Mniejszości narodowe Wietnamu

Z Wikipedii

Według przeprowadzonego w roku 1999 spisu powszechnego (stan na 1 kwietnia 1999 r.) ludność Wietnamu liczyła 76 323 173 osób, z czego 65 795 718 należało do narodowości Kinh – czyli właściwych Wietnamczyków, a 10 486 590, czyli 13,7% do 53 oficjalnych mniejszości narodowych. W użyciu były, należące do pięciu rodzin językowych, 94 oficjalne języki i wiele dialektów. Około dwudziestu grup etnicznych posiadało własne pismo, z tego trzy: Czamowie, Khmerzy i Thai zbliżone do indyjskiego alfabetu dewanagari, a trzy: Tay, Dao i San Chay wywodzące się z chińskich ideogramów. Pozostali używali zaadaptowanego alfabetu łacińskiego.

Ludność Wietnamu rośnie bardzo szybko, chociaż nie tak szybko jak przewidywano pod koniec lat 80. (w 2000 r. miało być 120 mln obywateli). Wg danych z grudnia 2007 r. liczba ta wynosi 85 195 000. Liczba obywateli deklarujących przynależność do mniejszości narodowych rośnie znacznie szybciej, niż ogólny przyrost ludności. Może to wynikać nie tyle z przyrostu naturalnego, co ze zmieniającej się polityki społecznej państwa liczącego na coraz większe przychody z turystyki.

Spis treści 1 Struktura etniczna ludności Wietnamu 1.1 Wietnam północny 1.2 Wietnam środkowy 1.3 Wietnam południowy 2 Przypisy

[edytuj] Struktura etniczna ludności Wietnamu

Spotykane w literaturze nazewnictwo wietnamskich grup etnicznych zawiera wiele synonimów i rozbieżności. Zdarzają się zarówno nazwy jakimi te ludy określają się same, jak i nazwy nadane przez sąsiadów. Niekiedy są to określenia pejoratywne. Często różnice wynikają z odmiennej transkrypcji fonetycznej (np. Gia Rai – Jarai, E De – Rhade). Nazewnictwo podane w tabeli oparte jest na oficjalnych danych z wietnamskiego GUS i Komitetu do Spraw Mniejszości Etnicznych i Terenów Górskich.

Tabela: Nazewnictwo i liczebność grup etnicznych w Wietnamie (stan na 1 kwietnia 1999 r.)^[1]

rodzina językowa	narodowość	podgrupy	liczba ludności
Austroazjatycka	Kinh		65 795 718
	Muong	Ao Ta (Au Ta), Moi Bi	1 137 515
	Khome (Khmer)		1 055 174
	Ba Na	Ro Ngao, Ro Long (Y Lang), To Lo, Go Lar, Krem	174 456
	Co Ho	Xre, Nop (Tu Nop), Co Don, Chil, Lat (Lach), To Ring	128 723
	Xe Dang	Xo Trng, To Dra, Mnam, Ca Dong, Ha Lang, Ta Tri, Chau	127 148
	Hre		113 111
	Mnong	Mnong Gar, Mnong Nong, Mnong Chil, Mnong Kuenh, Mnong Rlam, Mnong Preh, Mnong Prang, Mnong Dip, Mnong Bu Nor, Mnong Bu Dang, Mnong Bu Deh	92 451
	Tho	Keo, Mon, Cuoi, Ho, Dan Lai, Li Ha, Tay Poong	68 394
	Stieng	Bu Lo, Bu Dek (Bu Deh), Bu Biek	66 788
	Kho Mu		56 542
	Bru	Van Kieu, Tri, Khua, Ma Coong	55 559
	Co Tu		50 458
	Ta Oi	Ta Oi, Pa Co, Pa Hi	34 960
	Ma	Ma Ngan, Ma Xop, Ma To, Ma Krung	33 338
	Gie Trieng	Gie (Gie), Trieng, Ve, Bnoong (Mnoong)	30 243
	Co		27 766
	Cho Ro		22 567
	Xinh Mun	Xinh Mun Da, Xinh Mun Nghet	18 018
	Khang	Khang Khang Dang, Khang Hoac, Khang Don, Khang Sua, Ma Hang, Bu Hang, Ma Hang Ben, Bu Hang Coi	10 272
	Chut	May, Ruc, Sach, Arem, Ma Lieng	3 829
	Mang	Mang Gung, Mang Le	2 663
	Ro Mam		352
	Brau		313
	O Du		301
Austronezyjska	Gia Rai	Chor, Hdrung (Hbau, Chor), Arap, Mthur, Tobuan	317 557
	E De	Kpa, Adham, Krung, Mdhu, Ktul, Dlie, Hrue, Bih, Blo, Kah, Kdrao, Dong Kay, Dong Mak, Ening, Arul, Hwing, Ktle, Epan	270 348
	Cham	Cham Hroi, Cham Pong, Cha Va Ku, Cham Chau Doc	132 873
	Raglai	Rai, Hoang, La Oang	96 931
	Chu Ru		14 978
Hmong-Mien	Hmong	Hmong Trang, Hmong Hoa, Hmong Do, Hmong Den, Hmong Xanh, Na mieo	787 604
	Dao	Dao Do, Dao Quan Chet, Dao Lo Gang, Dao Tien, Dao Quan Trang, Dao Thanh Y, Dao Lan Ten	620 538
	San Diu		126 237
	Pa Then		5 569
Sino-Tybetańska	Hoa	Quang Dong, Quang Tay, Hai Nam, Trieu Chau, Phuc Kien, Sang Phang, Xia Phong, Thang Nham, Minh Huong, He	862 371
	Ha Nhi	Ha Nhi Co Cho, Ha Nhi La Mi, Ha Nhi Den	17 535
	Phu La	Phu La Lao-Bo Kho Pa, Phu La Den, Phu La Han	9 046
	La Hu	La hu na (den), La-hu su (vang), La-hu phung (trang)	6 874
	Ngai		4 841
	Lo Lo	Lo Lo hoa, Lo Lo den	3 307
	Cong		1 676
	Si La		840
Tai-Kadai	Tay	Tho, Ngan, Phen, Thu Lao, Pa Di	1 477 514
	Thai	Nganh Den (Tay Dam) Nganh Trang (Tay Don or Khao)	1 328 725
	Nung	Nung Giang, Nung Xuong, Nung An, Nung Inh, Nung Loi, Nung Chao, Nung Phan Slinh, Nung Quy Rin, Nung Din	856 412
	San Chay	Cao Lan, San Chi	147 315
	Giay		49 098
	Lao	Lao Boc (Lao Can), Lao Noi (Lao Nho)	11 611
	La Chi		10 765
	La Ha	La Ha can (Khla Phlao), La Ha nuoc (La Ha ung)	5 686
	Lu	Lu Den (Lu Dam), Lu Trang	4 964
	Co Lao	Co Lao Xanh, Co Lao Trang, Co Lao Do	1 865
	Bo Y	Bo Y, Tu Di	1 864
	Pu Peo		705
	cudzoziemcy		39 532
	nieokreśleni		1 333
	razem		76 323 173

Według ostatnich badań ludy austroazjatyckie, do których obecnie zalicza się również Wietnamczyków, zasiedliły Indochiny na długo zanim pojawiły się tam forpoczty austronezyjskie. Ci ostatni pojawili się na wybrzeżach morza Południowo-Chińskiego stosunkowo późno, bo dopiero w pierwszym tysiącleciu p.n.e^[2]. W XIII w. zaczęły do Indochin napływać uciekające przed mongolskimi zagonami Wielkiego Chana Kubilaja ludy thai-kadaickie. Ludność Hmong-Mien i sino-tybetańska przybyła jeszcze później. Ostatnie plemiona (np. Hmong (Meo)) pojawiły się w górach na północy Wietnamu pod koniec XIX w.^[3].

Kolejność zasiedlania znajduje odbicie w dzisiejszej strukturze etnicznej Wietnamu.

Obecne terytorium, w czasach historycznych, było zajęte przez trzy niezależne państwa zajmujące terytoria zgodne z geograficznym podziałem kraju na Wietnam północny, środkowy i południowy. Obecna ludność Kinh (Wietnamczycy), do której przynależność w 1999 r. zadeklarowało prawie 90% obywateli, jeszcze w piętnastym wieku mieszkała na terenie Wietnamu północnego. Na pozostałą część obecnego terytorium rozprzestrzeniła się dopiero w drugiej połowie ubiegłego tysiąclecia. Dlatego celowym się wydaje omówienie uwzględniające podział na regiony geograficzne.

[edytuj] Wietnam północny

Ludność Kinh powstała w wyniku asymilacji najbardziej dynamicznych plemion mon-khmerskich (austroazjatyckich), które przywędrowały z doliny Mekongu w okresie 5 do 10 tysięcy lat temu. Ludy te zasiedliły dolinę Rzeki Czerwonej, a następnie tereny leżące na północ, na terenie dzisiejszych Chin Południowych. O zasięgu ich rozprzestrzenienia świadczą liczne stanowiska archeologiczne kultury dong-sońskiej. Podstawą bytu tych ludzi była mokra uprawa ryżu, czego konsekwencją był brak zainteresowania terenami górskimi. Ta tendencja utrzymała się, w praktyce, do końca XIX w.

Plemiona z tej samej grupy językowej Viet-Muong zajmujące wyżej położone tereny, przekształciły się w Muongów, jedną z liczniejszych wietnamskich mniejszości. Mimo wspólnego pochodzenia ich tradycja i kultura jest bardziej zbliżona do Tajów (nie należy mylić z mieszkańcami Tajlandii), niż do Kinh. Sami Kinh mają więcej wspólnego z Chińczykami, niż z grupami ludności mon-khmerskiej z innych regionów kraju, co jest efektem ostrej sinicyzacji, jakiej Wietnamczycy byli poddawani przez ponad tysiąc lat niewoli chińskiej.

Grupy Hmong-Mien, Thai-Kadai i sino-tybetańskie, napływające na tereny Wietnamu północnego w okresach późniejszych, zajmują jeszcze wyższe partie gór – zwykle powyżej 800 m.n.m.

Po uzyskaniu niepodległości w 1954 r. Socjalistyczna Republika Wietnamu, wzorując się na ZSRR, utworzyła w 1962 r. dwa okręgi autonomiczne na terenach z przewagą ludności mniejszościowej. Autonomiczny Region Thai-Meo w zachodniej części Wietnamu północnego, na granicy z Laosem i Chinami, oraz Autonomiczny Region Viet Bac przy granicy chińskiej, na północ od Hanoi. Po zjednoczeniu, oba okręgi zostały zlikwidowane w 1976 r.

[edytuj] Wietnam środkowy

Według współczesnych poglądów Czampa – hinduistyczne królestwo, którego początki określa się na II w. n.e. nie było jednolitym państwem, lecz luźnym związkiem feudalnych królestw. Państewka te, zakładane przez przybyłych morzem austronezyjskich żeglarzy, podporządkowały sobie lub zepchnęły na wyżej położone tereny wcześniejszą ludność austroazjatycką. Obecnie uważa się, że pozostała po Czampie ludność, to nie tylko Czamowie, ale również inne, zmieszkujące środkowy Wietnam mniejszości etniczne, i to zarówno pochodzenia austronezyjskiego (Gia Rai, Rade Raglai, Chu Ru) jak i mon-khmerskiego (Ba Na, Co Ho, Xe Dang, Bru, ...)^[4].

W wyniku ekspansji Wietnamu Czampa została stopniowo zajęta, a jej ludność zepchnięta na wyżej położone tereny, leżące poza zainteresowaniem osadników wietnamskich. Na początku XX w., gdy fancuscy kolonizatorzy odkryli, że na płaskowyżu Tay Nguyen są znakomite ziemie do uprawy kawy, herbaty i kauczuku, rozpoczął się napływ ludności z terenów nizinnych. Rdzenna ludność określająca się terminem Dega (lub Degar – góral z j. Ede) wielokrotnie stawiała temu zorganizowany opór. Wynikłe z tego konflikty etniczne były wykorzystywane w kolejnych wojnach indochińskich przez wszystkie walczące strony.

[edytuj] Wietnam południowy

Ta część Wietnamu to przede wszystkim delta Mekongu, gdzie (mimo trwających wśród archeologów sporów o to czy ludność Funanu, najstarszego państwa na tym terenie uznawanego przez Khmerów za swoje – była pochodzenia austronezyjskiego, czy austroazjatyckiego), za rdzenną ludność uważa się przede wszystkim Khmerów Krom. Ludność ta, pod koniec XVIII w., została przejęta przez Wietnam wraz z terytorium, kosztem sąsiedniej Kambodży. Drugą, co do wielkości mniejszością etniczną na terenie Wietnamu południowego są Chińczycy osiedlający się tam od czasów upadku dynastii Ming w 1644 r. Chińczycy, czyli Hoa, zamieszkujący przede wszystkim w dużych miastach, w czasach kolonialnych skupiali w swoich rękach większość handlu, transportu i przedsiębiorstw. Ich liczba systematycznie się zmniejsza wskutek emigracji oraz polityki asymilacyjnej, będącej wynikiem umowy między Chinami i Wietnamem.

W ostatnim stuleciu, w wyniku polityki i wojen struktura etniczna Wietnamu uległa znacznemu zaburzeniu. Duże grupy ludności, pod przymusem, bądź dobrowolnie były przesiedlane w odległe rejony, czego przykładem są np. populacje Tajów, czy Muongów na południu kraju.

Przypisy