Rotacyzm
Z Wikipedii
Rotacyzm (od gr. rho, "litera R") - jest to zjawisko fonetyczne polegające na przejściu określonej głoski w określonej pozycji w głoskę r. Miało ono miejsce w historii wielu języków.
Spis treści |
[edytuj] Rotacyzm w języku łacińskim
Klasyczny przypadek rotacyzmu zaszedł w łacinie archaicznej. Pierwotne (prajęzykowe) [s] w pozycji interwokalicznej uległo najpierw udźwięcznieniu do [z], a następnie przeszło w gardłowe [r].
Zajście tego procesu jest dowodem na to, że łacińskie [r] było, przynajmniej w IV wieku p.n.e., głoską gardłową, a nie wibracyjną (jaką jest polskie [r]).
Proces ten zakończył się pod koniec IV wieku p.n.e., wraz z jego zakończeniem łacina utraciła w ogóle spółgłoskę [z]. W związku z tym cenzor Appiusz Klaudiusz Caecus zadecydował o usunięciu z alfabetu łacińskiego znajdującej się pomiędzy F a H litery Z (na to miejsce wprowadzono nową literę G) oraz o zmianie pisowni większości wyrazów (przede wszystkim nazwisk) pisanych do tej pory tradycyjnie przez S.
[edytuj] Rotacyzm w języku rumuńskim
W języku rumuńskim doszło do przejścia głoski [l] w głoskę [r] w pozycji między dwiema samogłoskami. Na przykład łacińskie caelum przekształciło się w rumuńskie cer.
W niektórych rumuńskich dialektach oraz w istrorumuńskim rotacyzm miał szerszy zasięg i objął przemianę w [r] również spółgłoski [n] w pozycji między dwiema samogłoskami. W ten sposób łacińskie bonus przekształciło się w istrorumuńskie bur.
[edytuj] Rotacyzm w języku słoweńskim
Charakterystyczny dla języka słoweńskiego rotacyzm polega na historycznym przejściu głoski [Z] (polskie ż) w głoskę [r] w pozycji między dwiema samogłoskami. Zmiana ta dokonała się już w średniowieczu - jej efekty można zaobserwować w pochodzących z X wieku Zabytkach z Freising.
Przykłady słoweńskiego rotacyzmu:
- moreš wywodzące się z možešь (por. polskie możesz)
- kdor wywodzące się z kьtože (por. polskie któż)
Podobne zjawisko spotykane jest również w pojedynczych wyrazach w innych językach południowosłowiańskich.
[edytuj] Rotacyzm w języku angielskim
Przykładem rotacyzmu w języku angielskim jest forma (you) were, która wywodzi się ze starogermańskiego *wēzun.
[edytuj] Zobacz też
