Mikołaj z Lejdy
Z Wikipedii
Mikołaj Gerhardt z Lejdy (ur. w Gondorf nad Mozelą ok. 1430, zm. 1473) - późnogotycki rzeźbiarz niemiecki.
Najprawdopodobniej artysta mieszkał w Trewirze, a potem w Strasburgu, gdzie działał w latach 1463-1467. Pracował także w Wiedniu.
Artysta ten wytworzył swój własny indywidualny styl odznaczający się wnikliwą obserwacją natury, tak rzadką dla średniowiecza. Dzieła Mikołaja z Lejdy cechuje finezja detalu, realizm oraz psychologiczna głębia przedstawianych postaci.
Wczesne dzieła to między innymi: pomnik nagrobny arcybiskupa von Siercka w Trewirze oraz epitafium kanonika Busanga w katedrze strasburskiej. Jednym z najsłynniejszych dzieł jest portal kancelarii Ratusza w Strasburgu, zachowany fragmentarycznie w różnych muzeach. Portal pomyślany był jako łuk triumfalny, głoszący chwałę Strasburga i eksponujący tarcze z herbami rożnych instytucji. Jednak o przełomowym charakterze jego twórczości świadczy najlepiej inne dzieło, mianowicie krucyfiks z cmentarza w Baden-Baden. W dziele tym Mikołaj z Lejdy po raz pierwszy w rzeźbie północnoniemieckiej wyraził temat Chrystusa na krzyżu za pomocą konsekwentnie stosowanych środków naturalizmu niderlandzkiego. Chrystus przedstawiony został tu jako wycieńczony, konający człowiek.
W 1467 roku Mikołaj przybył do Wiednia na wezwanie cesarza Fryderyka III, który zamówił u niego pomnik nagrobny. Mikołaj z Lejdy zdołał wykonać tylko płytę nagrobną z leżącą postacią władcy w kapłańskich szatach (dziś w katedrze wiedeńskiej). O artyzmie tego rzeźbiarza świadczy niewielkie choć znaczące dzieło, tak zwany „Autoportret”. Jest to postać zamyślonego mężczyzny, który naturalnym gestem opiera głowę na dłoni.
Mikołaj z Lejdy wprowadził do sztuki środki analitycznego naturalizmu, wypracowane przez malarzy niderlandzkich XV wieku i połączył je z ekspresją form łamanych . Wywarło to decydujący wpływ na rzeźbę górnoreńską i wyznaczyło dalsze kierunki poszukiwań najważniejszym środowiskom rzeźbiarskim w całej Europie środkowej. Wpływ Mikołaja z Lejdy widoczny jest wyraźnie w drugiej połowie XV wieku w południowych Niemczech i Austrii. Przykładem jest twórczość Wita Stwosza, Jörga Syrlina Starszego, Jana z Akwizgranu, Konrada Sifera czy Hansa Hammera.
[edytuj] Bibliografia
- Wojciech Marcinkowski, Mikołaj z Lejdy, "Foliae Historiae Artium", 2002.
- Willibald Sauerländer, Rzeźba średniowieczna, Warszawa 1978.
- Wojciech Walanus, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540, Kraków 2006.
- Rolf Toman (red.), Gotyk, Koln 1998.
