Przedstawienie dewocyjne
Z Wikipedii
Przedstawienie dewocyjne lub Obraz dewocyjny (z niem. Andachtsbild) to wyodrębniony przez historię sztuki ze względu na cechy ikonograficzne, wykształcony w późnym średniowieczu typ przedstawienia religijnego, różniącego się od przedstawienia reprezentacyjnego z jednej, a przedstawienia narracyjnego (historycznego) z drugiej strony.
Termin wywodzi się prawdopodobnie z XVIII wieku. Andachtsbild został dokładnie zdefiniowany przez Panofsky'ego w 1927 roku. Według Panofsky'ego, Andachtsbild ewoluował z dwóch członów: przedstawienia narracyjnego ("historia","Historienbild") i przedstawienia reprezentacyjnego ("imago", "Repräsentationsbild"). "Historia" opisuje wydarzenia o krótkim czasie akcji, natomiast "imago" prezentuje statyczną figurę, niezależną od czasu i akcji. Zgodnie z teorią Panofsky'ego, obydwie grupy nie są odpowiednie do przedstawień dewocyjnych, gdyż powstrzymują odbiorcę przed kontemplacją boskości. W efekcie, wraz z narastającą potrzebą indywidualnej i wysoce emocjonalnej dewocji, obie formy zostały połączone, dając w końcowym rezultacie Andachtsbild. Konieczna modyfikacja polegała na kompresji obrazu z grupy "historia" do jednej, wyizolowanej firgury, oraz ożywieniu "imago" i uczynieniu go dostępniejszym dla wiernych, czasami poprzez dodanie dodatkowych figur.
Teoria Panofsky'ego doczekała się krytyki głównie ze względu na akcent, jaki autor kładł na empatię w praktyce dewocyjnej. Kolejnym argumentem przeciwko Andachtsbild była niemożliwość funkcjonalnego oddzielenia Andachtsbild, "historia" oraz "imago", ponieważ w praktyce wszystkie trzy grupy mogły być używane jako przedstawienia dewocyjne.
Głównym kontynuatorem teorii Panofsky'ego był Sixen Ringbom, według którego Andachtsbild może być odróżniony od "historia" oraz "imago" nie na podstawie pełnionej przez obraz funkcji, ale dzięki zdefiniowanym przez Panofsky'ego formalnym kryteriom i ikonografii. Według Ringbom'a, Andachtsbildprezentuje teologiczny koncept lub tajemnicę Zbawienia poprzez przedstawioną figurę (firguy), które, choć wyizolowane z kontekstu narracyjnego, wciąż w jakimś stopniu się do niego odnoszą (na przykład "Mater Dolorosa").
[edytuj] Typowe tematy ikonograficzne przedstawień dewocyjnych
- Mąż Boleści
- Chrystus frasobliwy
- Pietà
- Chrystus ze św. Janem Ewangelistą
- Veraicon (Chusta św. Weroniki)
[edytuj] Bibliografia
Erwin Panofsky, Imago Pietatis [w:] Festschrift für Max J. Friedländer, Leiden 1927 Sixen Ringbom, "Icon to narrative. The Rise of the Dramatic Close-up in Fifteenth-Century Devotional Painting", Åbo 1965 Reindert L. Falkenburg, "Joachim Patinir. Landscape as an image of the Pilgrimage of Life", Amsterdam/Philadelphia 1988
