Lenicja
Z Wikipedii
Lenicja (łac. lenio 'łagodzę') - proces fonetyczny, zachodzący w wielu językach, w którym głoska ulega osłabieniu w określonych sytuacjach, jak na przykład spółgłoska pomiędzy samogłoskami czy w wygłosie, może także odgrywać rolę gramatyczną.
[edytuj] Przykłady
Typowym przykładem jest, w dalekiej przeszłości uwarunkowana fonetycznie, wymiana spółgłosek na początku wyrazu, będąca wyróżniającą cechą języków celtyckich. Wymiana ta odgrywa w nich ważną rolę w gramatyce, np. przy różnicowaniu rodzaju gramatycznego. W języku irlandzkim polega ona na wymianie (osłabieniu) spółgłosek według następującego paradygmatu:
- p , p' , b , b' - odpowiednio do f , f' , v, v'
- m , m' do v , v'
- f , f' ulega całkowitemu zanikowi
- t , t' do h
- d ,d' do γ , j
- s , ś do h
- k , k' do x , x'
- g , g' do γ , j
(gdzie: ['] oznacza palatalizację, [h] bezdźwięczną spółgłoskę krtaniową, [γ] dźwięczny odpowiednik "polskiego" [ch], [x] "polskie" [ch], [j] niezgłoskotwórcze [i])
Spółgłoski h, l, n, r nie podlegają lenicji w irlandzkim. Nie podlegają jej także zbitki zaczynające się od s.
Ortograficznie lenicję w irlandzkim oznacza się przez <h> po literze oznaczającej spółgłoskę podlegającą lenicji. Spółgłoski w pozycji lenicyjnej są krótsze i słabsze niż w pozostałych pozycjach.
Procesem analogicznym do lenicji jest w językach celtyckich nazalizacja.
Lenicja występuje też m.in. w języku koreańskim, hiszpańskim i fińskim.
Sztucznym językiem, wykazującym obfitość form lenicyjnych jest sindarin.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Leszek Bednarczuk (red.), Języki indoeuropejskie t.1, PWN, Warszawa, 1986, ISBN 83-01-033559-1
- Aidan Doyle, Edmund Gussman, An Ghaeilge. podręcznik do nauki języka irlandzkiego, RW KUL, Lublin, 1991, ISBN 83-228-0337-4
- Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Ossolineum, Wrocław, 2003, ISBN 83-04-04680-6
