Szkarłupnie
Z Wikipedii
| Szkarłupnie | |
 Przedstawiciele szkarłupni: rozgwiazdy i jeżowce |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Nadtyp | wtórouste |
| Typ | szkarłupnie |
| Nazwa systematyczna | |
| Echinodermata | |
| Klein, 1734 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
 Jeżowiec
|
|
Szkarłupnie (Echinodermata, z gr. echinos - jeż + derma - skóra) – halobiontyczne zwierzęta wtórouste. Najstarsze skamieniałości znane z osadów kambru. Ich przodkami były zwierzęta dwubocznie symetryczne. Większość prowadzi osiadły tryb życie, choć niektóre są biernie przenoszone przez wodę.
Spis treści |
[edytuj] Występowanie
Z reguły ciepłe wody morskie o pełnym zasoleniu, głównie strefa denna.
[edytuj] Pochodzenie i ewolucja
- najstarsze szczątki datowane są na kambr
- ich przodkami prawdopodobnie były robakokształtne mające wtórną jamę ciała (celomę) podzieloną na segmenty
- po przejściu do osiadłego trybu życia utraciły symetrię dwuboczną
- prawie większość szkarłupni wymarło pod koniec paleozoiku
- najstarszą gromadą, która przetrwała z tamtego okresu są - liliowce
[edytuj] Cechy charakterystyczne
- pięciopromienna symetria (wtórna), ewolucja regresywna
- brak głowy u dorosłych osobników
- larwy typu dipleuruli (zmodyfikowana trochofora), mają różny wygląd i nazwy, np. u rozgwiazd - bipinaria, u strzykw - auricularia, u jeżowca - pluteus (zawsze dwuboczna symetria)
- wewnętrzny szkielet wapienny (pochodzenia mezodermalnego) tworzący na powierzchni ciała kolce i igły
- układ wodny (ambulakralny), szkielet hydrostatyczny
- układ krwionośny otwarty (zwany hemalnym), brak serca
- prymitywny układ nerwowy
- posiadają nóżki ambulakralne
- rozdzielnopłciowość
- brak układu wydalniczego
- duża zdolność regeneracji
[edytuj] Pokrycie ciała
Ciało szkarłupni od zewnątrz pokrywa orzęsiony nabłonek komórkowy / syncytialny. Pod nim znajduje się tkanka łączna (dermis). Pod nią często jest warstwa mięśni. Od wewnątrz ścianę ciała wyściela orzęsiony nabłonek perytonealny.
[edytuj] Układ nerwowy i narządy zmysłów
W układzie nerwowym szkarłupni nie występują ośrodki nadrzędne - zwoje. Układ ten składa się z trzech części połączonych siecią komórek:
- ektoneuralnej
Znajduje się na stronie oralnej (gębowej) i ma znaczenie czuciowe.
- hiponeuralnej
Znajduje się na stronie oralnej pod tkanką łączną. Unerwia ścianę ciała, nóżki ambulakralne i układ krwionośny. Część ta nie występuje u strzykw.
- endoneuralnej
Znajduje się na stronie aboralnej w nabłonku perytonealnym. Jej funkcją jest unerwianie mięśni łączących elementy szkieletowe w promieniach ambulakralnych.
Narządy zmysłów szkarłupni są słabo wykształcone. Jeżowce posiadają prymitywne oczka i statocysty; rozgwiazdy - tylko oczka; strzykwy - tylko statocysty.
[edytuj] Jama ciała
Jama ciała szkarłupni składa się z trzech woreczków celomatycznych:
- procelu (aksocelu)
- mezocelu (hydrocelu)
- metacelu (somatocelu)
[edytuj] Rozmnażanie
Rozgwiazdy i wężowidła rozmnażają się wegetatywnie lub płciowo. U lilowców, jeżowców, kołonic i strzykw występuje tylko rozmnażanie płciowe. Niektóre strzykwy i kołonice są żyworodne, reszta jest jajorodna.
Są zwierzętami rozdzielnopłciowymi, bez zaznaczonego dymorfizmu płciowego. Zapłodnienie zawsze jest zewnętrzne, a rozwój złożony. Mają planktoniczną larwę o dwubocznej symetrii ciała.
[edytuj] Systematyka
Do szkarłupni zalicza się 6 gromad:
- rozgwiazdy (Asteroidea)
- liliowce (Crinoidea)
- jeżowce (Echinoidea)
- wężowidła (Ophiuroidea)
- strzykwy (Holothurioidea)
- Somasteroidea
[edytuj] Znaczenie
- jako bioindykatory - ich obecność wskazuje czystą wody
- mogą niszczyć rafy koralowe - korona cierniowa (Acanthaster plancki) zagraża Wielkiej Rafie Barierowej
- w gospodarce człowieka - poławiane w celach kulinarnych (strzykwy Holothuria edilus) powstaje z nich trepang
[edytuj] Zobacz też
- kołonice (Peripoda) - dawniej Concentricycloidea
