Spółka europejska
Z Wikipedii
Spółka europejska (łac. societas europea, ang. European Company), zwana również: europejska spółka akcyjna. Oficjalny skrót w całej Unii Europejskiej dla tej formy to SE. Jedna z paneuropejskich form prowadzenia działalności gospodarczej na skalę całej Unii Europejskiej. Jest odpowiednikiem krajowej spółki akcyjnej. Podlega rejestracji w rejestrze handlowym tego państwa, w którym znajduje się jej statutowa siedziba (w Polsce w Krajowym Rejestrze Sądowym, KRS). Spółka ta uregulowana jest w prawie europejskim przepisami rozporządzenia Nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001) oraz dyrektywy 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniającej statut spółki europejskiej w odniesieniu do zaangażowania pracowników (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001). W uzupełnieniu norm rozporządzenia (obowiązującego bezpośrednio w państwie członkowskim UE od 8 października 2004 r.) polski ustawodawca uchwalił 4 marca 2005 r. ustawę o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551). Tekst ustawy , Przebieg procesu legislacyjnego.
Spółka europejska powinna być zarejestrowana w tym państwie, w którym znajduje się jej statutowa siedziba. Rejestruje się ją w rejestrze państwa członkowskiego (w myśl prawa polskiego będzie to rejestr przedsiębiorców) zaś fakt ten ogłasza się, w celach informacyjnych, w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, po opublikowaniu ogłoszenia w publikatorze krajowym (dla spółek z siedzibą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej będzie to Monitor Sądowy i Gospodarczy).
[edytuj] Tworzenie spółek europejskich
Spółka europejska może powstać tylko poprzez:
- transgraniczną fuzję spółek akcyjnych mających siedziby na obszarze UE, jeżeli co najmniej dwie z nich podlegają prawu różnych państw członkowskich;
- utworzenie grupy kapitałowej spółek europejskich przez spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
- utworzenie spółki zależnej przez co najmniej dwie spółki w rozumieniu art. 48 ust. 2 TWE;
- przekształcenie spółki akcyjnej podlegającej wyłącznie prawu krajowemu (szerzej na ten temat poniżej);
- utworzenie przez spółkę europejską innej jednoosobowej spółki w tej formie.
Kapitał zakładowy spółki musi wynosić minimum 120 000 euro
[edytuj] Organy spółki europejskiej
Ponieważ w państwach członkowskich UE obowiązują różne sposoby administrowania spółkami akcyjnymi ustawodawca europejski uwzględnił to przewidując możliwość wyboru przez akcjonariuszy pomiędzy systemem monistycznym i dualistycznym. Organami spółki są: walne zgromadzenie oraz w przypadku przyjęcia systemu dualistycznego: organ nadzorujący (rada nadzorcza) i organ zarządzający (zarząd) albo wobec przyjęcia systemu monistycznego: organ administrujący stosownie do formy wybranej w statucie spółki (rada administrująca). Polski ustawodawca, z uwagi na to, że przepisy Kodeksu spółek handlowych o spółce akcyjnej oparte są na modelu dualistycznym, uregulował w ustawie szczegółowo model monistyczny. Należy podnieść, że ustawa wprowadza do polskiego prawa spółek nową kategorię funkcjonariusza spółki (właściwego wyłącznie dla spółki europejskiej, w której statucie przyjęto system monistyczny), zwanego dyrektorem wykonawczym, który nie będąc członkiem organu osoby prawnej ani też kolegialnie nie tworząc takiego organu pozostaje przedstawicielem spółki.
[edytuj] Zaangażowanie pracowników
Przepisy regulujące organizacje spółki europejskiej gwarantują pracownikom udział w zarządzaniu spółką, co najmniej na takim poziomie zaangażowania jaki posiadali w spółkach uczestniczących w tworzeniu spółki europejskiej. Zasady standardowego zaangażowania polski ustawodawca uregulował w art. 84-111 ustawy.
[edytuj] Utworzenie spółki europejskiej poprzez przekształcenie krajowej spółki kapitałowej
Możliwość utworzenia spółki europejskiej w drodze przekształcenia spółki krajowej wprowadzono dopiero na początku lat ’90 XX wieku. Cechą charakterystyczną tego przekształcenia jest przekształcenie jej formy ustrojowej bez zmiany przedmiotu działalności oraz zachowanie ciągłości funkcjonowania takiej spółki na rynku. Wymogiem przekształcenia jest natomiast aby spółka faktycznie funkcjonowała na terenie przynajmniej dwóch państw członkowskich, przy założeniu, że została założona zgodnie z prawem jednego z państw członkowskim oraz że na terenie jednego państwa członkowskiego posiada ona zarząd. Silny, instytucjonalny związek z państwem członkowskim jest więc dla takiego przekształcenia niezbędny. Nie ulega również wątpliwości, że przekształceniom tego typu podlegają jedynie spółki akcyjne.
Odwołując się natomiast do przepisów należy mieć na uwadze art. 2 ust. 4 rozporządzenia rady (WE) Nr 2157/2001 w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) z 8 października 2001 r. , który stanowi że spółka akcyjna powstałą zgodnie z prawem Państwa Członkowskiego, która ma swoją statutową siedzibę i główny zarząd we Wspólnocie może zostać przekształcona w SE, jeżeli od co najmniej dwóch lat posiada ona spółkę zależną podległą prawu innego Państwa Członkowskiego.
Na tle powyższego przepisu rysują się następujące przesłanki przekształcenia spółki krajowej w spókę europejską:
I. spółka krajowa posiada formę spółki akcyjnej II. spółka krajowa od co najmniej dwóch lat posiada spółkę zależną podległą prawu innego Państwa Członkowskiego III. spółka krajowa powstała zgodnie z prawem Państwa Członkowskiego IV. zarząd oraz siedziba spółki krajowej znajduje się w jednym z Państw Członkowskich.
Wyjątek od powyższego przewidziany jest w art. 2 ust. 5 rozporządzenia SE który warunkowo dopuszcza aby spółka której główny zarząd znajduje się poza Wspólnotą mogła uczestniczyć w tworzeniu spółki europejskiej, o ile tylko statutowa siedziba tej spółki mieści się na terenie jednego z Państw Członkowskich oraz o ile spółka ta posiada trwały związek z gospodarką jednego z Państw Członkowskich. Decyzja o dopuszczeniu tego wyjątku pozostawiona została implementacji Państw Członkowskich.
Zasadnicze etapy przekształcenia spółki krajowej w spółkę europejską znajdują się w:
a. istota przekształcenia – art. 2 ust. 4 oraz ust. 5 rozporządzenia SE
b. etapy procedury – art. 37 rozporządzenia SE
c. rejestracja i publikacja – art. 12-14,15 ust. 2 rozporządzenia SE
[edytuj] Kilka słów o implementacji. Hierarchia norm prawnych.
Dla wykonania rozporządzenia SE w Polsce przyjęto Ustawę o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej z dnia 4 marca 2005 r. Artykuł 21 tejże przewiduje odesłanie do przepisów KSH o przekształceniu w zakresie przekształcania spółki krajowej w spółkę europejską. Wobec powyższego wyraźnie wyklucza się stosowanie art. 15 rozporządzenia SE w zakresie w jakim wykracza on poza przepisy enumeratywnie wskazane w art. 21 ustawy SE. W związku z tym wykluczone jest szerokie stosowanie przepisów krajowych dla wypełnienia luk w prawie dla przekształcenia opisanego w art. 2 ust. 4 rozporządzenia SE. Przemawia za tym tak logika jak i stosowana w Polsce wykładnia systemowa.
Poza tym należy mieć na uwadze że to art. 9 rozporządzenia SE wprowadza delegację w zakresie stosowania przepisów w zakresie przekształcenia spółki krajowej w spółkę europejską do przepisów prawa krajowego. Skoro więc w art. 21 ustawy SE, wykonuje art. 9 rozporządzenia SE, to w związku z faktem że powszechnie przyjęte jest uznawanie przepisów implementujących prawo UE za usytuowane w hierarchii prawnej wyżej aniżeli pozostałe przepisy prawa krajowego, wyliczenie z art. 21 ustawy SE ma moc szczególną zamkniętego katalogu przepisów stosowanego dla tego typu przekształceń .
Do czasu uchwalenia ustawy SE sytuacja przedstawiała się nieco inaczej. Należy bowiem mieć na uwadze, że o ile rozporządzenie SE pochodzi z roku 2001, Polska jest członkiem UE od roku 2004 o tyle ustawa SE pochodzi z roku 2005. W czasie pomiędzy wejściem Polski do Unii Europejskiej a uchwaleniem SE zachodziła więc potrzeba umożliwienia, z mocy odpowiednich przepisów TWE które stały się normami celowymi dla rozporządzenia SE a w konsekwencji dla przyjęcia w Polsce ustawy SE, przedsiębiorcom takich przekształceń. W braku regulacji krajowych stosowano więc uregulowania wydane wskutek transpozycji III dyrektywy nr 78/855 o fuzji spółek akcyjnych. Straciło to oczywiście znaczenie po wejściu w życie ustawy SE.
[edytuj] Etapy przekształcenia
Pozostawiając już kwestie systemowe na boku, należałoby się teraz skupić na etapach przekształcenia. Należy mieć przy tym na uwadze, że przekształcenie spółki krajowej w spółkę europejską, powoduje jedynie zmianę formy prawnej przedsiębiorcy przy zachowaniu ciągłości jego funkcjonowania. Nie zmienia to jednak faktu, że wyróżnione poniżej etapy przekształcenia łudząco przypominają etapy zakładania spółki kapitałowej;
3.1 Czynności przygotowawcze
3.2 Uchwała walnego zgromadzenia
3.3. Rejestracja i publikacja przekształcenia
[edytuj] Czynności przygotowawcze
Plan przekształcenia spółki krajowej w spółkę europejską, przygotowywany przez zarząd tej spółki , jest najważniejszym dokumentem przygotowywanym w całej procedurze. Należy mieć przy tym na uwadze, że jego przygotowanie i właściwe opublikowanie stanowi jeden z warunków sine qua non dokonania tegoż przekształcenia. Ze względu na wagę dokonywanych zmian w sferze działalności spółki wymaga się aby wypełniał on kryteria które zgodnie z odesłaniem prawnym opisanym powyżej zamieszczone są w odpowiednich przepisach ksh. Kryteria te wynikają z przepisów stosowanych na podstawie odesłania z art. 21 ustawy SE, nie wynikają natomiast bezpośrednio z rozporządzenia SE. Wniosek z tego taki, że w celu zapewnienia elastyczności i przy założeniu że ogólne zasady regulujące prawo spółek na terenie państw członkowskich są ze sobą spójne, ustawodawca europejski zagwarantował respektowanie delikatnych odmienności charakterystycznych dla poszczególnych porządków prawnych państw członkowskich, co odpowiada oczywiście zasadzie subsydiarności i pomocniczości będących podstawowymi zasadami funkcjonowania TWE. Wobec stosowania, z mocy opisanego wyżej odesłania, przepisów KSH, wymaga się aby plan przekształcenia:
- był sporządzony w formie pisemnej (art. 557 § 2 ksh) pod rygorem nieważności (forma ad solemnitatem)
- w jednoosobowej spółce kapitałowej sporządzony był w formie aktu notarialnego (art. 557 § 3 ksh
- obejmował projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki (art. 558 § 2 p. 1) – załącznik 1
- obejmował projekt statutu spółki europejskiej w ten sposób zawiązywanej (art. 558 § 2 p. 2) – załącznik 2
- obejmował wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej (art. 558 § 2 p. 3) – załącznik 3
Plan przekształcenia jest ważnym źródłem informacji potrzebnych akcjonariuszom do podjęcia decyzji o przekształcenia. Z tego właśnie, informacyjnego powodu, nie stanowi on oświadczenia woli i nie ma charakteru cywilnoprawnego. Nie zmienia to jednak faktu jego obligatoryjności. Oparta o zdanie A.Witosza teza Andrzeja Kidyby w tym zakresie mówi że „(…) jest on jedynym, ale koniecznym elementem postępowania przygotowawczego, nieodzownym elementem ważności i skuteczności właściwej czynności prawnej, którą jest uchwała o przekształceniu”.
Wymóg pisemności planu przekształcenia podyktowany jest oczywiście względami praktycznymi (publikacja) oraz przede wszystkim zapewnieniem bezpieczeństwa obrotu. Podobnie jest w przypadku wymogu aktu notarialnego dla planu przekształcenia przygotowywanego w ramach jednoosobowej spółki akcyjnej.
Jeżeli zaś chodzi o wymagane do planu przekształcenia załączniki (patrz powyżej), to należy powiedzieć że:
a. odnośnie projektu uchwały w sprawie przekształcenia spółki (załącznik 1) powinien on obejmować również (z mocy art. 558 ksh w zw. z art. 563 bez p. 3 w zw. z art. 21 ustawy SE):
a. określenie że typem spółki w którą spółka będzie przekształcana jest spółka europejska
b. wysokość kapitału zakładowego spółki akcyjnej
c. zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce przekształconej
d. nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej
e. zgodę na brzmienie statutu spółki przekształconej
Wyżej wymienione elementy załącznika 1 stanowią ustawowe minimum. Nic nie stoi oczywiście na przeszkodzie aby projekt ten zawierał także inne elementy.
b. odnośnie projektu statutu spółki europejskiej (załącznik 2) – treść tego projektu określają oczywiście przepisy ustawy SE
c. odnośnie wyceny składników majątku (załącznik 3) – zgodnie ze zdaniem A.Kidyby - „wycena polega na ustaleniu, w oparciu o zapisy księgowe, wartości wszystkich środków trwałych i obrotowych, będących własnością spółki, i pomniejszeniu ich o wielkość zobowiązań krótkoterminowych. Niezbędna w tym przypadku jest wycena aktywów i pasywów spółki przekształcanej”
Ogłoszenie planu przekształcenia następuje na co najmniej miesiąc przed datą walnego zgromadzenia akcjonariuszy w przedmiocie podjęcia uchwały przekształcającej. Czas ten ma zagwarantować że wszystkie osoby tym zainteresowane będą miały czas na podjęcie kroków prawnych w celu zaspokojenia swoich interesów w obawie przed ich naruszeniem w drodze przekształcenia (np. poprzez praktyczną niemożność zaspokojenia wierzytelności krótkoterminowych przez drobnych kontrahentów w sytuacji gdy zarząd i siedziba spółki, w związku z przekształceniem, przeniesiona zostanie do innego państwa członkowskiego). Jest to również czas dla akcjonariuszy do podjęcia decyzji odnośnie przekształcenia oraz przemyślenia ewentualnych zmian w projekcie statutu spółki europejskiej.
Drugi dokument przygotowywany na potrzeby przekształcenia w jego przygotowawczej fazie to sprawozdanie zarządu. Jego niezbędne elementy wyliczone zostały w art. 37 ust. 4 rozporządzenia SE:
a. prawno-ekonomiczne motywy przekształcenia w spółkę europejską
b. konsekwencje wynikające z przyjęcia tej formy prawnej tak dla akcjonariuszy jak i dla pracowników spółki.
Należy jednak mieć na uwadze, że sprawozdanie określone w art. 37 u 4 rozporządzenia SE nie jest tożsamy ze sprawozdaniem finansowym zarządu z art. 558 § 2 p. 4 ksh. Przepis ten został bowiem na mocy art. 21 ustawy SE wyłączony spod zasady subsydiarnego stosowania i mówiąc o sprawozdaniu zarządu rozporządzenie SE ma na myśli inne sprawozdanie.
Na etapie kontroli planu przekształcenia wyróżnić natomiast trzeba obowiązek wynikający z subsydiarnie stosowanego art. 558 § 2 p. 3 ksh. Na tym bowiem etapie, po przygotowaniu tak planu podziału jak i sprawozdania zarządu następuje kontrola powyższych przez powołanego do tego biegłego rewidenta na podstawie przedłożonego mu bilansu przekształceniowego. Biegły wydaje na podstawie tegoż opinię, w której „uwzględniając szczególny charakter tego przekształcenia, zaświadcza, że przekształcająca się spółka dysponuje aktywami netto w wysokości równiej co najmniej kapitałowi zakładowemu oraz niepodlegającym dystrybucji rezerwom ustawowym lub statutowym ”
[edytuj] Uchwała walnego zgromadzenia
Tak jak ująłem to powyżej, przekształcenie spółki krajowej w spółkę akcyjną nie powoduje zmian w sferze właścicielskiej spółki. Jest to o tyle ważne, że z przepisów subsydiarnie stosowanych wynika zakaz wyjścia jakichkolwiek akcjonariuszy ze spółki krajowej podlegającej przekształceniu w spółkę europejską . Jest to świadoma decyzja ustawodawcy, którą zdaniem K. Bilewskiej uzasadnić można w sposób następujący: „(…) przekształcenie krajowej spółki akcyjnej w Societas Europaea nie pociąga za sobą zmiany statusu wspólników, bowiem zgodnie z rozporządzeniem SE materia ta pozostaje domeną prawa krajowego państwa siedziby, a więc nawet wskutek przekształcenia kształt praw i obowiązków spólników nie ulegnie zmianie. Wykluczenie stosowania przepisów o wyjściu ze spółki w odniesieniu do przekształcenia w SE spowodowało, że odpadła zasadnicza przeszkoda do utożsamienia uchwały o przekształceniu w SE, zawierającej zgodę na brzmienie statutu, z przyjęciem takiego statut, wymaganym przez art. 556 k.s.h. Skoro z aprobatą spotkał się pogląd, iż w sytuacji, gdy podczas podejmowania uchwały w sprawie przekształcenia wszyscy wspólnicy spółki przekształcanej złożyli oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej, uchwała o przekształceniu spółki zawierająca klauzulę o wyrażeniu zgody na brzmienie statutu (art. 566 pkt. 3 k.s.h.) pełni rolę uchwały o przyjęciu statutu, to w przypadku gdy ex lege zagwarantowane jest uczestnictwo wszystkich wspólników w spółce przekształconej poprzez wykluczenie możliwości ich „wyjścia”, tym bardziej uzasadnione wydaje się twierdzenie o równoznaczności uchwały o przekształceniu zawierającej postanowienie o zgodzie na treść statutu z uchwałą o jego przyjęciu”
Poza powyższym wykluczeniem, przyjęcie uchwały w przedmiocie przekształcenia dokonuje się w sposób generalnie uwarunkowany regulacjami ksh w tym zakresie; walne zgromadzenie akcjonariuszy zatwierdza plan transformacji warz ze statutem przyszłej spółki europejskiej. Ze względu na fakt, że w zakresie wymogów uchwały stosuje się przepisy narodowe, do uchwały przekształceniowej stosuje się kwalifikowaną większość ¾ głosów (lub 2/3 w przypadku spółki publicznej). Uchwałę zamieszcza się w protokole notarialnym.
Tak opisałem to w części poświęconej projektowi uchwały, składa się ona m.in. z:
1. wskazania że spółka akcyjna przekształcona zostanie w spółkę europejską
2. określenia wysokości kapitału zakładowego
3. zakresu praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce przekształconej
4. nazwisk i imion członków zarządu spółki przekształconej
5. zgody na brzmienie statutu spółki przekształconej
Należy przy tym zwrócić również uwagę, że wymóg ze stosowanego do przekształcenia art. 566 powołania przy przekształcaniu nowego zarządu został niejako wcielony do wymogu z art. 563 pkt 5 ksh. Podejmowanie więc odrębnej uchwały w tym zakresie jest zbędne. Nie ma przy tym obowiązku powoływania np. członków Rady Nadzorczej – art. 563 ksh wymienia tylko składniki minimalne takiej uchwały.
Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku statut SE którego nie trzeba przyjmować oddzielną uchwałą. Skoro bowiem uchwała przekształceniowa przewiduje wydanie przez akcjonariuszy zgody na brzmienie statutu i przy tym jest protokołowana notarialnie jednoznaczne staje się spełnienie przez spółkę wymogów dla przyjęcia statutu spółki.
Problematyczną kwestią pozostaje natomiast sprawa kapitału zakładowego. Z odesłania zamieszczonego w art. 21 ustawy SE wynika, że dla celów przekształcenia stosuje się art. 555 ksh. Przepis ten stanowi, że do przekształcenia spółki stosuje się przepisy dotyczące powstania spółki przekształconej, w tym które określają jej minimalny kapitał zakładowy. Dla spółki europejskiej minimalny kapitał zakładowy to 120 000 euro (art. 4 rozporządzenia SE). Art. 555 ksh mówi natomiast o minimalnym kapitale zakładowym w wysokości 500 000 zł. Relacje walutowe par PLN/EUR na przestrzeni notowań kursowych z ostatnich kilku lat korespondują ze sobą i można przyjąć że 500 000 zł to mniej więcej równowartość tegoż. Szkoda natomiast, że „mniej więcej”’ jest wyrażeniem które w literze prawa występuje bardzo rzadko albo wcale. Ciężko również zakwalifikować takie rozwiązanie kwestii kapitału zakładowego jako przeoczenie ustawodawcy – było to raczej działanie zamierzone związane z niemożnością wprowadzenia innej regulacji. Oczywiście problem rozwiąże się sam po wejściu Polski w strefę euro i wprowadzeniu wymiany walutowej, ale do tego czasu, zgodnie z obecnymi prognozami, złotówka będzie się dalej umacniała i to prawdopodobnie szybciej w stosunku do euro niż euro w stosunku do dolara amerykańskiego. Oznacza to, że zanim ustawodawca w związku z wymianą walutową przeprowadzi swojego rodzaju denominację zamieszczonych w przepisach oznaczeń kapitałów zakładowych warunki stawiane kapitałowi zakładowemu spółki europejskiej w Polsce będą nieco wyższe niż warunki ustanowione przez rozporządzenie SE. Problemem natomiast będzie sytuacja gdy okaże się, że równowartość 120 000 jest wyższa aniżeli 500 000 złotych, czyli ryzyko związane z załamaniem wzrostowego trendu naszej gospodarki. Pewnym rozwiązaniem tej kwestii, z punktu widzenia spółki europejskiej, jest ustanowienie kapitału docelowego i dokonywanie zmian kapitału zakładowego na bieżąco, drogą decyzji zarządu w tej sprawie lub też radykalne podwyższenie kapitału zakładowego spółki akcyjnej przed przekształceniem lub po jego dokonaniu.
[edytuj] Rejestracja i publikacja
Obowiązek rejestracji i publikacji informacji o dokonanym przekształceniu spoczywa na wszystkich członkach zarządu spółki. Ustawa SE konstruuje ten obowiązek odwołując się przez art. 21 do art. 569 ksh. Wpisu zmian dokonuje się oczywiście w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, przy czym spółce takiej, o ile oczywiście spółka przekształcana miała siedzibę w Polsce, nadaje się nowy numer KRS. Chwila powstania spółki europejskiej to chwila dokonania wpisu w rejestrze, określana przez właściwy w tym względzie art. 552 ksh jako „dzień przekształcenia”. Spółkę przekształconą Sąd z urzędu wykreśla. Publikacja faktu przekształcenia, na wniosek zarządu, dokonywana jest tak w publikatorze krajowym (art. 13 rozporządzenia SE) jak i w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (art. 14 rozporządzenia SE).
