Nona Gaprindaszwili

Z Wikipedii

Nona Gaprindaszwili
Państwo	ZSRR Gruzja
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1941 Zugdidi
Tytuł szachowy	arcymistrz (1978)
Ranking	2364 (01.07.2007)
Miejsce w kraju	10

Nona Gaprindaszwili (ur. 3 maja 1941 w Zugdidi) – gruzińska szachistka, piąta mistrzyni świata w szachach.

W 1961 roku w wieku dwudziestu lat Gaprindaszwili efektownie zadebiutowała w turnieju pretendentek do meczu o mistrzostwo świata kobiet, zdobywając 13 punktów z 16 (+10 -0 =6). Rok później w Moskwie zdeklasowała Elizawietę Bykową w meczu o tytuł mistrzyni świata (+7 -0 =4). Przez następne szesnaście lat była niekwestionowaną królową szachów. W kolejnych cyklach rozgrywek obroniła tytuł, trzykrotnie wygrywając z najgroźniejszą rywalką, Ałłą Kusznir: w 1965 roku w Rydze, w 1969 roku w Tbilisi i Moskwie oraz w 1972 roku ponownie w Rydze. W 1975 roku w Tbilisi pokonała swoją rodaczkę Nanę Aleksandriję 8½ - 3½.

Dominacja Nony Gaprindaszwili w kobiecych szachach spowodowała gwałtowny wzrost popularności szachów w Gruzji i zaowocowała całą plejadą znakomitych szachistek z tego kraju. Najbardziej utalentowaną z nich była Maja Cziburdanidze, która w wieku siedemnastu lat zdołała przedrzeć się przez sito eliminacji i przystąpić do meczu z Gaprindaszwili. W 1978 roku w Tbilisi dotychczasowa mistrzyni musiała oddać swój tytuł po emocjonującym i wyrównanym meczu, przegranym w stosunku 6½ - 8½. Po utracie tytułu Gaprindaszwili przez wiele lat uczestniczyła w rozgrywkach o mistrzostwo świata (dwukrotnie w meczach pretendentek, w 1980 i 1983 roku i trzykrotnie w turniejach pretendentek, w 1988, 1990 i 1992 roku), nigdy jednak nie zdołała się zakwalifikować do decydującego meczu z panującą mistrzynią. W 2001 roku w Moskwie została wyeliminowana w I rundzie przez Martę Zielińską na mistrzostwach świata rozgrywanych systemem pucharowym.

Gaprindaszwili odnosiła liczne sukcesy w turniejach radzieckich i międzynarodowych. Była pięciokrotną mistrzynią Związku Radzieckiego. W latach 1963 - 1990 reprezentowała ZSRR na olimpiadach szachowych, w 1992 roku razem z drużyną Gruzji zdobyła złoty medal olimpijski dla tego kraju. Jest rekordzistką pod względem liczby zdobytych złotych olimpijskich medali - w swoim dorobku posiada ich 20 (11 wraz z drużyną oraz 9 indywidualnie)^[1]. Jako jedna z nielicznych kobiet, a pierwsza po Verze Menchik, z powodzeniem brała udział w silnych turniejach szachowych, zdominowanych przez mężczyzn. W 1963 roku w Hastings wygrała turniej B, kwalifikując się do rozegranego rok później elitarnego turnieju, w którym zajęła piąte miejsce (wygrała wówczas cztery partie i zremisowała ze zwycięzcą turnieju, Paulem Keresem). W 1976 roku zajęła drugie miejsce w turnieju szwajcarskim w Sandomierzu, rok później podzieliła z Oscarem Panno, Jurijem Bałaszowem i Dragutinem Sahoviciem pierwsze miejsce na turnieju w Lone Pine. W 1978 roku Międzynarodowa Federacja Szachowa FIDE przyznała jej, jako pierwszej kobiecie, tytuł arcymistrza (obok tytułu arcymistrzyni, który otrzymała w 1976 roku).