Markery nowotworowe
Z Wikipedii
Markery nowotworowe - substancje antygenowe, których obecność jest charakterystyczna dla niektórych postaci nowotworów. Wiele komórek rakowych (np. komórki raka sutka i komórki raka żołądka) charakteryzuje się obecnością antygenów nowotworowych T (antygen Thomsena-Friedenreicha). W zdrowych komórkach ekspresja tych antygenów jest zahamowana, natomiast mogą się one ujawniać w komórkach nowotworu złośliwego. Antygeny T są rzadko spotykane w zdrowych tkankach, choć te zawierają przeciwciała anty-T. Za stymulację wytwarzania przeciwciał anty-T w zdrowych komórkach odpowiedzialna jest flora jelitowa. Antygen Tn jest prekursorem antygenu T i przeważa w bardzo inwazyjnych rakach z przerzutami, podczas gdy T przeważa w rakach o lepszych rokowaniach. Szacuje się, że do ekspresji antygenów T i Tn dochodzi w około 90% raków (i niektórych białaczkach). Jedną z funkcji antygenów T i Tn jest wspomaganie adhezji, czyli przylegania komórek rakowych do innych komórek, w tym również zdrowych. Właściwość ta ma ogromne znaczenie dla inwazyjności raka i pojawiania się przerzutów.
Markery służące do monitorowania rozwoju guza i stosowane do diagnostyki nowotworowej należą do tzw. markerów krążących. Oznacza to, że są uwalniane do krążenia chorego, przez komórki nowotworowe, w wartościach mierzalnych. Ich poziom można oznaczyć w próbce krwi. Oznaczona wartość jest cechą osobniczo zmienną i zależy od wielu czynników, dlatego nie można jednoznacznie powiedzieć, że dana osoba choruje na nowotwór biorąc pod uwagę jednokrotne oznaczenie, w którym miano danego markera jest powyżej normy. Bardziej istotne są zmiany miana danego markera w czasie. Systematyczny, ciągły przyrost świadczy najprawdopodobniej o rozroście masy nowotworowej. Więcej komórek nowotworowych „produkuje” coraz to więcej odpowiedniego antygenu. Nagły skok z poziomu normalnego, do wysokich wartości przekraczających ustalone normy, niekoniecznie świadczy o procesie nowotworowym, a wręcz może sugerować ostry proces zapalny danego narządu, z którego te markery są uwalniane (np. markery ostrego zapalenia trzustki).
Spis treści |
[edytuj] Oznaczanie poziomu markerów
Najważniejsza jest częstość oznaczania.
- Co najmniej jednokrotne oznaczenie przed rozpoczęciem leczenia.
- Po leczeniu radykalnym monitorowanie przez pierwsze 3 lata co 2-3 miesiące; po tym okresie co 6 miesięcy.
- W przypadku stwierdzenia wzrostu miana określonych markerów, monitorowanie powinno być dokonywane co 2-4 tygodnie, a nawet częściej.
- W czasie chemioterapii oznaczenie powinno dokonywać się przed każdym kursem leczenia oraz w przypadku zmiany metody leczenia, przed jej dokonaniem.
- W czasie radioterapii – w połowie leczenia oraz po jego zakończeniu.
[edytuj] Uwagi
- Prawidłowe stężenie nie wyklucza obecności nowotworu.
- Umiarkowane podwyższenie markerów występuje w chorobach nienowotworowych.
- Badanie markerów ma znaczenie pomocnicze i nie może zastąpić badania klinicznego.
- Na właściwe wnioski pozwalają jedynie stężenia markerów wykonywane seryjnie w określonych odstępach czasu i w tych samych warunkach testowania.
[edytuj] Przykłady markerów nowotworowych
| Marker | Nowotwory |
|---|---|
| CEA | Rak jelita grubego Rak wątrobowokomórkowy Rak trzustki Rak żołądka Rak płuca Rak sutka |
| AFP | Rak wątrobowokomórkowy nienasieniakowe guzy jądra |
| β-hCG | Choriocarcinoma guzy zarodkowe jądra |
| NSE | Rak drobnokomórkowy płuca |
| PSAP | Rak gruczołu krokowego |
| PSA | Rak gruczołu krokowego |
| Kalcytonina | Rak rdzeniasty tarczycy |
| Katecholaminy | Guz chromochłonny |
| Immunoglobuliny | Szpiczak mnogi |
| CA 153 | Rak sutka |
| CA 19-9 | Różne nowotwory |
| CA 125 | Rak jajnika |
| TdT | Białaczki |
| Abp53 | Rak jelita grubego |
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Stachura, Wenancjusz Domagała Patologia znaczy słowo o chorobie Wydawnictwo PAU, Kraków 2003 ISBN 83-88857-65-7.
