Reaktor Maria
Z Wikipedii
Reaktor Maria - jedyny obecnie działający polski reaktor jądrowy (pierwszy polskiej produkcji) o mocy cieplnej 30 MW, uruchomiony w grudniu 1974 w Instytucie Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku pod Warszawą (obecnie Instytut Energii Atomowej). Nosi imię Marii Skłodowskiej-Curie.
Spis treści |
[edytuj] Historia
- 1970, 16 czerwca - rozpoczęcie budowy drugiego po Ewie reaktora Maria
- 1974, 18 grudnia - uruchomienie reaktora, uzyskał on stan krytyczny (ustabilizowała się jego moc)
- 1985 - wyłączenie reaktora na okres modernizacji (m.in. wymiana systemu sterowania, przegląd bloków grafitowych i berylowych, modernizacja systemów chłodzenia, wentylacji i kontroli temperatur)
- 1992, grudzień - ponowne uruchomienie reaktora
- od 1993 - regularna eksploatacja
- 1995 - zakończenie działalności reaktora Ewa (Maria staje się jedynym działającym reaktorem jądrowym w Polsce)
- 2005, luty wznowienie pracy po prawie rocznej przerwie spowodowanej brakiem paliwa uranowego
- 2006, 10 sierpnia - wywiezienie wzbogaconego uranu w ramach programu wywożenia do Rosji uranu z dawnych państw satelickich ZSRR
[edytuj] Budowa
[edytuj] Rdzeń
Rdzeń reaktora zanurzony jest w wodzie destylowanej na głębokości 7 m. Woda spełnia rolę osłony przed promieniowaniem, chłodziwa i, przede wszystkim, moderatora (spowalniacza neutronów). W spowalnianiu neutronów uczestniczą także bloki berylowe otoczone blokami grafitowymi, pełniącymi rolę reflektora. Pomiędzy blokami berylowymi znajdują się kanały paliwowe, służące do wprowadzania zestawów paliwowych. Bloki i pręty paliwowe umieszczone są w aluminiowej konstrukcji - stożkowatym "koszu". Pręty sterujące, kompensacyjne i awaryjne wykonane są z węgliku boru. Reaktor otoczony jest betonową ścianą o grubości 220cm.
W reaktorze znajdują się także pionowe aluminiowe rury służące do napromieniowywania materiałów. Materiały te umieszcza się w specjalnych zasobnikach, a następnie wystawia na promieniowanie przez określony czas. Do transportu zasobników używa się specjalnych systemów hydraulicznych, wykorzystujących wodę z basenu reaktora. Przy reaktorze znajdują się dwie komory izotopowe (komory gorące) wraz z manipulatorami. Pozwalają one na operowanie materiałami wyjętymi z reaktora lub basenu przechowawczego.
[edytuj] Paliwo
Paliwem wykorzystywanym w reaktorze Maria są sprowadzane z Rosji, uranowe zestawy paliwowe sześcio- i pięcio-rurowe (MR-6 i MR-5) wzbogacone do 80% w izotop 235U. Od 1999 roku reaktor wykorzystuje zestawy paliwowe zawierające uran wzbogacony do 36% w izotop 235U. Każdy element paliwowy jest umieszczony w kanale technologicznym indywidualnie połączonym z pierwotnym obiegiem chłodzenia paliwa. Zużyte paliwo jest przechowywane pod wodą, w basenie oddzielonym śluzą od basenu reaktora. Z reaktora rozchodzi się także promieniście sześć kanałów poziomych, służących do wyprowadzania w sposób kontrolowany wiązek neutronów.
[edytuj] Chłodzenie
Wyróżnia się dwa obiegi chłodzenia: pierwotny i wtórny. W obrębie obiegu pierwotnego występują oddzielne układy chłodzenia dla elementów paliwowych i oddzielne dla całości rdzenia. Obieg wody odbywa się przy stałym podwyższonym ciśnieniu, które (podobnie jak temperatura) jest stale kontrolowane. Obieg wtórny odprowadza ciepło do atmosfery, przy czym woda obiegu wtórnego i pierwotnego nie mają ze sobą styczności. Nad obiegiem wody czuwa odpowiednia liczba pomp, włączając w to pompy awaryjne. Zakład wyposażony jest także w systemy filtracji i destylacji wody.
[edytuj] Hala główna
Kompleks reaktora Maria składa się z szeregu budynków, wśród których są budynki badawcze, stacje pomp, układów chłodzenia i wentylacji oraz, oczywiście, budynek reaktora. Przed wejściem na halę główną znajduje się sterownia reaktora oraz makieta ukazująca jego budowę w skali 1:100. Na halę wchodzi się przez specjalną śluzę, ze względu na utrzymywane wewnątrz niewielkie podciśnienie spowodowane systemem filtrującym powietrze. Na najwyższym poziomie, ponad powierzchnią basenu reaktora, znajdują się mechanizmy sterujące prętami paliwowymi i bezpieczeństwa. Jest tu także śluza oddzielająca basen reaktora od basenu, gdzie składuje się aktywne materiały. Niżej znajdują się komory gorące, pozwalające na manipulację obiektami, które wcześniej poddane były działaniu promieniowania. Na poziomie reaktora (otoczonego ścianami z betonu) znajdują się stanowiska badawcze, korzystające z poziomych kanałów, dostarczających wiązki neutronów.W ścianie reaktora znajduje się okno ze szkła z domieszką ołowiu przez które można podejrzeć rdzeń.
[edytuj] Znaczenie
Maria jest reaktorem doświadczalnym. Posiada bardzo korzystne położenie geograficzne (izolacja od osiedli ludzkich) i dzięki temu uniknął losu wielu europejskich badawczych reaktorów jądrowych, które zostały zamknięte ze względów bezpieczeństwa. Do głównych zadań reaktora należą:
- wytwarzanie izotopów promieniotwórczych, wykorzystywanych w medycynie
- modyfikacja materiałów poprzez napromieniowywanie
- badania na wiązkach neutronów
- badania radiochemiczne z użyciem wypalonych prętów paliwowych
- terapia neutronowa
[edytuj] Eksploatacja
Stan reaktora podlega ciągłej ścisłej kontroli. Badania dotyczące stanu reaktora i efektów jego pracy są prowadzone w instytutach mieszczących się w obrębie kompleksu badawczego w Świerku. Są to:
- Zakład Metod Jądrowych Fizyki Ciała Stałego
- Centrum Doskonałości MANHAZ, kontrolujące bezpieczeństwo reaktora i składowania wypalonego paliwa
- Zakład Energetyki Jądrowej, kontrolujący wypalone paliwo
- Laboratorium Pomiarów Dozymetrycznych, badające metody pomiarów promieniowania
- Laboratorium Badań Materiałowych, badające wypływ promieniowania na materiały budujące elementy reaktora
- Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, regulujący gospodarkę odpadami promieniotwórczymi powstałymi podczas eksploatacji reaktora
Oczywiście zakres działalności powyższych instytutów i laboratoriów wykracza znacznie poza kontrolę stanu reaktora. Jednostki te, jako unikatowe w skali kraju, mają kluczowe znaczenie dla różnych dziedzin życia i nauki związanych z promieniotwórczością. Reaktor Maria jest źródłem materiału badawczego dla tych ośrodków.
Reaktor pracuje w podstawowych tygodniowych cyklach stugodzinnych przy nominalnych parametrach, a każde jego uruchomienie wymaga zestawu ekspertyz. W 2003 roku przewidziano 4000 godzin eksploatacji reaktora przy nominalnych parametrach.
