Anatolij Karpow

Z Wikipedii

Anatolij Karpow
Anatolij Karpow, 2006
Państwo	ZSRR  Rosja
Data i miejsce urodzenia	23 maja 1951 Złatoust
Tytuł szachowy	arcymistrz (1969)
Ranking	2668 (01.07.2007)
Miejsce w kraju	11
FIDE Top 100	niesklasyfikowany
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Anatolij Jewgieniewicz Karpow, ros. Анатолий Евгеньевич Карпов (ur. 23 maja 1951 w miejscowości Złatoust w ZSRR, dzisiejsza Rosja) – wybitny rosyjski szachista, dwunasty mistrz świata w latach 1975 - 1985.

Karpow poznał szachy w wieku czterech lat. Pierwszy jego duży sukces na arenie międzynarodowej to zdobycie tytułu mistrza świata juniorów w 1969 roku, za które to osiągnięcie otrzymał w następnym roku tytuł arcymistrza.

W 1973 roku przystąpił do rozgrywek o mistrzostwo świata, dzieląc pierwsze miejsce w turnieju międzystrefowym w Leningradzie. Ten cykl rozgrywek miał wyłonić przeciwnika ówczesnego mistrza świata, Bobby Fischera. W ćwierćfinałowym meczu pretendentów w 1974 roku w Moskwie pokonał Lwa Poługajewskiego, by w półfinale zmierzyć się z byłym mistrzem świata Borysem Spasskim. Przed meczem Karpow przewidywał przegraną ze Spasskim, zapowiadając swoje zwycięstwo dopiero w następnym cyklu mistrzostw. Mecz rozegrany w Leningradzie zakończył się zwycięstwem Karpowa, mimo porażki w pierwszej partii. W meczu finałowym w Moskwie Karpow minimalnie pokonał Wiktora Korcznoja. Oba spotkania były pełne walki, obfitowały w ważne z teoretycznego punktu widzenia partie.

Bobby Fischer nie przystąpił do meczu o mistrzostwo świata z Karpowem. Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE) zdyskwalifikowała Fischera i 3 kwietnia 1975 r. przyznała tytuł Karpowowi. Początkowo traktowano Karpowa jak "papierowego" mistrza świata, który tytuł otrzymał z nadania, nie pokonując w meczu swojego poprzednika. Z każdym rokiem jednak Karpow zyskiwał coraz większy szacunek w szachowym świecie, kontynuując pasmo zwycięstw w najsilniejszych turniejach na świecie. Jego występy w ciągu następnych dziesięciu lat przyćmiły nawet legendarne turniejowe osiągnięcia Aleksandra Alechina. Ogółem w latach 1970 - 1987 Karpow wziął udział w 48 międzynarodowych turniejach najwyższego szczebla, zajmując lub dzieląc pierwsze miejsce w 36 z nich, m.in. w Madrycie (1973), Lublanie (1975), Mediolanie (1975), Amsterdamie (1976, 1980 - turniej IBM, 1985), Las Palmas (1977), Tilburgu (łącznie siedmiokrotnie, pomiędzy 1977 a 1993 rokiem), Bugojnie (1978, 1980, 1986), Montrealu (1979), Linares (1981), Moskwie (1981), Londynie (1982, 1984), Turynie (1982), Hamburgu (1983), Oslo (1984), Brukseli (1986). Niezwykła seria zwycięstw, która nie miała precedensu i do dziś pozostaje rekordem nie do pobicia.

W tym czasie wykrystalizował się styl gry Karpowa, który był oparty na solidnych pozycyjnych podstawach. W początkowej fazie partii unikał niepotrzebnego ryzyka, potrafił jednak śmiałym atakiem taktycznym wykorzystać nawet drobne błędy przeciwnika. Porównywano Karpowa do jadowitego węża, który bacznie obserwuje oponenta i starannie przygotowuje dogodną pozycję, by w każdej chwili móc zadać niespodziewany cios. Miał stosunkowo wąski, lecz świetnie dopracowany repertuar debiutowy, bardzo solidnie traktował grę środkową i był niedościgłym mistrzem końcówek.

W 1978 roku czterdziestosiedmioletni Korcznoj po raz pierwszy przystąpił do meczu o mistrzostwo świata z Anatolijem Karpowem. Był to rewanż za poprzedni finał pretendentów, jednak sytuacja od tego czasu uległa zmianie. Po swojej ucieczce z ZSRR Korcznoj został przez władze radzieckie uznany za zdrajcę. Podjęto dyskredytującą kampanię propagandową przeciwko niemu, wywierano na niego różnego rodzaju naciski, użyto gróźb i szantażu. Korcznojowi nie pozwolono oficjalnie reprezentować Szwajcarii, gdzie się osiedlił. Mecz odbył się w Baguio na Filipinach i obfitował w przedziwne działania psychologiczne. Jako antidotum na próby wywarcia psychologicznej (wręcz parapsychologicznej) presji podczas partii, podjęte przez asystenta Karpowa, Zuchara (jak sam napisał w swojej książce "Antyszachy" W. Korcznoj Lublin 1990 s. 38, 67), Korcznoj zaprosił do swojego zespołu dwóch filipińskich joginów. Wcześniej jednak Karpow uzyskał przewagę w meczu (między innymi po skandalicznym incydencie nie podania ręki Korcznojowi, łamiąc zaakceptowaną przez obie strony umowę, oraz jak domyślano się po stosowaniu środków dopingujących oraz zastosowaniu szeregu deprymujących zupełnie pozasportowych "chwytów", tj dyskryminowanie rodziny, podsłuchy, organizowanie meczu w niedogodnych dla pretendenta porach, usuwaniu z sali niewygodnych dla Karpowa osób, stosowanie kłamliwej kampanii propagandowej o typowo sowieckim charakterze itp). Rosjanie protestowali niemalże w każdej sprawie tworząc awanturniczą atmosferę. Wojnę nerwów podsyciły zwycięskie partie Korcznoja w jego końcowej fazie. Sam Korcznoj napisał "Ale dziwna sprawa! Karpow choć miał na swoim koncie wiele zwycięskich pozycji, choć bardzo się starał, był bezradny. Przez cały miesiąc pod nieobecność Zuchara nie potrafił wygrać ani jednej partii".

W rezultacie Karpow minimalnie zwyciężył (wygrywając sześć i przegrywając pięć partii) i obronił oficjalnie tytuł. Należy dodać, że przy stanie meczu 5 - 5 ostatnia partia która miała przesądzić o wszystkim nie zakończyła się w zwykłym trybie. Otóż gdy napięcie meczowe sięgnęło zenitu, gdy na sali znajdowali się funkcjonariusze służb ZSRR uniemożliwiając skupienie się nad partią, gdy na sali znajdował się także Zuchar, który deprymował pretendenta, Korcznoj przerwał partię (stojąc już w bardzo złej pozycji) nie przystępując do dogrywki i nie podpisując protokołu. Stronnicze FIDE ogłosiło zwycięstwo Karpowa w tym meczu a następnie w całym, nie ustosunkowując się do zarzutów. Nie sposób ukryć słów krytyki pod adresem ówczesnego mistrza świata A. Karpowa, którego postawa była niemalże zupełnie niesportowa. Można uznać, iż moralne prawo do tytułu mistrza świata utracił na rzecz pretendenta.

Trzy lata później Korcznoj znów wygrał mecze pretendentów, pokonując w finale Roberta Hübnera. Do meczu z Karpowem doszło we włoskim Merano. Po raz kolejny polityka zwyciężyła nad duchem sportowej rywalizacji. Przed meczem aresztowano pozostającego w ZSRR syna Korcznoja za odmowę podjęcia służby wojskowej. Karpow gładko rozprawił się z przeciwnikiem, wygrywając sześć i przegrywając tylko dwie partie.

Zwycięstwami nad Korcznojem Karpow umocnił swoją pozycję lidera światowych szachów. Godnego przeciwnika odnalazł w połowie lat osiemdziesiątych w osobie Garri Kasparowa. Rozpoczęła się "era meczów K-K". Panowie K. do 1990 roku rozegrali ze sobą pięć meczów o mistrzostwo świata. Pierwszy odbył się w 1984 roku i nie wyłonił zwycięzcy. Po rozegraniu przez pięć miesięcy 48 partii, w tym 40 remisowych, FIDE podjęła decyzję o przerwaniu meczu przy stanie 25 - 23 dla Karpowa (regulamin meczu nie ograniczał liczby partii, określał jedynie minimalną ilość wygranych partii konieczną do wyłonienia zwycięzcy). Był to najdłuższy mecz w historii szachów. Regulamin zmieniono i w następnym roku Karpow uległ Kasparowowi 11 - 13. W kolejnych trzech meczach pary K-K w 1986, 1987 i 1990 roku Kasparowowi za każdym razem udawało się obronić tytuł mistrza świata. Najbardziej emocjonujący był mecz w 1987 roku. Przed ostatnią rundą prowadził Karpow mając cztery wygrane i trzy przegrane partie. Decydującą partię jednak przegrał, mecz zakończył się remisem i zgodnie z regulaminem tytuł pozostał przy Kasparowie.

W kolejnym cyklu meczów pretendentów w 1992 roku Karpow niespodziewanie przegrał z Nigelem Shortem. Mistrz świata Kasparow i pretendent Short rozegrali jednak mecz pod auspicjami nowo powołanego przez nich Stowarzyszenia Zawodowych Szachistów (PCA). FIDE uznała to jako ich rezygnację z meczu o mistrzostwo świata i zorganizowała mecz Karpowa z Janem Timmanem, również pokonanym przez Shorta w eliminacjach. Panowie K. wygrali swoje mecze i od 1993 roku nie jest jasne, kto jest rzeczywistym mistrzem świata.

Mimo porażki w meczu z Shortem, Karpow do połowy lat 90. utrzymywał drugie miejsce w rankingu najlepszych szachistów. W 1994 roku w superturnieju w Linares (Hiszpania) osiągnął swój największy sukces w karierze, wygrywając zawody z przewagą aż 2½ punkta nad Kasparowem i Szirowem. Uzyskany wówczas rezultat turniejowy (ponad 3000 ELO) jest kolejnym rekordem Karpowa, do dziś nie pobitym. Udany dla Karpowa był również rok 1995 - wygrał silnie obsadzone turnieje w Dos Hermanas, Linares i Groningen. Zwyciężył również w finałowym meczu pretendentów z Borysem Gelfandem. W 1996 roku, w meczu o mistrzostwo świata FIDE, łatwo pokonał młodego gwiazdora Gatę Kamskiego wynikiem 10½ - 7½. W 1998 roku ponownie zwyciężył w mistrzostwach świata FIDE, rozgrywanych jednak w nowej formule. Regulamin tych mistrzostw stawiał go w uprzywilejowanej pozycji, ponieważ jego przeciwnik Viswanathan Anand przystąpił do meczu po wyczerpującym turnieju eliminacyjnym, z udziału w którym Karpow był zwolniony. Ten przepis zmieniono w następnych latach, czego nie chciał zaakceptować Karpow i do następnych edycji mistrzostw świata już nie przystąpił.

Karpow nadal uczestniczy w życiu szachowym, biorąc udział w turniejach i rozgrywając mecze. Szczególnie chętnie występuje jako gość honorowy i przyjmuje zaproszenia na imprezy propagujące szachy na całym świecie. W 2002 roku zwyciężył Kasparowa 2½ - 1½ w krótkim, choć dramatycznym meczu, rozgrywanym przyspieszonym tempem gry. Rok później pokonał polskiego szachistę Bartłomieja Macieję 6 - 2, również w grze przyspieszonej.

A oto ciekawostka rankingowa: A.Karpow największą przewagę w rankingu FIDE nad następnym zawodnikiem miał w 1978 roku i było to 60 pkt rankingowych (1. A.Karpow 2725, 2. W.Korcznoj 2665).

[edytuj] Mecze Karpowa o mistrzostwo świata

Rok	Przeciwnik	Wynik
1975	Fischer	wygrana przez walkower
1978	Korcznoj	wygrana (+6-5=21)
1981	Korcznoj	wygrana (+6-2=10)
1984	Kasparow	nierozstrzygnięty (+5-3=40)
1985	Kasparow	przegrana (+3-5=16)
1986	Kasparow	przegrana (+4-5=15)
1987	Kasparow	remis (+4-4=16)
1990	Kasparow	przegrana (+4-3=17)
1993	Timman	wygrana (+5-2=14) FIDE
1996	Kamsky	wygrana (+6-3=9) FIDE
1998	Anand	wygrana (+4-2=2) FIDE
W nawiasach: liczba wygranych, przegranych i zremisowanych partii.

[edytuj] Bibliografia

• Irving Chernev - Twelve Great Chess Players and Their Best Games (Dover, 1995)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• (en) Anatolij Karpow – wybrane partie szachowe
• (en) Anatolij Karpow – karta na stronie FIDE
• (ru) A.Karpow 2006

Poprzedni Bobby Fischer Garri Kasparow

Mistrz świata w szachach 1975 - 1985 1993 - 1999

Następny Garri Kasparow Aleksander Chalifman