Mamutowiec olbrzymi
Z Wikipedii
| Mamutowiec olbrzymi | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | nagonasienne |
| Podgromada | nagonasienne drobnolistne |
| Klasa | iglaste |
| Rząd | cyprysowce |
| Rodzina | cyprysowate |
| Rodzaj | mamutowiec |
| Gatunek | mamutowiec olbrzymi |
| Nazwa systematyczna | |
| Sequoiadendron giganteum (Lindl.) J.Buchh. | |
| pub. 1939 | |
 Galeria zdjęć i grafik |
|
Mamutowiec olbrzymi, sekwojadendron, mamutowe drzewo, welingtonia, sekwoja olbrzymia (Sequoiadendron giganteum) - jedno z najpotężniejszych drzew iglastych na świecie, odkryte w 1833, przez 20 lat nie miało swej nazwy. Osiąga wiek 2000-3500 lat. Współczesne drzewa dorastają do 95 m wysokości i 10 m średnicy (w Parku Narodowym Sekwoi w Kalifornii, tamże znane są pnie drzew ściętych w XIX wieku, o średnicy 12 m i szacowanej wysokości 135 m), będąc jednym z najwyższych drzew świata, obok sekwoji wiecznie zielonej. Do Europy pierwsze mamutowce sprowadzono w 1853 (do Wielkiej Brytanii), jest często uprawiany jako drzewo ozdobne w parkach, wymaga klimatu łagodnego, morskiego, wrażliwy na mróz. W Polsce przemarza, dlatego większość okazów rośnie w zachodniej części kraju, gdzie klimat jest cieplejszy.
Spis treści |
[edytuj] Geneza nazwy drzewa:
Mamutowiec olbrzymi opisał JK Leonard w 1833. Indianie znad rzeki Tule nazywali je w swoich językach "Thoosa-pung-ish" lub "Hea-mi-withic". Pierwsza nazwa została przypisana drzewu latem 1853r. przez W. Lobba. W ciągu następnych dwóch tygodni gatunek został opisany przez botanika J. Lindleya jako Wellingtonia gigantea, na cześć Arthura Wellesleya, księcia Wellington (w rzeczywistości nazwa była błędna - pod nazwą Wellingtonia opisywano rośliny z rodziny Sabiaceae). W 1854r. J. Decaisne określił gatunek jako Sequoia gigantea, nazwa, która została zaakceptowana przez brytyjskich botaników i wyparła Wellingtonie. Sequoia gigantea również była błędnym terminem, użytym już wcześniej przez Endlichera do opisania właśnie sekwoji. Trzyletnie badania (1852-1855) A. Kellogg z California Academy of Sciences zaowocowały w maju 1855r. publikacją, że jest to Taxodium giganteum Kellogg and Behr. Dopiero w 1939 roku Amerykanin J. T. Buchholz opisał gatunek Sequoiadendron. Było to szeroko krytykowane przez starą gwardię botaników kalifornijskich, jednak przedstawione podstawowe różnice pomiędzy szyszkami gatunków Sequoia i Sequoiadendron spowodowały ogólną akceptację nazwy.
[edytuj] Charakterystyka:
Gałęzie: u starszych okazów wyrastają dopiero na dużej wysokości nad ziemią, z wiekiem rosną nieregularnie. Gałęzie horyzontalne lub lekko opadające, ze wzniesionymi końcówkami. Korona w młodości stożkowata, u starszych drzew wąska i zaokrąglona.
Pień: u nasady uderzająco zgrubiały, dalej stopniowo zwężający się. Kora cynamonowoczerwona, uderzająco miękka i gruba (do 50cm) u starych drzew głęboko bruzdowana i spękana, włóknista, łuszcząca się płatami. Młode pędy bardzo sztywne i mocne, zielonkawoszare.
Drewno: zróżnicowane na biel i twardziel. Biel wąski, biały, twardziel jasnoczerwona lub czerwonobrązowa; drewno włókniste, średnio twarde i średnio ciężkie, odznaczające się dobrymi właściwościami mechanicznymi, bardzo trwałe, trudne do obróbki.
Igły: ciemnozielone lub niebieskawozielone, niekiedy błyszczące po roztarciu wydzielają zapach. Ułożone spiralnie lub w trzech podłużnych szeregach. Mają (ok. 5-10 mm dł.) czyli są krótkie, łuskowate, zaostrzone, na wierzchu płaskie, a pod spodem podłużnie bruzdkowane w dolnych częściach pędów przylegają do gałęzi, a w strefie wierzchołkowej wyraźnie odstają.
Szyszki: kwiaty rozdzielnopłciowe - jednopienne. Kwiaty męskie owalne lub okrągłe, 4-8 mm długie, zbudowane z 12-20 sporofili, rosną zawsze pojedynczo na końcach pędów. Szyszki żeńskie występują pojedynczo albo po dwie na grubszych końcach, podłużne, kuliste, zdrewniałe, wielkości do 8 cm,zbudowane z 25-45 łusek, w stanie dojrzałym ciemnobrunatne. Tarczki na łuskach szyszkowych z wyraźnym ciernistym wyrostkiem. Osiągają pełną wielkość w końcu pierwszego roku, dojrzewają w końcu drugiego roku i często przez szereg lat są zamknięte na gałęziach, często pozostają na drzewie do 20 lat.
Nasiona: silnie spłaszczone i wąsko dwubocznie oskrzydlone (3—6 mm średnicy); zwykle po 5 nasion na każdej łusce nasiennej. Siewka 3—5 liścieni.
Okres kwitnienia: od marca do kwietnia.
[edytuj] Występowanie:
Występują dziko tylko na obszarach położonych pomiędzy 1500-2500 m n.p.m. na zachodnich stokach gór Sierra Nevada w Kalifornii. Większość drzew obecnie znajduje się w parkach narodowych. W Europie szeroko rozpowszechniony jako drzewo ozdobne i parkowe. W Polsce można zobaczyć okazy w Arboretum w Wojsławicach, w Brwicach (wys. ok. 27 m) i w Glinnej, gdzie rósł przeszło stuletni mamutowiec (najstarszy i najwyższy 38m w Polsce) usechł jednak w wieku 111 lat w 1987 z powodu mrozu poniżej 30 stopni. Obecne mają ok. 20 lat, ale rosną błyskawicznie.
[edytuj] Ciekawostki:
Największy obecnie osobnik tego gatunku, drzewo o nazwie "General Sherman Tree", rośnie na terenie leżącego w górach Sierra Nevada, Narodowego Parku Sekwoi. Drzewo to przy wysokości 84 m. i średnicy pnia 8 m. waży około 1200 ton. Miąższość drewna tego drzewa odpowiada mniej więcej masie drewna ze świerków rosnących na powierzchni pół hektara.
[edytuj] Bibliografia:
- Multimedialna Encyklopedia PWN "biologia",
- http://www.wiki.lasypolskie.pl/m/mamutowiec-olbrzymi,
- http://iglaki.agrosan.pl/pank12.htm,
- [1] - strona arboretum Uniwersytetu Wrocławskiego
