Ołena Teliha
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Olena Teliha. |
 |
Ten artykuł wymaga dodania linków wewnętrznych. Jeśli możesz, dodaj je teraz. Linki do innych haseł: hasło, hasłowy, hasłami zapisujemy jako [[hasło]], ''[[hasło]]wy'', '''[[hasło|hasłami]]'''. |
Ołena Teliha z domu Szowheniwa (Оленa Телігa), ur. 21 lipca 1906(7?) r. w Sankt Petersburgu, zm. 22 lutego 1942 r. w Babim Jarze – poetka, krytyk literacki, działaczka kulturalna. Należała do tzw. "praskiej szkoły" ukraińskiej poezji, reprezentując nurt neoromantyczny.
Pochodziła z inteligenckiej, białorusko-ukraińskiej rodziny. Od 1918 r. mieszkała w Kijowie. W 1929r., gdy rozpoczął się głód, ojciec Ołeny w obawie przed represjami ze strony władz komunistycznych, wyjechał z Kijowa do Czechosłowacji. Wiosną 1925 r. matka poetki wraz z dziećmi dołączyła do męża, który w tym czasie był już rektorem Ukraińskiej Akademii Narodowej. W Czechosłowacji Ołena uzyskała świadectwo maturalne, ukończyła Wydział Historyczno-Filologiczny na Akademii Pedagogicznej w Pradze. Tam też wyszła za mąż za swojego długoletniego przyjaciela Mychajła Telihę, z którym wiele lat później została rozstrzelana. To właśnie w Czechosłowacji rozpoczęła się jej kariera poetki oraz publicystki-literaturoznawcy. Od 1929r. do wybuchu II wojny światowej, Teliha mieszkała w Warszawie. W tym czasie zaczęły się problemy finansowe. Ołena występowała w nocnych kabaretach, śpiewając piosenki, pracowała jako modelka, aż w końcu udało jej się znaleźć posadę nauczycielki nauczania początkowego. W 1939 r. w Krakowie Teliha poznała Oleha Olżycza (Kandybę) i wstapiła do OUN-M (Ogranizacja Ukraińskich Nacjonalistów - frakcja melnykowska) i rozpoczęła z nimi współpracę na gruncie oświatowo-kulturalnym. Ołena wciąż tęskniła za Kijowem i, nieświadoma niebezpieczeństwa, wyjechała z grupą przyjaciół do miasta swojej młodości. W Kijowie założyła Związek Pisarzy Ukraińskich, pomagała potrzebującym, współpracowała z redakcją „Ukraińskiego Słowa" Iwana Rogacza, wydawała tygodnik literacko-artystyczny „Litawry". Nawet po aresztowaniu redakcji „Ukraińskiego Słowa" Ołena ignorowała i nie przestrzegała nakazów niemieckich władz. 7 lutego 1942 r. rozpoczęły się liczne aresztowania. Mimo że przyjaciele ostrzegali ją, że Gestapo przygotowuje obławę na ulicy przy której mieścił się Związek, Ołena oświadczyła, że nie będzie uciekać w obliczu niebezpieczeństwa, skoro sama nawołuje do tego, by stawiać mu czoła. Był więc to jej świadomy wybór. Gdy Ołena została aresztowana, Mychajło poszedł za nią, podając się za pisarza, by móc być blisko żony. 22 lutego 1942 r. Ołena została rozstrzelana w Babim Jarze.
Dużo miejsca w swojej twórczości poświęcała miłości, niektórzy uważali, że jest w nich wręcz zbyt dużo erotyzmu i namiętności i emocji; tworzyła również poezję obywatelską, głosząc potrzebę stawiania czoła hitlerowskiemu okupantowi. Jej wiersze rozproszone zostały zebrane w trzech edycjach: Dusza na storożi, Prapory ducha i Połumjani meżi oraz opowiadania Abo - abo.
Teliha napisała m.in.:
· Poworot · S'ohodni kożnyj krok chotiw by buty wal'som... · Lito · Ja ruci, szczo byla, - ne probaczu... · Wirnis't' · Hostri oczi rozkryti w morok... · Machnut' rukoju! Rozil'l'at' wyno!... · Naperedodni · Use - lysze ne ce! Ne ci spokijni dni... · Bezsmertne · Nepowtorne sw'ato · Weczirn'a pis'nia · Moja dusza j po temnim trunku... · Żytt'a · Lyst · Tango · Widpowid' · Podorożnij · Radis't' i in.
Bibliografia
http://uk.wikipedia.org hasło: Оле́на Іва́нівна Телі́га. W. Wilczyński Leksykon kultury ukraińskiej, Kraków 2004. Енциклопедіа УСЕ, hasło:Оленa Телігa, Київ 1999. О. Теліга Листи. Спогади., Видавництво ім. Олени Теліги, Київ 2003.
