Logika pragmatyczna

Z Wikipedii

Logika pragmatyczna - podręcznik logiki Kazimierza Ajdukiewicza wydany w 1965, obejmujący problematykę semiotyczną i metodologiczną. Tytuł nawiązuje do intencji wiernego oddania praktyki naukowej w badaniach logicznych i przekonania autora, że zadaniem metodologii jest kodyfikacja stosowanych rzeczywiście sposobów postępowania naukowego oraz ich uzasadnienie ze względu na cele stawiane sobie przez naukę.

Według informacji uzyskanych przez Klemensa Szaniawskiego od autora Ajdukiewicz pracował nad podręcznikiem już w 1962. Książka powstała na skutek propozycji wydawnictwa PWN, które zwróciło się do autora z prośbą o przygotowanie nowego wydania hasła Logiczne podstawy nauczania napisanego dla międzywojennej Encyklopedii wychowania (t. II, z. 2, Warszawa 1934). Stanowiło ono niewielką, liczącą ok. 100 stron książeczkę obejmujące podstawowe wiadomości z semiotyki i metodologii nauk - takie, które Ajdukiewicz uznał za niezbędne dla wykształcenia każdego nauczyciela. W czasie prac nad nowym wydaniem powstała książka kilkukrotnie dłuższa i znacznie trudniejsza - Logika pragmatyczna.

Logika pragamtyczna miała więc pogłębić, poszerzyć i uwspółcześnić wiadomości zawarte w Logicznych podstawach nauczania - zachowuje jednak przy tym w ogólnym zarysie zakres tematyczny poprzedniego dzieła, koncentrując się przede wszystkim na semiotyce i metdologii nauk. Część pierwsza Logiki pragmatycznej poświęcona jest problematyce semiotycznej - teorii wyrażeń, zdań i sądów, nazw i definicji, defektom znaczeniowym, a także logice pytań. Część druga obejmuje problematykę związaną z wnioskowaniami i wynikaniem. Część trzecia poświęcona jest metodologii nauk - ich klasyfikacji, szczegółowej charakterystyce poszczególnych typów nauk i głównym zagadnieniom metodologicznym na gruncie nauk dedukcyjnych i indukcyjnych. W porównaniu z Logicznymi podstawami nauczania rozbudowane zostały zwłaszcza rozdziały o wnioskowaniach statystycznych i prawach probabilistycznych - do rozmiarów rzadko spotykanych w literaturze logicznej. Tak szerokie ujęcie tych zagadnień podyktowane zostało świadomością szczególnej wagi tych zagadnień dla nauk doświadczalnych. Ajdukiewicz był zresztą jedym z pionierów badań nad wnioskowaniami statystycznymi, a polskie prace logiczne w tym zakresie zostały zainspirowane przez jego dokonania.

Ajdukiewicz wielokrotnie podkreślał potrzebę powstania w języku polskim podręcznika semiotyki i metodologii nauk. Istniało bowiem wiele podręczników logiki formalnej, nie było natomiast podręczników zadowalajaco przedstawiających współczesny stan badań nad pozostałymi dziedzinami logiki. Logika pragmatyczna miała być przy tym rozwiązaniem doraźnym - Ajdukiewicz często projektował podręcznik szerszy, stanowiący zakrojoną na szeroką skalę pracę zbiorową.

Choć Logika pragmatyczna stanowić miała w zamierzeniu Ajdukiewicza przede wszystkim podręcznik dla studentów filozofii, obecny jest w niej także twórczy i indywidualny wkład autora. Wiele zagadnień poruszonych w podręczniku to jego własny wkład do nauki, przy czym niektóre z nich zostały w nim poruszone po raz pierwszy. Spośród tych charakterustycznych osiągnięć Ajdukiewicza w skład Logiki pragmatycznej weszły m.in. jego klasyfikacja wnioskowań, pojęcie konkluzywności wnioskowań, teoria pomiaru i koncepcja praw nauki.

Logika pragmatyczna jest dziełem niedokończonym, prace nad nią przerwała śmierć autora. Nieukończone pozostały ostatnie rozdziały książki, a jej partie wcześniejsze nie uzyskały ostatecznej postaci. Ukazała się także wersja angielska Pragmatic Logic w przekładzie Olgierda Wojtasiewicza (Dodrecht 1974).

[edytuj] Spis treści

Przedmowa
WSTĘP
1. Logika jako podstawa nauczania
CZĘŚĆ PIERWSZA - Słowa, myśli i przedmioty
Rozdział I. Wyrażenia i ich znaczenia
- 2. Rozumienie wyrażeń
- 3. Znaczenie wyrażeń
- 4. Język i znaczenie
- 5. Mowa jako środek komunikowania myśli
Rozdział II. Zdania oznajmujące i ich składniki
- 6. Sąd i zdanie
- 7. Składniki zdań. Kategorie syntaktyczne
- 8. Zdania złożone
- 9. Zdania proste
- 10. Schematy zdaniowe i zdania do nich podobne
Rozdział III. Odpowiedniki przedmiotowe wyrażeń
- A. Zakres nazw
  - 11. Oznaczanie i desygnaty
  - 12. Denotowanie i zakres
  - 13. Stosunki zakresowe
  - 14. Dodawanie i mnożenie zbiorów
  - 15. Podział logiczny
- B. Treść nazw
  - 16. Treść pełna i charakterystyczna
  - 17. Treść językowa
Rozdział IV. Wieloznaczność wyrażeń i wadliwość znaczeń
- 18. Wieloznaczność
- 19. Nieostrość
- 20. Niedopowiedzenia
Rozdział V. Definicja
- 21. Dwa sposoby rozumienia terminu "definicja"
- 22. Pojęcie definicji nominalnej
- 23. Definicje przez abstrakcje i definicje indukcyjne
- 24. Błędy definiowania
- 25. Definicje projektujące i sprawozdawcze
- 26. Definicje uwikłanie i pseudodefinicje przez postulaty
- 27. Pojęcie definicji realnej
Rozdział VI. Pytania i zdania pytajne
- 28. Budowa zdań pytajnych
- 29. Pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia
- 30. Założenia pytania. Pytania sugestywne.
- 31. Odpowiedzi niewłaściwe
- 32. Myśli wypowiadane za pomocą zdania pytajnego
- 33. Pytania dydaktyczne
CZĘŚĆ DRUGA - O wnioskowaniu
Rozdział I. O logice formalnej i o stosunku wynikania
- 34. O logice formalnej
- 35. O wynikaniu logicznym
- 36. Związek między prawdziwością racji i następstwa
- 37. O wynikaniu entymematycznym
Rozdział II. Wnioskowanie i warunki jego poprawności
- 38. Pojęcie wnioskowania
- 39. Warunki poprawności wnioskowania
Rozdział III. Wnioskowanie subiektywnie pewne
- 40. Konkluzywność wnioskowania subiektywnie pewnego
- 41. Konkluzywność wnioskowania subiektywnie pewnego w świetle wiedzy wnioskującego
- 42. Wnioskowanie dedukcyjne
- 43. Dedukowanie
Rozdział IV. Wnioskowania subiektywnie niepewne
- 44. Konkluzywność wnioskowania subiektywnie niepewnego
- 45. Prawdopodobieństwo logiczne i prawdopodobieństwo matematyczne
- 46. Prawdopodobieństwo statystyczne
- 47. Wnioskowanie redukcyjne
- 48. Indukcja enumeracyjna
- 49. Wnioskowanie przez analogię
- 50. Indukcja eliminacyjna
CZĘŚĆ TRZECIA - Metodologiczne typy nauk
Rozdział I. Podział nauk na nauki dedukcyjne i nauki indukcyjne
- 51. O metodologii nauk
- 52. Nauki dedukcyjne i nauki idnukcyjne
Rozdział II. Nauki dedukcyjne
- 53. Nauki dedukcyjne w stadium przedaksjomatycznym induicyjnym
- 54. Nauki dedukcyjne w stadium aksjomatycznym induicyjnym
- 55. Filozoficzny spór o uzasadnienie pierwotnych twierdzeń nauk dedukcyjnych uprawianych w sposób inuicyjny
- 56. Nauki dedukcyjne w stadium aksjomatycznym abstrakcyjnym
- 57. Teorie dedukcyjne sormalizowane
  - a) Reguły definiowania
  - b) Reguły dowodzenia
  - c) Budowa teorii sformalizowanych
- 58. Teorie dedukcyjne z apragmatycznego punktu widzenia
  - a) Niesprzeczność teorii
  - b) Niezależność aksjomatów
  - c) Zupełność teorii dedukcyjnych
  - d) Pełność systemów dedukcyjnych
Rozdział III. Nauki indukcyjne
- A. Baza empiryczna
  - 59. Nieodwoływalne założenia i twierdzenia nauk indukcyjnych
  - 60. Zdania spostrzeżeniowe
  - 61. Subiektywność i niepowtarzalność metody bezpośredniego doświadczenia
  - 62. Obserwacja i eksperyment
- B. Liczenie i pomiar
  - 63. Wybrane pojęcia z teorii stosunków. Liczby i liczenie
    - a) Uwagi wstępne
    - b) Pojęcie stosunku
    - c) Własności stosunków równościowych. Rodzaje cech abstrakcji
    - d) Jednoznaczność i wzajemna jednoznaczność stosunków. Pojęcie równoliczności zbiorów.
    - e) Liczby
    - f) Liczenie
  - 64. Wybrane pojęcia z teorii stosunków (cd.). Stosunki porządkujące. Izomorfizm i homomorfizm stosunków.
    - a) Uwagi wstępne
    - b) Stosunki porządkujące
    - c) Izomorfizm stosunków
    - d) Homomorfizm stosunków
    - e) Stosunki abstrakcji
  - 65. Wielkości i skalowanie
    - a) Pierwotne i wtórne cechy abstracji
    - b) Uporządkowane rodziny cech abstrakcji. Wielkości
  - 66. Wielkości addytywne
  - 67. Przykłady definicji sumy fizycznej między wielkościami
  - 68. Funkcja pomiarowa
  - 69. Pomiar właściwy
  - 70. Pomiar bez jednostki mierniczej i pomiar bez punktu zerowego
Rozdział IV. Nauki indukcyjne i prawa naukowe
- A. Prwa ogólne
  - 71. Prawa ogólne stwierdzające związki między cechami stałymi i między cechami zmiennymi
  - 72. Prawa ogólne stwierdzające związki między cechami zmiennymi. Prawa funkcjonalne i prawa parametryczne.
- B. Prawa statystyczne
  - 73. Prawa statystyczne stwierdzające stopień zbieżności cech stałych
  - 74. Prawa rozkładu statystycznego
    - a) Prawa rozkładu prawdopodobieństwa zmiennych skokowych
    - b) Prawa rozkładu gęstości prawdopodobieństwa zmiennych ciągłych
    - c) Tozkład dwumianowy
    - d) Rozkład normalny
  - 75. Prawa stwierdzające korelację cech zmiennych
Rozdział V. Rozumowanie statystyczne
- 76. Uwagi wstępne
- 77. Estymacje parametrów
- 78. Wyrównywanie błędów pomiaru jako przykład estymacji parametrów
- 79. Sprawdzanie hipotez i tezy statystyczne
Aneks: Dowodzenie i wyjasnianie
Indeks rzeczowy