Psiząb

Z Wikipedii

Psiząb
Erythronium americanum Ker - Gawler
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	liliowce
Rodzina	liliowate
Rodzaj	psiząb
Nazwa systematyczna
Erythronium L.
Sp.Pl. 1: 305, 1753
Galeria zdjęć i grafik

Psiząb (Erythronium L.) - rodzaj roślin z rodziny liliowatych obejmujący około 30 gatunków występujących w chłodniejszych i żyznych lasach Ameryki Północnej, północnych Chinach (Liaoning, Jilin), Korei, Japonii, Kazachstanie oraz w azjatyckiej części Rosji. Nazwa rodzajowa odnosi się do kształtu cebul, który faktycznie przypomina psie zęby.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Uprawa 3 Systematyka 4 Zastosowanie 5 Przypisy

[edytuj] Charakterystyka

Łodyga

Delikatna i lekko pochylona, rozgałęziona, ale niektóre gatunki są jednopędowe.

Liście

Dosyć szerokie, odziomkowe, usychające kilka tygodni po kwitnieniu, lancetowate lub jajowate, całobrzegie, barwy zielonej. Większość gatunków posiada liście ozdobione marmurkowym wzorem (koloru od czerwonego do brązowego).

Kwiaty

Sześciopłatkowe, barwy białej, żółtej, różowej, czerwonej i fioletowej, osadzone na pojedynczej łodydze lub jej rozgałęzieniach, o płatkach odwiniętych do góry. Psizęby kwitną w okolicach kwietnia, maja i czerwca.

Owoce

Owocem psizębu jest torebka zawierająca nasiona.

Korzeń

Podziemna, wieloletnia cebula, okryta łuską. Cebula mateczna tworzy w każdym roku tzw. cebulki przybyszowe.

Biotop, wymagania

Psizęby występują w prześwietlonych lasach liściastych.

[edytuj] Uprawa

W ogrodzie powinny mieć zapewnioną glebę żyzną i świeżą oraz miejsce w pobliżu krzewów, drzew lub innych bylin. Miejsce to powinno być półcieniste. Rośliny w czasie kwitnienia podlewamy obficie (jeżeli jest sucho) aż do maja - czerwca, kiedy to zaczynają usychać im liście. Liście nie powinny być usuwane zaraz po kwitnieniu. Usunąć je można dopiero po uschnięciu. Cebulki tych roślin sadzimy w połowie września na głębokości około 10 cm, a po posadzeniu podlewamy je. Co roku jesienią podsypujemy rośliny kompostem i odrobiną popiołu drzewnego (zawiera potas i fosfor), zaś wczesną wiosną można poddać im nawozu wieloskładnikowego. Psizębów nie wykopujemy, albowiem najładniej wyglądają w dużych grupach. Zdarza się, że psizęby nie kwitną przez kilka lat. Możliwe jest, iż nasze cebulki są za młode by wydać kwiaty - zakwitną na pewno po dwóch lub trzech latach. Rośliny te są bardzo odporne na chłód, jednak młode lub wrażliwe okazy powinny być okrywane gałązkami iglastymi, korą, trocinami itp. Rozmnaża się wegetatywnie z cebul. Co kilka lat, we wrześniu, można wykopać cebule roślin i oddzielić od nich cebulki przybyszowe.

[edytuj] Systematyka

Pozycja w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd liliowce (Liliales Perleb), podrząd Liliineae Rchb., rodzina liliowate (Liliaceae Juss.)^[1].

Gatunki

Psizęby z zachodu Ameryki Północnej

• Erythronium californicum Purdy - psiząb kalifornijski
• Erythronium citrinum Watson - psiząb kremowy
• Erythronium elegans Hammond & Chambers
• Erythronium grandiflorum Pursh - psiząb wielkokwiatowy
• Erythronium helenae Applegate
• Erythronium hendersonii Watson - psiząb Hendersona
• Erythronium idahoense John & Jones
• Erythronium howellii Watson - psiząb Howella
• Erythronium klamathense Applegate
• Erythronium montanum Watson
• Erythronium multiscapoideum (Kellogg) Nelson & Kennedy
• Erythronium oregonum Applegate
• Erythronium pluriflorum Shevock, Bartel & Allen
• Erythronium purpurascens Watson - psiząb czerwieniejący
• Erythronium pusaterii (Munz & Howell) Shevock, Bartel & Allen
• Erythronium quinaultense Allen
• Erythronium revolutum Smith
• Erythronium taylorii Shevock & Allen - psiząb Taylora
• Erythronium tuolumnense Applegate

Psizęby ze wschodu Ameryki Północnej

• Erythronium albidum Nuttall - psiząb białawy
• Erythronium americanum Ker - Gawler - psiząb amerykański
• Erythronium mesochoreum Knerr
• Erythronium propullans Gray
• Erythronium rostratum Wolf
• Erythronium umbilicatum Parks & Hardin

Psizęby z południowej Europy

• Erythronium dens - canis L. - psiząb liliowy

Psizęby z Azji

• Erythronium caucasicum Woronow - psiząb kaukaski

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina ozdobna: Jest uprawiana na rabatach.

• • Sztuka kulinarna: Cebule psizębu wielkokwiatowego spożywane były dawniej w Ameryce Północnej. Gotowano je albo robiono z nich zapasy na zimę. Cebule psizębu liliowego używane były przez Tatarów. Gotowali je w mleku lub dodawali do rosołu.

Przypisy