544 kluczy.
W 1208 r. w słowniku Wuyin Leiqu zastosowano po raz pierwszy zmniejszoną liczbę kluczy - 444.
W XIV w. Zhao Jian w słowniku Liushu Benyi ograniczył liczbę kluczy do 360.
W 1615 r. Mei Yingzuo w swoim Leksykonie (字彙) ograniczył liczbę kluczy do 214.
System Meia został użyty również w wielkim Słowniku Kangxi z 1716 roku (nazwa pochodzi od cesarza Kangxi z dynastii Qing), dlatego odtąd zaczęto go nazywać Kluczami Kangxi (ang. Kangxi radicals). Klucze Kangxi to dziś ciągle popularny system kluczy, na którym bazuje wiele współczesnych słowników.
Po uproszczeniu chińskiego pisma w latach 50. próbowano również zmniejszyć liczbę kluczy. W wielu słownikach wydawanych w ChRL wynosi ona obecnie 189. Słowniki na ogół zachowują wprowadzoną przez Mei Yingzuo zasadę, że pod konkretnym kluczem znaki uporządkowane są według liczby kresek.

[edytuj] "Klucz" w innych językach europejskich

W większości języków europejskich termin 部首 jest tłumaczony na słowa pochodzące od łacińskiego radix (korzeń), np. ang. radical. W Polsce utarło się jednak tłumaczenie klucz przyjęte przez sinologię rosyjską i francuską. Inne czasem stosowane określenie to pierwiastek.

Warto pamiętać, że chiński podział na klucze jest również używany w przypadku Kanji i Hancha.

[edytuj] Klucze

⼀⼁⼂⼃⼄⼅⼆⼇⼈⼉⼊⼋⼌⼍⼎⼏⼐⼑⼒⼓⼔⼕⼖⼗⼘⼙⼚⼛⼜⼝⼞⼟⼠⼡⼢⼣⼤⼥⼦⼧⼨⼩⼪⼫⼬⼭⼮⼯⼰⼱⼲⼳⼴⼵⼶⼷⼸⼹⼺⼻⼼⼽⼾⼿⽀⽁⽂⽃⽄⽅⽆⽇⽈⽉⽊⽋⽌⽍⽎⽏⽐⽑⽒⽓⽔⽕⽖⽗⽘⽙⽚⽛⽜⽝⽞⽟⽠⽡⽢⽣⽤⽥⽦⽧⽨⽩⽪⽫⽬⽭⽮⽯⽰⽱⽲⽳⽴⽵⽶⽷⽸⽹⽺⽻⽼⽽⽾⽿⾀⾁⾂⾃⾄⾅⾆⾇⾈⾉⾊⾋⾌⾍⾎⾏⾐⾑⾒⾓⾔⾕⾖⾗⾘⾙⾚⾛⾜⾝⾞⾟⾠⾡⾢⾣⾤⾥⾦⾧⾨⾩⾪⾫⾬⾭⾮⾯⾰⾱⾲⾳⾴⾵⾶⾷⾸⾹⾺⾻⾼⾽⾾⾿⿀⿁⿂⿃⿄⿅⿆⿇⿈⿉⿊⿋⿌⿍⿎⿏⿐⿑⿒⿓⿔⿕