Pejzaż samodzielny
Z Wikipedii
Pejzaż samodzielny - dzieło, którego jedynym lub głównym tematem jest krajobraz.
Spis treści |
[edytuj] Początki pejzażu samodzielnego
Pod koniec XVI w. pojawia się w sztuce tzw. pejzaż "samodzielny". Wprawdzie w sztuce włoskiego renesansu istnieją dzieła mogące uchodzić za pejzaże "samodzielne", jak krajobraz przedstawiający pokłon pasterzy Jacopo Bassana z Palazzo Doria w Rzymie, rysunki Jacopo Belliniego, pejzaż z pasącą się trzodą Palmo Vecchio czy wreszcie słynna Burza Giorgione'a, która zrywała z homocentryzmem kierując uwagę widza bardziej ku światowi przepełnionemu niepokojem, w którym panuje nieujarzmiona natura, światowi będącemu na pograniczu rzeczywistości i fantastyki. Trzeba jednak pamiętać, że owe dzieła stanowią znikomy procent całego malarstwa renesansowego i nie stanowią jeszcze nowego kierunku.
W pejzażu "samodzielnym" krajobraz nie stanowi tła dla rozgrywających się scen; pełni równie istotną rolę co postać ludzka, często o wiele silniej przekazuje intencje czy stany emocjonalne artysty niż cała scena historyczna czy obyczajowa.
Jednak stworzenie przez malarza pejzażu nie polegało jedynie na otworzeniu okna i przeniesieniu na płótno tego co przez nie zobaczy - artysta miał tworzyć "świadomie", czynnie. Do niego należało wybranie fragmentu natury, decyzja z jakiego punktu obserwacyjnego zostanie ona przedstawiona oraz jakich środków użyje, co wyeliminuje itd.
Jedne z pierwszych dzieł malarstwa krajobrazowego powstawały w Niderlandach. W pracach takich artystów jak Jan van Eyck, Dierick Bouts, Roger van der Weyden czy Hieronim Bosch można dostrzec bliskość przyrody, jej wręcz intymny związek z malarzem. Mimo że w dalszym ciągu bywała jedynie tłem, widać że jej znaczenie dla artystów niderlandzkich wzrastało. Z pewnością było ono większe niż w Italii, która w tym czasie była na etapie całkowitej fascynacji antykiem. Jednak dalej trudno było mówić o istnieniu pejzażu "samodzielnego". Zmieniło się to wraz z pracami Dürera.
[edytuj] Albrecht Dürer – bezpośrednie przeżywanie natury
Również w kwestii krajobrazu ujawnił się geniusz Dürera jako oryginalnego twórcy. Jego prace powstałe w trakcie podróży przez Alpy są jednymi z pierwszych na naszym kontynencie przykładami malarstwa pejzażowego. Ponadto zaskakujący jest fakt, że Dürer posługuje się kadrażem panoramicznym, który stosowany był dopiero w XIX w.
Dürer modeluje przedmioty nie światło-cieniem, lecz światło-kolorem, tworzy zaskakujące, przejrzyste kompozycje w których powierzchnia wody służy za lustro odbijające skłębione chmury czy szczyty górskie; nie określa również źródła światła, które swym blaskiem zalewa całą przestrzeń obrazu. (Pejzaż z Trientu; Widok Innsbrucka; Widok wioski Kalchreuth pod Norymbergią).
[edytuj] Hieronim Bosch i jego pejzaż wyobraźni
Hieronymus (Jeroen) van Aaken, który sygnował niektóre swoje obrazy jako Bosch (skrót od miasta, z którego się wywodził - Hertogenbosch) stworzył jedną z odmian pejzażu "samodzielnego" - pejzaż imaginatywny i pejzaż wegetatywny.
Każdy przedmiot, skała, trawa, gleba, drzewo zdają się w obrazach Boscha żyć, pulsować, odczuwać najmniejszy powiew wiatru, najdelikatniejszy dotyk. Uczucie to wzmaga cielisty kolor tych zoomorficznych konstrukcji (np. w obrazie Ogród ziemskich rozkoszy).
[edytuj] Pieter Bruegel - pejzaż kosmiczny
Pieter Bruegel jako pejzażysta postawił znak równości między człowiekiem a żywą przyrodą, wplótł go w nią. Jego prace stały się zapowiedzią pełnego już rozkwitu holenderskiego malarstwa pejzażowego w XVII w. Bruegel malował zarówno pejzaże realistyczne (Kaskada w Tivoli, Posępny dzień) jak i fantastyczne (Budowa wieży Babel) czy też pejzaże katastroficzne (Triumf śmierci). Jego obrazy są jednymi z pierwszych (obok dzieł Leonarda da Vinci) koncepcji pejzażu kosmicznego.
