Silvretta
Z Wikipedii
Silvretta - masyw górski w Centralnych Alpach Wschodnich, stanowiący część Alp Retyckich, położony na granicy austiacko-szwajcarskiej. Najwyższy szczyt - Piz Linard (3411 m).
Spis treści |
[edytuj] Topografia
Silvretta, obok Masywu Berniny, Bergell Berge, Rätikonu, Ferwallu, Masywu Samnaun i Alp Glareńskich stanowi wysoki, wydrębniony masyw w obrębie Alp Retyckich. Zarazem Silvretta stanowi kontynuację głównej grani Wschodnich Alpach Centralnych, biegnącej, licząc od wschodu poprzez Niskie Taury, Wysokie Taury, Alpy Zillertalskie, Sztubaje, Alpy Ötztalskie, Masyw Samnaun.
Od położonego na północ masywu Ferwall Silvretta oddzielona jest głębokimi dolinami Patznauntal oraz Montafon. Z masywem tym łaczy się poprzez przełęcz Zeinisjoch (1809 m). Od położonego na południe Masywu Berniny Silvretta oddzielona jest fragmentem doliny Innu, znanym jako Dolna Engadyna. Od południowego zachodu Silvrettę ogranicza dolina Prätigau.
Silvretta łaczy się bezpośrednio z położonym od niej na wschód Masywem Samnaun. Granicą między obydwoma grupami górskimi jest przełęcz Cuolmen d'Fenga oraz doliny Val Fenga i Val Chöglia. Natomiast od strony zachodniej Silvretta łaczy się bezpośrednio ze znacznie niższym od niej masywem Rätikon. Granicę miedzy obydwoma masywami stanowią przełęcz Schlappiner Joch oraz dolina Gargelental.
[edytuj] Najwyższe i najwybitniejsze szczyty
- Piz Linard (3411 m),
- Piz Fenga - wierzchołek południowy (3399 m),
- Piz Buin (3312m),
- Augustenspitze (3228 m),
- Dreilander Spitze (3197 m),
- Piz Tasna (3179 m),
- Grosse Litzner (3109 m).
[edytuj] Geologia
Silvretta zbudowana jest ze skał metamorficznych. Przeważają twarde gnejsy, które miejscami przechodzą w łupki krystaliczne. Spotyka się też często amfibolity, których głównym składnikiem jest hornblenda. Taki skład wskazuje, że amfibolity są produktem głebokiej metamorfizacji alkalicznych, magmowych skał wylewnych.
Silvretta charakteryzuje się typowo alpejską rzeźbą. Występują wybitne szczyty i ostre granie. Towarzyszą im wysokogórskie kotły i głebokie doliny, przeważnie U-kształtne. Rzeźba jest wynikiem działalności lodowców pokrywających w okresie plejstoceńskim całość masywu. Lodowce zachowane są obecnie w wyższych partiach gór. Wypełniają one wysoko położone wielkie kotły polodowcowe położone zarówno po północnej jak i południowej stronie głównej grani masywu, np. Silvretta Gletscher, Ochsentaler Gletscher, Jamtalferner, Vadretta da Chalus, Vadretta d'Urezas, Vadretta da Fenga.
[edytuj] Etnologia
W średniowieczu i doliny otaczające Silvrettę zamieszkiwała ludność mówiąca dialektami języka romansz należącego do starożytnej grupy języków retoromańskich. Świadczy o tym sama nazwa masywu, a także liczne toponimy, tj. nazwy szczytów (np. Piz Buin, Piz Fenga, Piz Davo Lais), przełeczy (np. Culmen d'Fenga, Cairuna Lade), dolin (np. Montafon, Val Fenga, Val Urschai), rzek (np. Tisanna, La Biancla). W czasach nowożytnych dialekty retoromańskie wypierane były stopniowo przez dialekty języka górnoniemieckiego i kilka wieków temu zaniknęły całkowicie po północnej stronie masywu. Dialekty języka romansz zachowały się jednak do chwili obecnej po południowej stronie Silvretty, będącej pod administracją szwajcarską i należącej do kantonu Gryzonia. W kantonie tym język romansz jest jednym z oficjalnych języków urzędowych.
[edytuj] Turystyka
Silvretta jest często odwiedzana przez turystów. Zwiedzanie umożliwiają schroniska wysokogórskie, znajdujace się zarówno po północnej (austriackiej) jak i południowej (szwajcarskiej) stronie masywu. Jednakże główne szczyty są dość trudno dostępne, a wejście na nie wymaga doświadczenia wysokogórskiego i użycia sprzętu alpinistycznego.
Przez przełęcz Bielerhöhe prowadzi dostępna dla samochodów asfaltowa szosa wysokogórska (płatna). Na przełęczy duże sztuczne jezioro zaporowe Silvretta Staussee. Z przełeczy, gdzie znajdują się obszerny parking, restauracja i hotel, podziwiać można wspaniałe widoki.
Doliny Patznauntal oraz Montafon są wielkimi ośrodkami narciarskimi. Corocznie przyjeżdzają tu dziesiątki tysięcy turystów i naciarzy.
[edytuj] Gospodarka
Tradycyjnym zajęciem ludności było rolnictwo, hodowla zwierząt i ich wypas na wyskogórskich halach, a także drobne rzemiosło. Obecnie podstawą gospodarki całego regionu jest rozwinięta turystyka.
