Patent lutowy
Z Wikipedii
Patent lutowy (Februarpatent) - konstytucyjny akt prawny wydany 26 lutego 1861 roku w Cesarstwie Austriackim.
Dokument został opracowany przez Antoniego Schmerlinga, zwolennika centralizacji państwa. Wydawcą Patentu był Franciszek Józef I, cesarz Austrii.
Patent lutowy stanowił formalnie normę wykonawczą do wydanego kilka miesięcy wcześniej Dyplomu październikowego. Praktycznie był to całkowicie odrębny dokument, drastycznie zmieniający ustalony w Dyplomie ustrój państwa. Kompetencje sejmów krajowych zostały zmniejszone i dokładnie określone, natomiast większość zadań powierzono dwuizbowej Radzie Państwa. Składała się ona z Izby Panów (Herrenhaus) oraz Izby Posłów (Abgeordnetenhaus).
Do Izby Panów wchodzili arcybiskupi i biskupi z tytułem książęcym, powołani przez cesarza przedstawiciele rodów szlacheckich oraz zasłużeni politycy, ludzie nauki i sztuki, również powołani przez cesarza.
Do Izby Posłów wchodzili posłowie oddelegowani przez Sejmy Krajowe.
Obie Izby miały stanowisko równorzędne: ustawy wymagały ich zgody, podejmowanej większością głosów, oraz sankcji cesarskiej.
Patent lutowy powoływał też do życia Sejmy Krajowe: równorzędne z Radą Państwa, w przyznanym sobie zakresie ustawodawstwa, równorzędne także wobec siebie. Były to organy jednoizbowe, ale składały się z dwóch rodzajów reprezentantów: wirylistów, zasiadających w Sejmach z racji piastowanej godności (arcybiskupów i biskupów obrządków katolickich, rektorów uniwersytetów) oraz z posłów.
Prawo wyborcze było niedemokratyczne. Wyborcy podzieleni zostali na cztery kurie:
- kurię wielkiej własności ziemskiej (reprezentującą arystokrację i ziemian)
- kurię izb przemysłowo-handlowych (reprezentującą kupców i przemysłowców)
- kurię miast większych (reprezentującą zamożne mieszczaństwo, inteligencję i urzędników)
- kurię reszty gmin (reprezentującą zamożniejszych mieszkańców miasteczek i wsi)
Przydział mandatów poszczególnym kuriom był tak pomyślany, aby zapewnić przewagę wielkim właścicielom ziemskim, to jest dawnej szlachcie.
Najubożsi mieszkańcy miast i wsi, wobec wysokiego cenzusu majątkowego, pozbawieni byli prawa wyborczego. Nie miały go też kobiety.
Powrót patentu lutowego do centralizmu polegał na takim podziale kompetencji ustawodawczych między Radę Państwa i Sejmy Krajowe, by tym drugim zostawały tylko sprawy tak zwanej „kultury krajowej" (Landeskultur), pojmowane w znaczeniu ekonomicznym, oraz sprawy delegowane im przez ustawodawstwo państwowe, w wyraźnie określonych ramach.
