Ryokan Taigu

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: POV. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Ryōkan Taigu (ur. 1758, zm. 6 stycznia 1831) - japoński mistrz zen związany ze szkołą sōtō, poeta i kaligraf.

Spis treści 1 Biografia 1.1 Wczesne lata 1.2 Początki praktyki zen 1.3 Druga połowa życia 1.4 Ryokan jako poeta i kaligraf 2 Bibliografia 3 Przypisy

[edytuj] Biografia

[edytuj] Wczesne lata

Ryokan urodził w 1758 r. w wiosce nadmorskiej Izumozaki (wym. Idzumodzaki) w prowincji Echigo (wy. Ecigo) (obecnie jest to Prefektura Niigata), w północnej części wyspy Honsiu.^[1]

Ojciec Ryokana - noszącego wtedy imię Eizō - Inan (1738-1795) był naczelnikiem wioski (tytuł był dziedziczony) i kapłanem shintō (wym. sintoo). Był także poetą o pewnych dalekich powiązaniach ze szkołą haiku Bashō (wym. Basioo). O matce wiadomo tylko, że pochodziła z wyspy Sado.

Ryokan rozpoczął naukę w konfucjanskiej akademii w wieku ok. 10 lat. Otrzymał tam podstawowe wykształcenie w klasyce zarówno chińskiej jak i japońskiej. Jego nauczycielem był Ōmori Shiyō (zm. 1791). Zamiarem ojca było przekazanie swojego stanowiska synowi, jednak Ryokan, z natury niezwykle uczciwy, unikający wszelkich zwad, kłótni i zawsze gotowy do pojednań, nie mógł nigdy zrozumieć dlaczego inni ludzie nie są tacy jak on i całkowicie nie nadawał się do piastowania stanowiska naczelnika i innych funkcji politycznych.

Przeszedł związany z tym kryzys duchowy oraz także okres 'donjuański' (wieśniacy ukrywali przed nim swoje córki), który nie tylko nie rozwiązał jego problemów, a nawet je jeszcze pogłębił. W wyniku tego kryzysu opuścił dom rodzinny i został mnichem buddyjskim, jak kilku innych członków jego rodziny.

[edytuj] Początki praktyki zen

Ryokan został nowicjuszem w lokalnej świątyni zen szkoły sōtō Kōshō, której opatem był Genjō Haryō. Praktykował w niej przez kilka lat. Ok. 1780 r. mistrz zen Dainin Kokusen (zm. 1791) odwiedził ją. Ryokan był tak pod jego wrażeniem, ze został jego uczniem i powrócił razem z nim do klasztoru Kokusena Entsū^[2] w Tamashimie (w dzisiejszej prefekturze Okayama). Kokusen, tak jak znakomici nauczyciele Ikkyu Sojuna (Kasō) i Hakuina (Shōju), uważał, iż praktyka zen powinna być prowadzona wśród codziennych zajęć.

Ryokan spędził w Entsū-ji 10 lat. Oprócz praktyki zen studiował dalej chińską klasykę, sutry buddyjskie, poezję i kaligrafię. Odkrył także teksty Dōgena, które wywarły na nim trwałe wrażenie. Przyswoił sobie jego Cztery Wielkie Cnoty: Miłosierdzie, Łagodne Słowa, Dobra Praca i Współodczuwanie. Stosowanie ich w codziennym życiu niejednokrotnie wybawiało go później z nieraz groźnych sytuacji.^[3]

W 1790 r. Ryokan został głównym mnichem i otrzymał inka - pieczęć potwierdzenia oświecenia. W przeciwieństwie do intensywnych i dramatycznych doświadczeń oświecenia przez Ikkyu i Hakuina, Ryokan nie miał najpewniej jakiegoś szczególnego, pojedynczego aktu urzeczywistnienia, ale raczej był to naturalny rozwój zgodny ze spokojną tradycją 'po prostu siedzenia jak Budda' szkoły sōtō.

Podczas ordynacji mnisiej otrzymał imię Ryōkan Taigu^[4].

Po śmierci swojego nauczyciela w 1791 r. Ryokan opuścił klasztor i udał się na długą 5-letnią pielgrzymkę po Japonii. Przebywał głównie w okolicach wiejskich, unikając miast. Jednak jego celem było spotkanie z mistrzem Shūryū z wielkiego klasztoru rinzai Daitoku. Po przybyciu do Daitoku-ji mnisi utrudniali mu wszelkie możliwości dotarcia do mistrza. Ryokanowi w końcu udało się pokonać mur otaczający klasztor i zostawić notatkę dla Shuryu. Kiedy był usuwany z terenu klasztoru pojawił się sam mistrz i ujęty determinacją i szczerością Ryokana pozwolił mu przychodzić do niego, kiedy tylko zechce. Ryokan, jak sam potem stwierdził, wiele skorzystał z nauczania w stylu rinzai.^[5]

Po śmierci żony w 1783 r. (matki Ryokana) ojciec Ryokana Inan udał sie do Kioto, gdzie przebywał jeden z jego synów, który zyskał pewną sławę jak uczony. Jednak depresja po śmierci żony spowodowała, iż w 1795 r. popełnił samobójstwo topiąc się w rzece Katsura. Royokan udał się do Kioto aby poprowadzić ceremonie pogrzebowe, a następnie udał się w pielgrzymkę na świętą górę Kōya, aby się modlić za swoich rodziców.

[edytuj] Druga połowa życia

Jako spadkobierca Dharmy Kokusena, jednego z najbardziej poważanych mistrzów zen szkoły sōtō w tym okresie, Ryokan mógł z łatwością zostać opatem jakiegoś ważniejszego klasztoru. Jednak lata życia w biedzie, ciągłym wędrowaniu i w wolności spowodowały, że źle się czuł w klasztorach. Kolejną sprawą, która zniechęcała go do tego była ówczesna ostra rywalizacja pomiędzy frakcją związaną z klasztorem Eihei, a frakcją klasztoru Sōji, w której musiałby zająć jakieś stanowisko.

Postanowił powrócić więc do miejsca swojego pochodzenia. Po drodze obserwował piękno kraju, odwiedzał święte miejsca. Jak zwykle znalazło to odbicie w jego wierszach.

Przez jakiś czas mieszkał z zniszczonej chatce w Gomoto^[6]. Okoliczni mieszkańcy zaczęli mu przynosić żywność; wkrótce miał jej więcej niż potrzebował i karmił ptaki i zwierzęta. Darowaną odzież rozdawał żebrakom. W jakiś czas potem został rozpoznany i zawiadomiona rodzina przesłała mu różne rzeczy, które odesłał z powrotem i odmówił także powrotu do domu rodzinnego. Kilkakrotnie zmieniał też pustelnie.

W 1797 r. Ryōkan zamieszkał w pustelni Gogō znajdującej się w gęstym lesie starych sosen i cedrów z klasztorem Kokujō na górze Kūgami. Przebywał tam do 1802 r. Następnie zamieszkiwał w kilku okolicznych klasztorach szkoły shingon. Do Gogō-an powrócił w 1804 r. i przebywał w niej do 1816 r. Jego celem jako pustelnika nie było jednak zupełne odcięcie się od świata i ludzi. Pragnął iść drogą Buddy, który potrafił spokojnie przechodzić pomiędzy sacrum i profanum. W jakiś sposób szedł także drogą dawnych patriarchów zen, którzy medytowali daleko w górach. Z wierszy powstałych w tym okresie wynika, że jego najbliższym towarzyszem stała się natura.

Według Dziesięciu obrazków pasterskich kulminacją praktyki zen jest powrót na rynek z rozdającymi radość rękami. I Ryōkan, tak jak jego wielcy poprzednicy Ikkyu i Hakuin, mieszał się bez najmniejszych problemów z wszelkimi rodzajami ludzkich istot: panami i żebrakami, chłopami, kupcami, rybakami, kurtyzanami, dziećmi, wszelkimi wyrzutkami itd.

Równocześnie był jednym z kilku zaledwie japońskich mnichów, którzy całkowicie żyli z jałmużny. Wielu z mnichów miało okresy, kiedy pielgrzymowali i żyli z jałmużny (jak np. Ikkyu i Hakuin), ale przez większą część życia, przebywając w klasztorach polegali na bogatych patronach czy parafianach. Ryōkan wychwalał żebranie o żywność jako żywotny element mnisiego życia i świętą praktykę ustanowioną przez samego Buddę.

Chmury przepłynęły,

I niebo jest już czyste-

Żebranie o żywność

Z czystym sercem

Jest niebios błogosławieństwem.

Ryōkan z wdzięcznością przyjmował każde jedzenie, które otrzymywał. Jeśli ktoś niebacznie ofiarował mu posiłek z mięsem - bez szemrania zjadał go^[7]. W zamian pozwalał bez przeszkód kąsać się komarom i pchłom.^[8] Przy okazji żebrania zwykł był również pomagać rodzinom w pracach: rąbał drewno, mył warzywa, rozpalał ogień itp. Gdy nie było już niczego do roboty, siadał w kącie do zazen. Był także znakomitym uzdrowicielem; pomagał i leczył ludzi masażem, przypalaniem, ziołami itp. Brał także udział w typowych grach japońskich chłopców i dziewcząt. Uwielbiał dzieci i napisał o nich wiele wierszy. Nie gardził także piciem sake z okolicznymi chłopami podczas przerw w pracy^[9]. Czasami odwiedzał także swoich przyjaciół, którzy opisywali spotkania z nim w swoich wspomnieniach i listach.

Ryokan skutecznie oparł się także próbom włączenia go w system monatyczny; lokalny pan samurajów pragnął wybudować dla niego klasztor i przybył do jego pustelni ze swoją świtą. Wszyscy musieli czekać na Ryoakana, który zbierał kwiaty. Na propozycję milcząc napisał

Wiatr nanosi

Wystarczająco spadłych liści

Aby rozpalić ogień.

i wręczył kartkę gościowi, który zrozumiał wiersz i odjechał do swojego zamku.

Mimo tego, że pustelnicze życie było jego wyborem i był z niego bardzo zadowolony, to przechodził okresy, podczas których szczególnie głęboko odczuwał swoją samotność, co odzwierciedlał w wierszach:

Czasem siedzę spokojnie

Słuchając dźwięku spadających liści.

Zaiste spokojne jest życie mnicha,

Odciętego od wszelkich światowych spraw.

Dlaczego zatem ronię te łzy?

Gdyby gdzieś

Na tym świecie był

Ktoś z podobnym umysłem

Moglibyśmy spędzić noc

Rozmawiając w mojej małej chatce!

Gdy był już w podeszłym wieku i ciężko mu było wychodzić codziennie z pustelni Gogō lub Otogo, jego przyjaciele przez posłańców zaopatrywali go w potrzebne mu rzeczy, głównie żywność. Wszystkim posyłał noty dziękczynne.

Kiedy z powodu jego wieku życie w Gogo-an stało się zbyt uciążliwe, Ryokan w 1816 r. przeniósł się do pustelni Otogo u podnóża góry Kūgami. W Otogo prowadził podobne życie jak w Gogo-an.

W 1826 r. musiał opuścić Otogo i udał się do wsi Shimazaki, gdzie w zamieszkał w chatce z tyłu budynku należącego do rodziny Kimura. Nie czuł się tam jednak dobrze porównując się do ptaków w klatce trzymanych przez tą rodzinę.

W wieku 70 lat Ryokan zakochał się w pięknej młodej mniszce Teishin (1798-1872). Pomimo tego, że związek ten miał prawdopodobnie całkowicie platoniczny charakter, więzy łączące ich były równie mocne jak w wypadku Ikkyu i Mori. Po ich pierwszym spotkaniu Teishin napisała

Czy naprawdę byłeś to ty

Którego zobaczyłam,

Czy ta radość,

Którą czuję jest

Tylko snem?

Korespondowali ze sobą wierszami. Ze względu na czarną mnisią szatę i jego ogorzałą karnację, Ryokan był nazywany przez Teishin Krukiem, co bardzo się mu podobało, gdyż na Dalekim Wschodzie kruk jest symbolem wiecznej miłości.

Do końca życia Ryokana spędzali często czas razem, tworząc wiersze, dyskutując o literaturze i religii, i spacerując po okolicznych wioskach i polach.

W 1830 r. zdrowie Ryokana zdecydowanie się pogorszyło. Po wymienieniu ostatnich listów-wierszy z Teishin, Ryokan zmarł wczesnym rankiem 6 stycznia 1831 r. Na jego pogrzeb przybyli mnisi przedstawiciele z wszystkich głównych szkół japońskiego buddyzmu oraz wszyscy mieszkańcy wioski i sąsiedztwa.

[edytuj] Ryokan jako poeta i kaligraf

Mimo stanowiska Ryokana wyrażonego w zdaniu, że nie lubi poezji tworzonych przez poetów i kaligrafii przez kaligrafów, jego wiersze i kaligrafia są niezwykle cenione przez Japończyków.

Dla Ryokana poezja i kaligrafia były centralnym elementem jego praktyki zen (tak jak podobnie była ona dla Ikkyu i Hakuina). Jego wiersze brzmią jak nienatrętne, naturalne i swobodne buddyjskie kazania.

Zauważyć można, iż technicznie Ryokan był pod wpływem klasycznej chińskiej i japońskiej poezji, ale właściwie pisał całkowicie jak chciał i ignorował reguły kompozycji.

Któż mówi, że moje wiersze są wierszami?

Moje wiersze nie są wierszami.

Kiedy zrozumiesz, że moje wiersze nie są wierszami,

Wtedy możemy rozpocząć dyskusję o poezji!

Szczególnie bliski związek czuł z legendarnym chińskim poetą Hanshanem^[10]

Kaligrafia Ryokana jest nawet jeszcze bardziej ceniona od jego poezji.

Uważa się, że subtelne piękno i zachwycający nieregularny kształt jego znaków łącząc się z czystością i ciepłem przejawianym w każdym pociągnięciu pędzelkiem daje efekt być może przewyższający inne przykłady japońskiej kaligrafii^[11]

Ryokan praktykował sztukę kaligrafii nieustannie, każdego ranka. Obecnie nawet jego kartki, na których praktykował są traktowane jako arcydzieła. Był nieustannie nagabywany o kaligrafie tylko dla nich samych, ignorując treść. Tymczasem według niego kaligrafia tworzyła jedność z treścią i powinna być zawsze związana z zenem. W takich przypadkach zawsze odmawiał. Ludzie imali się nawet całkowicie nieuczciwych sposobów, aby wymusić na nim wykonanie kaligrafii. Napisał nawet o tym wiersz

Ogoliłem moją głowę, zostałem mnichem zen,

I spędziłem wiele lat na tworzeniu mojej drogi przez splątane chwasty.

Ale teraz wszystko, co ludzie mówią do mnie, to

Napisz nam jakiś wiersz! Napisz nam jakiś wiersz!

[edytuj] Bibliografia

• John Stevens. Three Zen Masters. ISBN 4-7700-1651-4
• Heinrich Dumoulin. Zen Buddhism: a History. Japan. ISBN 0-02-980250-1

Przypisy