Powrót do ojczyzny
Z Wikipedii
| Powrót do ojczyzny | |
| Oryginalny tytuł | Heimkehr |
| Gatunek | propagandowy |
| Kraj produkcji | III Rzesza |
| Język | niemiecki |
| Główne role | Paula Wessely (jako Maria Thomas), Peter Petersen (jako dr Thomas) i inni. |
| Data premiery | 10 października 1941 |
| Czas trwania | 96 min. |
| Produkcja | |
| Reżyseria | Gustav Ucicky |
| Scenariusz | Gerhard Menzel |
| Muzyka | Willy Schmidt-Gentner |
| Zdjęcia | Günther Anders |
| Scenografia | Hermann Asmus Walter Röhrig |
| Kostiumy | Albert Bei Maxim Frey |
| Produkcja | Karl Hartl |
| Dystrybucja | Wien-Film GmbH |
| Nagrody | |
| Film Narodu (Film der Nation) |
|
| Powrót do ojczyzny na IMDb | |
Powrót do ojczyzny (niem. Heimkehr) – niemiecki film propagandowy z 1941, opowiadający historię niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce w 1939.
Celem filmu była propaganda narodowo-socjalistyczna; zgodnie z nią Polacy w filmie są podstępnymi i brutalnymi gnębicielami, a Niemcy szlachetnymi bezradnymi ofiarami, których tylko Hitler może wyratować i wyprowadzić do domu, do ojczyzny – do Rzeszy.
Spis treści |
[edytuj] Akcja filmu
Marzec 1939: w małej wsi na Wołyniu Polacy odbierają Niemcom niemiecką szkołę. Nauczycielka Marie, bohaterka filmu, protestuje u polskiego burmistrza, ale on nie chce jej pomóc. Przekonana, że także mniejszość ma prawo do sprawiedliwości Marie ze swoim narzeczonym Fritzem jedzie do Łucka, stolicy Wołynia, aby dostać pomoc od wojewody; ale już sekretarz wojewody odprawia Niemkę.
Wieczorem Marie i Fritz odwiedzają kino; nie śpiewają hymnu polskiego na początku filmu, więc Polacy ich biją. Szpital nie przyjmuje ciężko rannego Fritza, bo jest Niemcem; w rezultacie Fritz umiera.
Marie wraca do swojego miasta. Gnębienie przez Polaków pogarsza się, wciąż atakują Niemców. Niemiecki ambasador użala się ministrowi spraw zagranicznych, ale minister tylko kłamie: Bardzo żałuje, nic nie mogę zrobić, to tylko przypadek, że znowu Niemiec był ofiarą zamachu, itd.
1 września 1939 (zob. II wojna światowa) Niemcy są aresztowani. Celę w areszcie dzieli tylu ludzi, że muszą spać na stojąco, nawet dzieci. Zaczyna się histeria, ale Marie uspokaja wszystkich intonując ojczystą piosenkę. To jest punkt kulminacyjny filmu; Marie przemawia o tęsknocie za niemiecką ojczyzną:
- "Wyobraźcie sobie, jak to będzie, mieszkać pośród Niemców. Jeśli wejdziecie do sklepu, nikt nie będzie gadać po polsku albo po żydowsku, a tylko po niemiecku.
- Nie tylko wieś, a cała okolica, całe państwo będzie niemieckie. Gleba na polu będzie niemiecka i kamienie, i trawa, i leszczyna. I nie tylko żyjemy niemieckim życiem, a też umieramy niemiecką śmiercią. Nawet zmarli zostaniemy Niemcami, i zostaniemy częścią Niemiec, niemiecką glebą ..."
Polacy prowadzą Niemców do piwnicy aby ich zastrzelić. W ostatnim momencie pojawiają się niemieckie samoloty, a wkrótce także wojska pancerne. Niemcy są uratowani.
Jakiś czas później mieszkańcy miasteczka przygotowują się do odjazdu; wszystkie rodziny przesiedlają się do Niemiec. Ostatnim obrazem filmu jest długa kolumna wozów, które jadą przez granicę. Nad szlabanem góruje portret Hitlera.
[edytuj] Produkcja filmu
W pracach nad filmem uczestniczył m.in. Heinrich Himmler, który w styczniu 1940 osobiście zatwierdzał wstępne projekty dekoracji stworzone przez malarza i rysownika Otto Engelhardt-Kyffhäusera. Zdjęcia rozpoczęły się 2 stycznia 1941 roku w wiedeńskich studiach filmowych Rosenhügel, Sievering i Schönbrunn. Zdjęcia plenerowe trwały od lutego do czerwca 1941 m.in. w Chorzelach i Szczytnie.
Prapremiera odbyła się 31 sierpnia 1941 w Wenecji w ramach Tygodnia Sztuki Filmowej, film nagrodzono Pucharem włoskiego Ministerstwa Kultury. Niemiecką premierę film miał 10 października 1941 w Wiedniu, pierwszy pokaz w Berlinie odbył się 23 października w Ufa-Palast.
[edytuj] Udział Polaków
Polską obsadę organizował w 1940 r. Igo Sym, kolaborant, dyrektor warszawskich teatrów jawnych, na rozmowy z potencjalnymi odtwórcami do Warszawy przyjechał reżyser obrazu Gustav Ucicky. Udziału w filmie, mimo gorących namów Syma i atrakcyjnej propozycji gaży, odmówił Kazimierz Junosza-Stępowski, grający w jawnym teatrze "Komedia". Bogusław Samborski prawdopodobnie zdecydował się na przyjęcie dużej roli burmistrza, żeby ochronić swoją żonę, która z pochodzenia była Żydówką[1]. Udziału w filmie odmówili również m.in. Roman Dereń, Franciszek Dominiak, Jerzy Pichelski.
Jedną z reakcji władz podziemnych na film było m.in. obwieszczenie Kierownictwa Walki Cywilnej z 19 lutego 1943[2]:
| „ | Na karę infamii skazani zostali byli artyści Teatru Polskiego w Warszawie:
– wszyscy za czynny udział w nagrywaniu filmu niemieckiego Heimkehr o treści propagandy antypolskiej, połączonej z lżeniem narodu i Państwa Polskiego. Na karę nagany skazani zostali byli artyści Teatru Polskiego w Warszawie:
– wszyscy za współudział w nagrywaniu tego filmu; za łagodzącą okoliczność uznano zwolnienie się ich z kontraktu i wycofanie się z nagrywania filmu. |
” |
| — "Ogłoszenie wyroków Sądu Kierownictwa Walki Cywilnej, "Rzeczpospolita", 1943, nr 3. | ||
Po wojnie przed sądem na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 o współpracy z okupantem stanęło sześcioro aktorów z Heimkehr: Wanda Szczepańska, Stefan Golczewski, Józef Kondrat, Juliusz Łuszczewski (polski gospodarz masakrujący niemieckich kolonistów), Michał Pluciński (sierżant granatowej policji), Bogusław Samborski (burmistrz)[3]. Samborski był sądzony zaocznie (otrzymał wyrok dożywotniego więzienia). Również pojawiający się na ekranie Tadeusz Żelski zmarł w 1944 roku.
[edytuj] Powrót dzisiaj
Pokazywanie tego filmu jest zakazane w Niemczech i w Austrii, można go wyświetlić tylko pod pewnymi warunkami: widzowie muszą wysłuchać wprowadzenia historyka, a po filmie odbywa się dyskusja. W Polsce w celach dydaktycznych film był wyświetlany m.in. podczas pokazów w kinie Iluzjon.
Austriacka pisarka i dramaturg Elfriede Jelinek określiła Heimkehr mianem "najgorszego filmu propogandowego jaki kiedykolwiek powstał"[4]; fragmenty dialogów z tego filmu wplotła do tekstu swojej sztuki pt. Burgtheater.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Aneta Nisiobęcka, Artyści w czasie okupacji, Biuletyn IPN, 2003, nr 2.
- ↑ Janina Hera, Losy aktorów w Generalnym Gubernatorstwie, "Pamiętnik Teatralny", 1997, nr 46.
- ↑ Te nazwiska można odczytać w artykule prasowym z tamtego okresu, prezentowanym w filmie dokumentalnym Wina Ikara, poświęconym życiu polskiej inteligencji w Warszawie w czasach okupacji. Por.: . Wina Ikara w bazie filmpolski.pl .
- ↑ Strona internetowa pisarki.
