Liliowce (zwierzęta)

Z Wikipedii

Liliowce
Skamieniały liliowiec
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	szkarłupnie
Gromada	liliowce
Nazwa systematyczna
Crinoidea
Miller, 1821
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Liliowce (Crinoidea, z gr. krinon - lilia + eidos - kształt) – zwierzęta należące do typu szkarłupni.

Liliowce są zbudowane z łodygi, ramion i kielicha. W kielichu mieszczą się podstawowe narządy ciała. Pośrodku kielicha położony jest otwór gębowy, zaś odbyt znajduje się bądź na szczycie rurki odbytowej lub obok otworu gębowego. Z boku kielicha wyrasta pięć ramion, które mogą rozgałęziać się na większą ilość (zawsze krotność 5) ilość ramion. Na każdym z nich są nóżki ambulakralne, które wraz z ramionami tworzą sieć służącą do chwytania drobnych organizmów. Ramiona wzmacniane są płytkami branchialnymi.

Część liliowców posiada łodygę, przytwierdzającą je do podłoża. Łodyga składa się z okrągłych lub wielokątnych członów. Jest ona unerwiona i umięśniona, dzięki czemu może się poruszać. Większość współczesnych liliowców jest bezłodygowa. Dziś istnieje około 100 rodzajów liliowców, żyjących głównie w głębokich wodach.

Liliowce są wyłącznie zwierzętami morskimi i mogą występować w znacznym przedziale głębokości, od bardzo płytkomorskich środowisk (dzisiejsze wolnożyjące komatulidy) do głębokomorskich ( dzisiejsze cyrtokrynidy, które znajdywane są nawet poniżej 1000 m). Formy bentoniczne posiadają różne sposoby przytwierdzania się do dna, np. izokrynidy wykorzystywały w tym celu długie i elastyczne cirri (boczne wyrostki łodyg), penetrujące w miękki osad, z kolei u większości cyrtokrynidów i millerikrynidów elementem przytwierdzającym je do twardego podłoża lub twardych obiektów, np. skorup jest dyskoidalne zakończenie łodygi tzw. holdfast.

Obecnie stanowią one pokarm niektórych ryb i w celu obrony przed atakiem drapieżników wykształciły szereg adaptacji obronnych, tj. prowadzenie nocnego trybu życia, zdolność wytwarzania substancji toksycznych, dużą zdolność regeneracji utraconych części ciała.

[edytuj] Historia ewolucji liliowców

Pojawiły się w ordowiku, istnieją do dziś. Od dewonu do karbonu liliowce przechodziły okres świetności. Tworzyły masowe nagromadzenia tzw. "łąki liliowcowe" w ówczesnych płytkich morzach. Szkielet liliowców, rozpadał się po śmierci i dlatego najczęściej znajdowane są ich rozłączone płytki i człony łodyg, nie zaś całe szkielety, które należą do rzadkości.

Masowe nagromadzenia fragmentów liliowców z łąk liliowcowych utworzyły wapienie krynoidowe. W katastrofalnym wymieraniu permskim zginęły wszystkie paleozoiczne podgromady liliowców, z nielicznych przetrwałych osobników o nieznanym statusie systematycznym powstała we wczesnym triasie jedyna współczesna podgromada - articulata. W późnym triasie pojawiły się taksony liliowców, u których łodyga uległa redukcji, a zwierzęta te przeszły do swobodnego trybu życia, wiele z nich jako nekton lub plankton.

Większość kopalnych liliowców miała wielkość kilkudziesięciu centymetrów, ale największe liliowce (jurajskie) dochodziły do 19 metrów. W jednym z jurajskich łupków z Holzmaden znaleziono aż pięćdziesiąt kompletnych liliowców. Wszystkie miały długość ponad 10 metrów i przytwierdzone były do niegdyś dryfującego pnia drzewa.

[edytuj] Podgromady

• Articulata: od triasu do dziś
• Flexibilia (wymarła): ordowik - perm
• Camerata (wymarła): ordowik - perm
• Inadunata : ordowik - perm

[edytuj] Bibliografia

• Lehmann U. & Hillmer G., 1991: Bezkręgowce kopalne. Wyd. Geologiczne, Warszawa
• Moore R.C. & Teichert C. (red.), 1978: Treatise on Invertebrate Paleontology, Part T, Echinodermata 2, Crinoidea 3. Geological Society of America, Boulder, and University of Kansas Press, Lawrence.