Superantygen

Z Wikipedii

Superantygen - substancja pochodzenia bakteryjnego lub wirusowego. Ich obecność prowadzi do aktywacji nawet 20% populacji limfocytów.

Superantygeny wykazują niespecyficzny sposób wiązania się z kompleksem TCR - cząsteczka MHC klasy II. Nie reagują one z unikatowym miejscem wiążącym antygen na receptorze TCR, utworzonym przez łańcuchy alfa i beta, lecz tylko z odcinkiem V łańcucha beta (z jego zewnętrzną powierzchnią). Zatem aktywacji ulegną te wszystkie klony limfocytów T, które mają TCR z o określonej budowie łańcucha beta (niezależnie od wchodzącego w skład cząsteczki TCR łańcucha alfa). Co więcej aktywacji będą ulegać zarówno limfocyty T CD4, jak i limfocyty T CD8. Superantygeny wiążą się także nietypowo z cząsteczkami MHC klasy II, gdyż nie łączą się z rowkiem standardowo prezentującym antygen, lecz bez wstępnej obróbki (degradacji) łączą się od razu z zewnętrzną powierzchnią cząsteczki. Różne superantygeny łączą się z nieco innymi miejscami tych cząsteczek.

Do substancji najlepiej poznanych jako superantygeny możemy zaliczyć między innymi egzotoksyny wytwarzane przez paciorkowce oraz enterotoksyny gronkowcowe.

Superantygeny wytwarzane są przez: bakterie (np. Staphylococcus aureus, Mycobacterium tuberculosis); wirusy (np. wirus wścieklizny, wirus opryszczki); pasożyty (np. Toxoplasma gondii); niektóre rośliny;

Superantygeny to między innymi: Paciorkowcowe białko M; Enterotoksyny gronkowcowe (np. SEB); Gronkowcowe białko A;

Superantygeny biorą udział także w patogenezie wielu chorób: zespół wstrząsu septycznego (SEPSA); stwardnienie rozsiane; łuszczyca; gruźlica; AIDS; wścieklizna;

Od niedawna próbuje wykorzystywać się je także w medycynie do terapii nowotworów. Odkryto, że przeciwciała skierowane przeciw antygenom na komórkach nowotworowych i połączone z superantygenami powodowały u zwierząt tworzenie się nacieku komórkowego wokół ognisk nowotworowych i w konsekwencji prowadziły do zniszczenia takiego ogniska.