Tadeusz Góra
Z Wikipedii
| Tadeusz Góra | |
 Irena Kempówna, Tadeusz Góra i Wanda Modlibowska - Bezmiechowa 1938 |
|
| Urodzony | 19 stycznia 1918 Kraków, Polska |
Tadeusz Góra urodził się 19 stycznia 1918 r. w Krakowie. Rodzice: Bronisława z Wiszniewskich i Jan Góra, uczestnik walk legionowych, później kapitan 20 pułku piechoty w Krakowie, przeniesiony następnie do 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Stryju. To właśnie w Stryju Tadeusz Góra rozpoczął naukę w szkole powszechnej. Jego ojciec otrzymał przeniesienie do 9 pułku piechoty w Zamościu, gdzie Tadeusz ukończył IV klasę szkoły powszechnej. W 1929 r. został uczniem I klasy gimnazjum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. Po roku nauki w gimnazjum wraz rodzicami powrócił do Stryja, gdzie ojciec objął stanowisko inspektora Straży Granicznej, a Tadeusz ukończył II i III klasę gimnazjum. Po przeniesieniu ojca w 1932 r. do Straży Granicznej w Nowym Targu, Tadeusz Góra uczęszczał tam do IV klasy gimnazjum.
W nowym Targu po raz pierwszy znalazł się w powietrzu, jako okazjonalny pasażer podczas odbywającego się zlotu sportowych awionetek. W 1933 r. ojciec przeszedł na emeryturę i osiadł wraz z rodziną w Wilnie. Tam na przełomie 1933/34 r. Tadeusz Góra wstąpił do Aeroklubu Wileńskiego i zapisał się na teoretyczny kurs szybowcowy. 24 czerwca 1934 r. wraz z dwudziestoma kolegami rozpoczął szkolenie praktyczne na szybowisku Grzegorzewo koło Wilna. Szkolił się na szybowcach „Wrona” i „CWJ”, uzyskując podkategorię A. Intensywne latanie było przyczyną powtarzania VI klasy gimnazjum i zdawania eksternistycznie tzw. „małej matury”.
W 1935 r. uzyskał w Bezmiechowej podkategorię B i C. W następnych latach każde wakacje spędzał latając w tej „akademii szybowcowej”. Miał zamiar wstąpić do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie i w związku z tym w 1936 r. - w ramach PW Lotniczego - rozpoczął w Łucku szkolenie w pilotażu samolotowym. 13 maja 1937 r. wykonał w Bezmiechowej lot na długotrwałość, utrzymując się w powietrzu przez 18 godzin. W sierpniu tego samego roku, startując na szybowcu SG-3 bis wygrał V Krajowe Zawody Szybowcowe w Inowrocławiu. 18 maja 1938 r. wystartował z Bezmiechowej na szybowcu PWS-101 (nr rej. SP-1004) na przelot zakończony lądowaniem w Małych Solecznikach koło Wilna, pokonując odległość 577,8 km. Wynikiem tym ustanowił nowy rekord Polski. Za pokonanie bariery pięciuset kilometrów w locie swobodnym, jako pierwszy pilot na świecie wyróżniony został Medalem Lilienthala, przyznanym mu przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI) 7 stycznia 1939 r.
Wiosną 1939 r, startując na szybowcu PWS-101 w Międzynarodowym Zlocie Szybowcowym we Lwowie (konkurs ISTUS) zajął II miejsce. Latem tego samego roku wykonał na „Orliku” docelowy przelot szybowcowy z Polichna koło Kielc do Bydgoszczy, długości 304 km.
W okresie przedwojennym Tadeusz Góra latał również na samolotach - m.in. Harriot-28, RWD-8, MN-5, PZL-5, BM-4, RWD-10, RWD-13, RWD-17, Praga Bebi oraz motoszybowcu „Bąk”. W miesiącach wakacyjnych 1939 r. latał jako pilot holujący na szybowisku Polichno. Tam zastał go wybuch wojny. Ewakuował się szkolnym samolotem RWD-8 do Łucka, gdzie po wkroczeniu wojsk radzieckich został zatrzymany. Udało mu się zbiec i przedostać do Włodzimierza Wołyńskiego. Dotarł do Równego, a tam radziecki komendant miasta wydał mu przepustkę na powrót do rodziców w Wilnie. W październiku i listopadzie pracował w zakładach naprawczych. Później wyruszył do Kowna, gdzie po trzech tygodniach oczekiwania - w działającym jeszcze konsulacie polskim - otrzymał paszport, a następnie uzyskał wizę na wyjazd do Francji, gdzie zamierzał wstąpić do lotnictwa Armii Polskiej gen. Sikorskiego. Wobec załamania się frontu niemiecko-francuskiego, z bazy w Lyonie, w stopniu szeregowego, ewakuował się do Anglii. 26 sierpnia 1940 r. otrzymał przydział do brytyjskiej jednostki lotniczej - AACU nr 2. Pierwszy lot na samolocie „Magister” (nr L. 8052) wykonał 3 września 1940 r. z sierż. instr. Goy. W czasie szkolenia latał na samolotach: „Magister”, „Quee Bec”, „Sword Fish”, „Fairey Battle”, „Shark”, „Hector”, „Harward”. Szkolenie doskonalące przeszedł w OC Training Wing 61 OTU w Heston.
Po przeszkoleniu, Tadeusz Góra skierowany został w stopniu angielskiego sierż. pil. (polskim: starszego szeregowego) do 316 polskiego dywizjonu myśliwskiego RAF, w którym pierwszy lot na samolocie „Hurricane” (nr Z-27507) wykonał 14 października 1941 r. W dniu 18 listopada 1941 r. wykonał pierwszy lot bojowy (patrol over convoy) na samolocie „Spitfire-V” - w składzie dywizjonu, którym dowodził późniejszy generał Aleksander Gabszewicz.
10 kwietnia 1942 r., w locie trwającym 1 godz. 45 min., zaliczono mu uszkodzenie w powietrznym pojedynku pierwszego samolotu FW-190, a 3 czerwca 1942 r. uzyskał nad Le Hawre pierwsze pewne zwycięstwo, zestrzeliwując samolot FW-190. Od 11 stycznia do 26 marca 1943 r. Tadeusz Góra przebywał w Szkole Podchorążych Piechoty i Kawalerii Zmotoryzowanej w Szkocji; po jej ukończeniu został awansowany na podporucznika.
13 maja 1943 r. podporucznik Góra zniszczył w walce samolot Me-109 G, 27 sierpnia1943 r. zestrzelił drugi samolot tego typu, a 4 września 1943 r. podczas bezpośredniej eskorty formacji amerykańskich „latających fortec” nad Lille, w pojedynku z samolotem rozpoznanym jako FW-190 uzyskał prawdopodobne zniszczenie. Po wojnie, w wyniku weryfikacji danych o stratach niemieckich stwierdzono, że był to samolot Me-109 i zaliczony został jako „zniszczony na pewno”. W okresie od kwietnia 1942 r. do września 1943 r. Tadeusz Góra zestrzelił bądź uszkodził w powietrznych pojedynkach 5 samolotów niemieckich.
Dywizjon 316 przezbrojono z samolotów „Spitfire-V” na szybsze samoloty „Mustang”. Ppor. Góra pierwszy lot na tym typie samolotu wykonał 20 kwietnia 1944 r. Po zakończeniu kolejnej tury lotów bojowych i odpoczynku powrócił do 316 dywizjonu, obejmując dowództwo eskadry.
Operując na „Mustangu”, w okresie od czerwca do października 1944 r., zniszczył z powietrza dwie lokomotywy w okolicy Bremen oraz uszkodził niemiecki okręt podwodny. Tadeusz Góra wykonał też 28 lotów na przechwycenie niemieckich „bomb latających” V-1; jedną z nich zniszczył 31 lipca 1944 r. Ostatni, 49-ty lot operacyjny wykonał 22 października 1944 r. nad wyspą Helgoland, a ostatni lot w Anglii na samolocie „Mustang” 14 listopada 1946 r. Latał też na samolotach „Hellcat-II” i „Corsair-IV”.
Po zakończeniu wojny zdemobilizowany został w stopniu polskiego porucznika i angielskiego kapitana. Za wojenny wysiłek Tadeusz Góra odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych oraz odznaczeniami brytyjskimi: „1939-45 Star”, „Air Crew Europe Star & Clasp”, „Defence War Medal 1939-45”.
Na samolotach bojowych w okresie wojny Tadeusz Góra wykonał ogółem 883 loty w łącznym czasie 1062 godzin 20 minut.
Do Polski Tadeusz Góra powrócił w 1948 r., rozpoczynając pracę instruktora, a następnie szefa wyszkolenia w Szkole Szybowcowej Żar koło Żywca. Rok później, w 1949 r., podczas pierwszych w powojennej Polsce międzynarodowych zawodach szybowcowych na Żarze, Tadeusz Góra był reprezentantem Polski. W tym też roku jako trzeci pilot w Polsce, otrzymał Złotą Odznakę Szybowcową (warunki: przelot 577,8 km Bezmiechowa-Małe Soleczniki, 18 maja 1938 r. oraz przewyższenie 3602 m Jelenia Góra, 1 listopada 1948 r.). 23 lipca 1950 r. osiągnął na Żarze przewyższenie 5038 m, spełniając ostatni brakujący warunek (dwa spełnił przed wojną: przelot 577,8 km Bezmiechowa-Soleczniki i przelot docelo-wy 304 km: Polichno-Bydgoszcz) do Złotej Odznaki Szybowcowej z Trzema Diamentami, którą otrzymał 15 listopada 1950 r. Komplet szybowcowych diamentów zdobył jako pierwszy Polak, a drugi pilot na świecie.
W dniu 4 grudnia 1953 r. uzyskał uprawnienia pilota doświadczalnego II klasy i został oblatywaczem w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej. Następnie do 1957 r. był szefem wyszkolenia Aeroklubu Bielsko-Bialskiego, który 3 kwietnia 1958 r. nadał mu godność członka honorowego.
Tytuł Zasłużonego Mistrza Sportu nadano Tadeuszowi Górze 25 września 1955 r. Rok później startował w Szybowcowych Mistrzostwach Świata we Francji, gdzie zajął 24 miejsce. Do służby w lotnictwie wojskowym powrócił w 1957 r. w stopniu kapitana pilota. Skierowany został na 3-miesięczny kurs teorii w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Radomiu, a następnie odbył przeszkolenie w pilotażu samolotów odrzutowych. Otrzymał przydział do 62 pułku lotnictwa myśliwskiego w Poznaniu, gdzie zaczął latać na samolotach odrzutowych MiG-15, a potem MiG-17. Był dowódcą klucza, eskadry i szefem strzelania powietrznego pułku.
W 1959 r. na własną prośbę odszedł do Modlina celem przeszkolenia na samolotach naddźwiękowych MiG-19.
30 czerwca 1960 r. po starcie na myśliwcu MiG-19 (nr boczny 739). uszkodzeniu uległy oba silniki. Kapitan Góra nie użył katapultowanego fotela, lecz po mistrzowsku wylądował na lotnisku, korzystając ze swego doświadczenia szybowcowego. Od lekarza otrzymał 3 dni zwolnienia, które mu się bardzo przydało, bo dzięki temu mógł pójść ...na ryby. Dwa tygodnie później oblatywał naprawionego feralnego MiG-a.
W wojsku Tadeusz Góra nie zaniechał latania na szybowcach i w 1962 r. zdobył tytuł Mistrza Polski, zwyciężając na szybowcu „Mucha-Standard” w XVII Mistrzostwach w Lesznie. Dwa lata później, w 1964 r., wykonał na szybowcu „Foka” swój najdłuższy przelot: od zachodniej granicy Polski do Hrubieszowa, pokonując odległość 630 km. Poprawił w ten sposób swój własny, przedwojenny rekord nagrodzony Medalem Lilienthala.
Na samolotach odrzutowych latał do 1971 r. Zwolniony z wojska został w 1972 r. w stopniu ppłk. pil. I klasy i przeszedł na wojskową emeryturę. W 1977 r. jako pilot cywilny rozpoczął w Świdniku szkolenie na śmigłowcach; rok później uzyskał uprawnienia instruktorskie. Swój ostatni lot na śmigłowcu wykonał 1 czerwca 1987 r., mając 69 lat. W „PZL-Świdnik” pracował jako instruktor i kierownik lotów. W okresie od wiosny 1979 r. do jesieni 1981 r. szkolił na śmigłowcach w Libii.
Łączny nalot Tadeusza Góry to około 10 tys. godzin, z czego 6 tys. na samolotach, 2200 na szybowcach i 1700 na śmigłowcach. Z okazji 80-tych urodzin, 19 stycznia 1998 r., Rada Miasta Świdnik nadała Tadeuszowi Górze tytuł „Zasłużony dla Miasta Świdnika”. W 2001 roku otrzymał godność „Honorowego Mieszkańca Miasta i Gminy Lesko” - w tej gminie położona jest Bezmiechowa.
Minister Obrony Narodowej w 2002 r. mianował Tadeusza Górę na stopień pułkownika.
W sierpniu 2004 r. nowo wybudowanemu Akademickiemu Ośrodkowi Szybowcowemu Politechniki Rzeszowskiej w Bezmiechowej nadano imię płk. pil. Tadeusza Góry.
Obfity w uroczystości był dla Tadeusza Góry rok 2006. W dniu 88 rocznicy urodzin, 19 stycznia, odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Natomiast 24 maja 2006 r. w Małych Solecznikach na Litwie, na ścianie budynku szkoły podstawowej odsłonięto tablice w języku polskim i litewskim, upamiętniające miejsce lądowania po rekordowym przelocie szybowcowym z 1938 r.
Niecały miesiąc później, 14 czerwca 2006 r. odsłonięta została poświęcona mu tablica, która umieszczona zostaław Alei Gwiazd Polskiego Lotnictwa dęblińskiej „Szkoły Orląt” - Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych. Fundatorem tablicy było m.in. miasto Świdnik. Wyryty w tablicy tekst informuje, że „Płk pil. Tadeusz Góra, ur. 19 I 1918 r. w Krakowie” to „Pierwszy zdobywca Medalu Lilienthala, Pilot myśliwski PSP w Wielkiej Brytanii, Kawaler Orderu Virtuti Militari, Zasłużony dla miasta Świdnika”.
29 października 2006 r. wręczono Tadeuszowi Górze Wyróżnienie Honorowe „Dedal” za wieloletni instruktorski wysiłek w szkoleniu polskich pilotów.
1 lutego 2007 r. na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się prapremiera filmu biograficznego zatytułowanego „Dziennik pilota Góry” w reżyserii Adama Ustynowicza. Film był emitowany w Programie 1 Telewizji Polskiej oraz w TV Polonia.
15 sierpnia 2007 r., w Święto Wojska Polskiego, Tadeusz Góra otrzymał od Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego nominację na stopień generała brygady w stanie spoczynku. Do otrzymania stopnia generała przyczyniło się wiele osób i instytucji (m.in. Kluby Seniorów Lotnictwa z całej Polski, posłowie Ziemi Lubelskiej, władze wojskowe oraz burmistrz Świdnika), którzy wspólnie o to zabiegali. Uroczystość wręczenia nominacji generalskiej odbyła się 1 października 2007 r. w Świdniku z udziałem Ministra Obrony Narodowej, Dowódcy Sił Powietrznych RP, delegacji Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, przedstawicieli Politechniki Rzeszowskiej, wójta Bezmiechowej, delegacji szkół i instytucji, władz państwowych, wojewódzkich, powiatowych i miejskich oraz przyjaciół i kolegów Generała Tadeusza Góry. Po uroczystości generał brygady Tadeusz Góra, spytany o radę dla młodych lotników, powiedział: „Karierę można zrobić w lotnictwie, jeśli się kocha latanie”.
W styczniu 2008 r. Tadeusz Góra skończył 90 lat. Na urodziny ukazała się poświęcona mu ksiązka autorstwa Tadeusza Chwałaczyka "Medalowe wzloty", wydana przez wydawnictwo Kagero. W maju 2008 r. w Bezmiechowej wziął udział w obchodach jubileuszu 70.lecia rekordowego przelotu (z 18 maja 1938 r.).
Na podstawie wysłuchanych wspomnień Tadeusza Góry oraz materiałów przekazanych przez Tadeusza Chwałczyka opracował Piotr R. Jankowski
