Motylica wątrobowa
Z Wikipedii
| Motylica wątrobowa | |
 postać dorosła |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | płazińce |
| Gromada | przywry wnętrzniaki |
| Rząd | echinostomida |
| Rodzina | fasciolidae |
| Gatunek | motylica wątrobowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Fasciola hepatica | |
| (Linnaeus, 1758) | |
Motylica wątrobowa (łac. Fasciola hepatica, ang. sheep liver fluke) przywra o złożonym cyklu życiowym. Forma dojrzała pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców (gł. bydła, owiec, kóz oraz niekiedy człowieka) - żywicieli ostatecznych. Zarażenie następuje zwykle latem i jesienią. Wywołuje chorobę zwaną fasciolozą. Jest bezwarunkowym pasożytem, co oznacza że nie może występować w formie wolnożyjącej, jedynie w ciele swojego żywiciela.
Spis treści |
[edytuj] Budowa i funkcje życiowe
[edytuj] Budowa zewnętrzna
Osiąga do około 30 (20-40) mm długości i 8-15 mm szerokości. Ciało pokryte jest nieorzęsionym, elastycznym oskórkiem, posiada mikroskopijne kolce, które najobficiej występują w przedniej części grzbietowej strony ciała. Barwa ciała jest żółtawoszara, czasami z lekkim różowym odcieniem. Kształt ciała jest listkowaty, spłaszczony i najszerszy w przedniej części. Przód ciała zwężony jest w krótki stożek, na którego szczycie mieści się otwór gębowy. Ciało motylicy posiada 2 nieuzbrojone (bez haczyków) narządy czepne - przyssawki - gębową i brzuszną, przy czym ta druga jest większa. Między przyssawkami, bliżej brzusznej znajduje się otwór płciowy. Na tylnym końcu ciała mieści się pojedynczy otworek wydalniczy. Wór skórno-mięśniowy zbudowany jest podobnie jak u wirków. Komórki nabłonka nie tworzą jednak jednolitej warstwy, ale są rozproszone i pogrążone w parenchymie, gdzie leżą tuż pod warstwą mięśni.
[edytuj] Budowa wewnętrzna
Przyssawka gębowa znajduje się w sąsiedztwie otworu gębowego prowadzącego do umięśnionej gardzieli, a następnie do przełyku i rozgałęzionego jelita. Nie występuje otwór odbytowy.
Układ wydaliniczy ma charakter protonefrydialny. W tylnej części ciała znajduje się ujście przewodu wydalniczego.
Układ nerwowy składa się z dwóch małych zwojów mózgowych, połączonych poprzecznym spoidłem nadprzełykowym. Od zwojów mózgowych odchodzi kilka pni nerwowych. Najlepiej rozwinięte są parzyste pnie brzuszne, oddające na boki kilka krótkich gałązek nerwowych.
Zwierzęta te są obojnakami. Każdy osobnik posiada jądra, nasieniowody, jajowody, jajniki, żółtniki, przewody żółtkowe, macicę (nierozgałęzioną, tworzącą sploty), ootyp i gruczoł Melisa (otaczający ootyp).
[edytuj] Cykl życiowy
Żywiciel pośredni - ślimak - błotniarka moczarowa
Żywiciel ostateczny - bydło
Jaja pasożyta dostają się do przewodu pokarmowego wraz z żółcią a następnie są wydalane razem z kałem. Poza organizmem żywiciela zachowują żywotnosc od 2 do 6 miesięcy. W zbiornikach wodnych z jaja wykluwa się larwa zwana miracidium atakująca ślimaki wodne (błotniarkę moczarowa (Lymnaea truncatula) < 1cm), będące żywicielem pośrednim. W ślimaku larwa przekształca się w sporocystę, z której namnaża się kolejne stadium larwalne - redia, a następnie cerkarie. Cały proces trwa ok. 2 miesiące i prowadzi do wytworzenia do 2000 cerkarii z jednego jaja.
Cerkarie aktywnie opuszczają ślimaka i przymocowują się do roślin wodnych. Następnie cerkarie tracą ogony, otorbiają się i przekształcają w formę inwazyjną - metacerkarię. W tej postaci są w stanie przetrwać nawet przez kilka tygodni/miesięcy w temperaturach spadających do < -15 °C.
Cykl życiowy zamyka się z chwilą zjedzenia metacerkarii przez żywiciela ostatecznego.
[edytuj] Fascioloza
Zobacz więcej w osobnym artykule: Fascioloza.[edytuj] Profilaktyka
Ponieważ źródło zarażenia stanowi zanieczyszczona woda lub rośliny, aby uchronić się inwazji, nie należy pić wody ze zbiorników, w których mogą istnieć przywry (stawy itp), a także nie brać do ust traw ani roślin wodnych, na których mogą przebywać larwy.
[edytuj] Literatura
- M.mi. dane ze strony krakowskiego WSSE: http://www.wsse.krakow.pl/pages/wsse_document.php?nid=505&did=1768
- Motylica wątrobowa - Fasciola hepatica w: K.Dobrowolski, M.Klimaszewski, H.Szelęgiewicz Zoologia, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa, 1968
