Kuchenne schody

Z Wikipedii

Kuchenne schody (fr.Pot-Bouille) - dziesiąty tom cyklu Rougon-Macquartowie, analiza życia codziennego mieszczan z paryskiej klasy średniej w czasach II Cesarstwa.

Spis treści 1 Treść 2 Tytuł i cechy utworu 3 Recepcja 4 Adaptacje 5 Przypisy

[edytuj] Treść

Utwór przedstawia losy szanowanych rodzin mieszczańskich, które żyją w jednej eleganckiej kamienicy na ulicy Choiseul. Mimo dobrej opinii, jaką cieszą się na zewnątrz, bohaterowie w rzeczywistości prowadzą życie wbrew głoszonym zasadom moralności i wikłają się w romanse i półlegalne operacje finansowe. W szczególności opisane zostały losy rodziny Josserand, gdzie matka na siłę stara się wydać za mąż swoje córki, poniżając je i wykorzystując do pracy ponad siły swojego uległego męża, małżeństwa Vabres, w którym ona jest posiadającą licznych kochanków histeryczką, on hipochondrykiem, oraz małżeństwa Duveyrier, które aspiruje do odgrywania wiodącej roli w kamienicy, podczas gdy Duveyrier zdradza żonę i pozoruje samobójstwo, by uniknąć odpowiedzialności za nieudane operacje finansowe. Faktyczny obraz życia w kamienicy, której mieszkańcy pozują na obrońców moralności, przedstawia jedynie ich służba, która codziennie spotyka się na kuchennych schodach i komentuje bieżące wydarzenia.

Bohater, Oktaw Mouret, przybywa do Paryża w 1862 r., by iść w ślady wuja Arystydesa Rougona i dorobić się fortuny. Poznaje stopniowo panujące w mieście stosunki, romansując kolejno z Walerią Vabres, Bertą Josserand i ubogą panią Pichon, by w końcu dla pieniędzy ożenić się z właścicielką sklepu odzieżowego Karoliną Hédouin. Chociaż jego kolejne romanse zostają odkryte i skomentowane, bogate małżeństwo młodzieńca pozwala mu nie stracić reputacji, podczas gdy wynajmujący ostatnie piętro domu robotnicy zostają poddani ostracyzmowi pozostałych mieszkańców za "złe prowadzenie się".

[edytuj] Tytuł i cechy utworu

Podobnie jak w przypadku W matni, Zola posłużył się w tytule słowem pochodzącym ze slangu paryskiego. Pot-bouille oznacza największy kuchenny garnek. Słowo to nie ma odpowiedników w innych językach, tymczasem zawierało treść metaforyczną - kipiący garnek oznaczał całą kamienicę, do której niczym składniki potrawy zostali wrzuceni przypadkowi mieszkańcy, i w której za elegancką fasadą kipią ludzkie dramaty i słabości. W języku polskim nawiązano do potocznego określeniaod kuchni, które częściowo tłumaczy cel powieści - ukazanie od kuchni, od podszewki życia w eleganckiej i cieszącej się dobrą opinią kamienicy, a równocześnie nawiązuje do miejsca odgrywającego istotną rolę w utworze. Pierwotnie tytuł polski miał brzmieć "Od strony kuchni" ^[1], w pierwszych wydaniach pojawiała się też wersja Garkuchnia ^[2].

[edytuj] Recepcja

Recepcja utworu nie była zbyt dobra, oprócz niejako tradycyjnego już oburzenia na niemoralność powieści doszły jeszcze zarzuty o słabej konstrukcji, zaludnieniu dzieła postaciami, których charakter i życie nie są w stanie zainteresować czytelnika. Martin Bernard pisał, iż główną wadą utworu jest nie tyle obszerność materiału, co wrażenie dłużyzny oraz fakt, że Zola świadomie tworzył postaci całkowicie przeciętne ^[3]. Faktycznie, Zola odszedł od konwencji rozbudowywania jednej, góra kilku postaci, i zaprezentował szeroką panoramę życia w kamienicy, gdzie nikt nie jest de facto wyróżniony jako główny bohater utworu; nawet pierwszoplanowy Oktaw Mouret daleki jest od wiodącej pozycji w utworze, jaką osiągają na ogół inni bohaterowie cyklu ^[4]. Utwór w założeniach Zoli miał stanowić uzupełnienie W matni, ukazujące drugą, po robotnikach, wiodącą klasę społeczną i jej życie codzienne ^[5]. Tym samym Kuchenne schody okazują się jedną z wierniejszych realizacji metody naturalistycznej - oparcia się na przeciętnych, niczym niewyróżniających osobach i opisania ich codziennego życia. Jednak naturalista Henryk Céard uznał utwór za "pozbawiony atmosfery" ^[6]. Kuchennymi schodami zachwycał się za to André Gide ^[7].

Po publikacji utworu kilka osób pozwało nawet autora do sądu, nie życząc sobie, by bohaterowie utworu nosili ich nazwiska. W jednym wypadku sąd cywilny zmusił pisarza do zmiany (Duverdy na Duveyrier), jednak dalsze pozwy (od osób nazwiskiem Vabres i Mouret) zostały oddalone ^[8].

[edytuj] Adaptacje

• Sztuka teatralna wystawiana w Teatrze Ambigu w 1883 r.
• Film Juliena Duviviera z 1957 r. z Gérardem Philippe w roli Oktawa
• Serial telewizyjny francuski z 1972 r. z Rogerem Van Hoolem w roli głównej

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Halina Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968, Państwowy Instytut Wydawniczy
2. ↑ A.Kotula, Przedmowa do E.Zola Oskarżam!, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, s.12
3. ↑ M.Bernard, Zola par lui-meme, Paris 1955, s.83
4. ↑ Pierre Cogny, Au bonheur des Dames [w:] Èmile Zola, Pages choisies, Paris, Hachette 1995, s.26
5. ↑ A. Lanoux, Dzień dobry mistrzu, Warszawa 1957, Państwowy Instytut Wydawniczy, s.213
6. ↑ A.Lanoux, op.cit.s.277
7. ↑ M. Bernard, op.cit., s.84-85
8. ↑ A.Lanoux, op.cit.,s.275-276