Krytyczna Analiza Dyskursu

Z Wikipedii

Krytyczna Analiza Dyskursu (ang. critical discourse analysis) to jedna z subdyscyplin językoznawstwa zajmująca się społecznym aspektem funkcjonowania językowego - dyskursem.

Za umowną datę jej powstania uważa się rok 1993. Holenderski badacz Teun van Dijk ogłosił wówczas w piśmie Discourse & Society zbiór artykułów programowych. Obecnie Krytyczna Analiza Dyskursu stała się przedsięwzięciem multidyscyplinarnym łączącym naukowców z wielu krajów (głównie Anglii, Austrii, Danii i Francji), dla których forum wymiany myśli jest właśnie czasopismo Discourse & Society.

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Oddając głos jednemu z głównych przedstawicieli kierunku, angielskiemu lingwiście – Normanowi Fairclough, przez Krytyczną Analizę Dyskursu będziemy rozumieć

analizę dyskursu dążącą do systematycznego badania ukrytych relacji przyczynowości i determinowania zachodzących pomiędzy (a) tekstami, zdarzeniami i praktykami dyskursywnymi oraz (b) szerszymi strukturami, relacjami i procesami społecznymi i kulturowymi. KAD dąży do odkrycia, jak praktyki, zdarzenia oraz teksty tego typu powstają i jak są ideologicznie kształtowane przez relacje władzy oraz walki o władzę. Celem KAD jest także demaskowanie, w jaki sposób niejawność powiązań pomiędzy dyskursem i społeczeństwem stanowi sama w sobie czynnik zabezpieczający władzę oraz hegemonię.

Można wyróżnić następujące cechy wspólne dla naukowców pracujących w paradygmacie KAD:

• KAD jest nauką społeczną, która odrzuca aksjologiczną neutralność prowadzonych przez siebie analiz – równolegle do opisu albo tożsama z nim postępuje działalność odkrywania wzajemnych powiązań praktyk dyskursywnych i władzy.
• KAD, wykorzystując jedną z właściwości nauk społecznych, a mianowicie współdeterminację procesu badawczego i przedmiotu badania, jest świadomym narzędziem zmiany społecznej. Poprzez sam opis pewnego zjawiska dokonujemy przemiany kontekstu, w którym ono występuje – tzn. zwracamy na nie uwagę, dokonujemy jego wyrwania z tła, nadajemy mu istotność. Działalność KAD można więc rozpatrywać w kategoriach uświadamiania problemów społecznych i szerzenia o nich wiedzy – oczywiście na miarę możliwości instytucjonalnych, tj. dostępu do kanałów dystrybucji informacji – mediów. Badania KAD mają zastosowanie praktyczne, na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia badania naukowców pracujących w paradygmacie KAD były wykorzystywane m.in. w reformie duńskiej edukacji (chodziło tu o zmianę obowiązującego w podręcznikach szkolnych wizerunku emigranta), debacie publicznej w Austrii nad współczesnymi przejawami antysemityzmu etc.
• KAD nie zajmuje się czystym opisem języka albo dyskursu i ich właściwościami. Stają się one przedmiotem jej zainteresowania dopiero, kiedy da się określić rodzaj powiązania pomiędzy strukturami tekstu a makro-strukturami społecznymi. Jak pisze Teun van Dijk o dyskursie politycznym: analiza dyskursu politycznego jest poprawna i empirycznie istotna, tylko wtedy, gdy udaje jej się połączyć właściwości struktur dyskursywnych [tekstów – przyp. autora] z właściwościami procesów politycznych. Co więcej, aby dana partia tekstów weszła w zasięg zainteresowania KAD musi ona stanowić wyraz pewnego problemu, kwestii nieobojętnej dla życia społecznego, np.: konfliktu pomiędzy subkulturami społecznymi, który odbija się w tym, jak strony te mówią o sobie i reprezentują siebie w dyskursie.