Kompleks (psychologia)

Z Wikipedii

Kompleks - zbiór myśli, słów, wyobrażeń silnie skojarzonych z pewną inną ważną i silnie zabarwioną emocjonalnie myślą, która zwykle bywa wyparta ze świadomości, stłumiona (myśl taką zwie się niekiedy jądrem kompleksu). Powrót do świadomości tego jądra kompleksu wywołuje zwykle nieprzyjemne afekty, takie jak lęk, niepokój, wstyd. Z tego względu istnieje silna tendencja do unikania, zapominania jądra kompleksu a także wszystkich innych myśli i słów, które na drodze skojarzeń mogą przywieść do świadomości niechcianą, wypartą myśl (jądro kompleksu).

Istniejące kompleksy wywierają silny wpływ na zachowanie jednostki i wyrażają się w różnorakich dążeniach, obawach, postawach wobec otoczenia oraz nerwicowych reakcjach.

[edytuj] Przykład kompleksu

W swojej książce Wiara i wina Jacek Kuroń, opisując swoje więzienne doświadczenia, wspomina, że wśród więźniów istniała niepisana zasada aby nie używać w trakcie pracy, czy codziennego życia, słowa ciągnąć. W zastępstwie używano synonimów (np. targać). Celem tego zachowania jest unikanie myśli związanych z fellatio popularnie określanym jako ciągnięcie druta. W odniesieniu do powyższej definicji myśl o fellatio będzie jądrem kompleksu, a słowo ciągnąć używane w każdej innej sytuacji będzie słowem skojarzonym z jądrem kompleksu.

[edytuj] Geneza i rozwój pojęcia "kompleks"

"Kompleks" przez różnych uczonych traktowany był nieco inaczej i nadawano mu odmienne definicje.

[edytuj] Kompleks w teorii Junga

Jako pierwszy użył pojęcia kompleksu Josef Breuer. Spopularyzował je natomiast psychoanalityk Gustaw Jung. Jung odkrył, że gdy prosi się ludzi aby mówili wszystkie skojarzenia jakie im przychodzą do głowy w odpowiedzi na słowo - bodziec (np. "matka", "miłość", "śmierć" itp.), to w pewnych przypadkach pojawiają się dziwne zjawiska: badani mają "pustkę w głowie", odpowiadają bardzo szybko lub bardzo powoli, mają dziwaczne, nietypowe i bardzo osobiste skojarzenia. Jung tłumaczył to istnieniem kompleksu różnych myśli, przeżyć, doświadczeń itp. zorganizowanych wokół jednego centralnego pojęcia czy zdarzenia - właśnie jądra kompleksu. Jung wprowadził metodę badania czasu reakcji na słowo bodziec, który to czas pomagał mu zrozumieć, czy z badanym słowem jest związany kompleks.

[edytuj] Kompleks niższości

Pojęcie kompleksu występuje także u Alfreda Adlera, który uważał, że kompleks niższości jest podstawowym motorem ludzkiego działania i głównym motywem, którego pochodną są wszystkie inne motywy.

[edytuj] Kompleks w teorii Freuda

Twórca psychoanalizy, Zygmunt Freud uważał, że pewne powszechne kompleksy (np. kompleks Edypa, kompleks kastracji) każdy człowiek musi przejść i go w jakiś sposób rozwiązuje, dzięki czemu kształtują się pewne cechy osobowości - zarówno konstruktywne jak i patologiczne. Oznacza to, że sam kompleks (w rozumieniu Freuda) nie jest objawem patologii, ale normalnego rozwoju osobowości. Kompleksy miały tworzyć się w relacjach międzyludzkich w okresie wczesnego dzieciństwa.

[edytuj] Kompleks w potocznym znaczeniu

Pojęcie kompleksu było chętnie używane w psychoanalizie i szybko przeniknęło do powszechnego języka. Kojarzy się obecnie przede wszystkim z zaburzeniem. W potocznym rozumieniu określa się w ten sposób niemiłe, wstydliwe dla danej jednostki tematy związane z ekspozycją społeczną, cechami wyglądu lub charakteru, których poruszenie wywołuje wstyd, lęk, niepokój.

[edytuj] Rodzaje kompleksów

W psychologii opisuje się dzisiaj około pięćdziesięciu różnych kompleksów. Poniżej umieszczona jest lista tych, które systematycznie pojawiają się u ludzi obdarzonych pewnymi cechami charakteru, bądź charakterystyczne dla pewnego okresu rozwojowego lub płci.

Występowanie wybranych kompleksów w zależności od płci i wieku
Kompleks	Dotyczy
Kompleks	dziewczynek	chłopców	kobiet	mężczyzn
amazonki
Ateny
Dafne
Damoklesa
Diany
Edypa
Elektry
Gryzeldy
Jakuba
Jokasty
Jonasza
Kaina
Kasandry
kastracyjny
Klitajmestry
Medei
Meduzy
małego członka
Mesjasza
Napoleona
niższości
Ofelii
Piotrusia Pana
Prometeusza
Quasimoda
	dziewczynek	chłopców	kobiet	mężczyzn