Pavle Đurišić

Z Wikipedii

Pavle Đurišić serb. Павле Ђуришић (ur. 9 lipca 1907 r. w Podgoricy w Czarnogórze, zm. 20 kwietnia 1945 r. w obozie w miejscowości Stara Gradiška w Niezależnym Państwie Chorwackim) – czetnicki podpułkownik i wojewoda komski, dowódca oddziałów czetnickich w Czarnogórze i Sandżaku podczas II wojny światowej

Uczył się w szkole powszechnej w Podgoricy, a następnie gimnazjum w Beranamie. W latach 1927-1930 szkolił się w akademii wojskowej, którą ukończył w stopniu podporucznika. Do 1931 r. służył w 10 pułku piechoty w Sarajewie. Następnie ukończył szkołę oficerską w Sarajewie, awansując na porucznika. W latach 1934-1937 służył w 48 pułku piechoty w Beranamie. W 1937 r. dostał awans do stopnia kapitana, obejmując dowództwo batalionu w 48 pp. Po zajęciu Albanii przez wojska włoskie w kwietniu 1939 r., jego pułk został przeniesiony do miejscowości Plav.

Brał udział w wojnie z Niemcami i Włochami w kwietniu 1941 r. 17 kwietnia odparł atak wojsk włoskich na Beranamę. Po kapitulacji Jugosławii przeszedł w górzyste rejony Czarnogóry, rozpoczynając walkę partyzancką. W listopadzie 1941 r. udał się do Serbii, gdzie spotkał się z płk. Dragoljubem Mihailoviciem, który przewodniczył konspiracyjnemu ruchowi czetnickiemu. Został mianowany komendantem wszystkich sił czetnickich w Sandżaku, po czym na pocz. 1942 r. powrócił do swoich oddziałów. Prowadził krwawe walki z miejscowymi muzułmanami. Awansował na majora. Na pocz. 1943 r. zawarł "pakt o nieagresji" z Włochami. 14 maja został schwytany wraz z kilkoma swoimi oficerami przez Niemców. Najpierw został przewieziony do Berlina, a w lipcu osadzony w obozie w Stryju. 27 sierpnia udało mu się uciec i poprzez Węgry dostał się do Serbii. Tam jednak ponownie został aresztowany, ale dzięki interwencji gen. Milana Nedicia, szefa marionetkowego państwa serbskiego, szybko go uwolniono.

Następnie spotkał się z płk. D. Mihailoviciem, który polecił mu sformować w Czarnogórze trzy pułki czetnickie i nawiązać współdziałanie z Serbskim Korpusem Ochotniczym. Pułki powstały w miejscowościach Mileševo, Pljevlje i Podgorica. Rozpoczęły się zacięte walki z komunistyczną partyzantką. Wkrótce P. Đurišić został awansowany przez gen. M. Nedicia do stopnia podpułkownika, co potwierdził płk D. Mihailović. Po zajęciu Sandżaku i Serbii przez siły komunistyczne J. B. Tity w poł. 1944 r., brał udział w odprawie czetnickich dowódców w wiosce Crni Vrh, na której zdecydowano o wycofaniu oddziałów za Grčk. 28 grudnia oddziały czetnickie zostały przeorganizowane w dywizje i pułki. Rozpoczęto formowanie trzech dywizji, omladińskiego pułku, batalionu sztabowego i innych mniejszych pododdziałów. 14 lutego 1945 r. P. Đurišić spotkał się we wsi Kožuhe z płk. D. Mihailoviciem.

W tym czasie nawiązał z nim kontakt Sekula Drljević, czarnogórski separatysta, który dążył do sformowania narodowych sił zbrojnych. 22 marca w miejscowości Doboj doszło do zawarcia wspólnej umowy, na podstawie której P. Đurišić uznał Radę Państwową Czarnogóry za tymczasowy organ rządzący, a jego oddziały zostały przemianowane na Czarnogórską Armię Narodową (Crnogorska narodna vojska) z nim jako operacyjnym dowódcą i S. Drljeviciem jako głównodowodzącym. W zamian S. Drljević miał zapewnić czetnikom bezpieczne przejście do Słowenii. W rzeczywistości było to porozumienie czysto taktyczne, które ostatecznie nie zostało dotrzymane. Kiedy 8 kwietnia 1945 r. oddziały P. Đurišicia próbowały przekroczyć granicę z Niezależnym Państwem Chorwackim, wojska chorwackie i ustasze pod dowództwem płk. Vladymira Metikoša znienacka otoczyli je i rozbroili. Czetnicy zostali przeorganizowani w trzy brygady w sile ok. 5-10 tys. ludzi i podporządkowani bezpośrednio dowództwu ustaszy. Na ich czele stanął gen. Agram, a politycznym przywódcą był S. Drljević. Skierowano ich pod nazwą Czarnogórska Armia Narodowa w rejon Karlovca do walki z komunistyczną partyzantką Josipa Broz Tity. Po tych zmianach pozycja P. Đurišicia uległa znacznemu pogorszeniu. Ostatecznie wraz z innymi czetnickimi oficerami został on przewieziony do obozu koncentracyjnego w miejscowości Stara Gradiška, gdzie zabito go.

[edytuj] Literatura (w języku serbskim)

• Радован Калабић, Равногорска Историја, Београд, 1992.
• Боривоје Карапанџић, Грађански рат у Србији 1941-1945, Београд, 1992.
• Милан Баста, Рат је завршен седам дана касније, Загреб, 1980.
• Коста Николић, Историја Равногорског Покрета, Књ 1-3, Београд, 1999.
• Милосав Самарџић, Дража Михаиловић и општа историја четничког покрета Том II, Крагујевац, 2005.
• Владимир Дедијер и Антун Милетић, Против заборава и табуа-Јасеновац (1941-1945), Сарајево, 1991.
• Саво Скоко, Крваво коло Херцеговачко, Подгорица, 1995.