Konwój PQ-17
Z Wikipedii
PQ-17 – konwój z II wojny światowej przewożący materiały wojenne z Wielkiej Brytanii, Kanady i USA do Związku Radzieckiego. PQ-17 wypłynął na przełomie czerwca-lipca 1942 r. i poniósł najcięższe straty z wszystkich konwojów w ramach pomocy Lend-Lease do portów północnej Rosji: Murmańska i Archangielska. Tylko 11 z 36 statków handlowych dopłynęło do celu.
W 1942 r. na północnych trasach konwojów straty od niemieckiego lotnictwa i U-bootów ciągle wzrastały. W maju konwój PQ-16 stracił siedem statków. Następnym konwojem był PQ-17 – największym i o największej wartości konwojem, jaki został sformułowany podczas II wojny światowej. Wartość przewożonych towarów ocenia się na ponad 700 mln $ w tamtym czasie. Niemcy zachęceni sukcesem osiągniętym podczas zwalczania PQ-16 zwiększyli wysiłki w walce z kolejnymi konwojami. Działania przeciw konwojom do Archangielska i Murmańska zostały nazwane operacją Ruch Konia Szachowego (Unternehmen Rösselsprung).
27 czerwca 1942 r. 36 statków handlowych oraz eskorta wypłynęła z portu Hvalfjordur (Islandia) do Murmańska. Pierwsza grupa eskorty (EG1, bliska eskorta) pod dowództwem Jacka Broomea zawierała 4 niszczyciele, 10 korwet lub uzbrojonych trałowców oraz dwie jednostki przeciwlotnicze. W większej odległości bezpieczeństwo konwojowi zapewniała Pierwsza Eskadra Krążowników (CS1) pod dowództwem kontradmirała Hamiltona, złożona z 4 krążowników i 4 niszczycieli. Dodatkową ochronę w odległości ok. 320 km stanowiły okręty Home Fleet: pancerniki HMS Duke of York i USS Washington, dwa krążowniki, osiem niszczycieli i lotniskowiec HMS Victorious. Droga konwoju biegła blisko Svalbard, na północ od Wyspy Niedźwiedzia, przemierzając Morze Barentsa i wpływając na Białe Morze.
Jeden z okrętów zaraz po opuszczeniu portu uległ uszkodzeniu i był zmuszony zawrócić. Inny, SS Exford, zawrócił po kolizji z górą lodową. Konwój został zauważony i śledzony przez U 456 zaraz po wyjściu na pełne morze. Od 2 lipca Luftwaffe rozpoczęło wieczorne naloty, już 4 lipca SS Christopher Newport i SS William Hooper zostały zatopione przez samoloty torpedowe Blohm & Voss BV 138.
W nocy 4 lipca Admiralicja otrzymała informacje o opuszczeniu portu w Trondheim przez niemieckie okręty: Tirpitz, Admiral Scheer, Admiral Hipper razem z kilkoma niszczycielami. Ich celem było przechwycenie konwoju PQ-17. Pierwszy lord admiralicji Sir Dudley Pound wydał kontrowersyjny rozkaz rozproszenia konwoju i zawrócenia eskorty do Wielkiej Brytanii. Decydującymi argumentami dla Pounda była duża szybkość Tirpitza oraz jego potężne 380 mm działa, które sprawnie poradziłyby sobie ze statkami handlowymi. Pound w momencie podejmowania decyzji był pod wpływem ogromnego stresu oraz cierpiał na końcowe stadium guza mózgu (zmarł w 1943).
Następnego dnia niemiecka flota morska otrzymała rozkaz wyjścia w morze, który wkrótce został odwołany. Tego samego dnia eskorta konwoju otrzymała rozkaz powrotu do Scapa Flow, pozostały jedynie okręty najbliższej ochrony. Rozproszone statki handlowe stały się łatwym celem niemieckich okrętów podwodnych i lotnictwa. Dwanaście statków 5 lipca zostało zatopionych – sześć przez Luftwaffe i sześć przez cztery U-booty.
6 lipca zostały zatopione kolejne dwa statki: SS Pan Atlantic przez Luftwaffe i SS John Witherspoon przez U 255. 7-8 lipca Niemcy zatopili 5 statków (w tym 2 przez U 255). 9 lipca eskorta konwoju wycofała się na Morze Arktyczne, tego dnia żaden statek handlowy nie został zatopiony. Ostatnie starty zostały zadane konwojowi przez lotnictwo, 10 lipca zatopiono SS Hoosieri SS El Capitan. W sumie w wyniku działań wojennych konwój stracił 23 statków handlowych.
10 lipca dwa okręty przybyły do portu w Archangielsku. Pozostałe 9 przypłynęły do Murmańska. Zostały zatopione statki o łącznym tonażu: 142 500 ton, zginęło 153 marynarzy, stracono 3350 pojazdów mechanicznych, 200 bombowców, 430 czołgów i ok. 93 316 ton innych towarów. Dwa z powracających statków: SS Silver Sword i SS Bellingham zostało zatopionych. Jeden z nich stał się piątą ofiarą U 255.
Wbrew radzieckim protestom kolejny konwój PQ-18 został odłożony aż do września. Mimo ponad 40 okrętów eskorty aż 13 statków handlowych zostało stracone. Następne konwoje zostały zawieszone do grudnia 1942 r.
