Teodor Jełowicki

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: język,fakty,wikizacja. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Teodor (Adam – Michał) Jełowicki - (1828 - 1905); syn Stefana i Antoniny z Iwaszkiewiczów; absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Kijowskiego; sekretarz gubernialny kijowski; Marszałek Powiatu Humańskiego.

Ur. 9 listopada 1828r. w Sienicy na Ukrainie, majątku rodziców: Stefana, marszałka pow. krzemienieckiego i Antoniny z Iwaszkiewiczów. Uczył się w Liceum im. Richelieu'ego w Odessie, gdzie też pobierał lekcje gry na fortepianie u M. Czernego, brata Karola. Następnie ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Kijowskim. W obu uczelniach, w Odessie i Kijowie, przyjaźnił się z Augustem Iwańskim, uczestnikiem powstania 1863r., zesłańcem i amatorem-muzykiem.

W 1857r. zobowiązuje się wypłacić matce 10.000 rubli srebrnych w zamian za dożywocie, a Antonina z Iwaszkiewiczów w zamian wprowadza syna w posiadane majątki ojczyste.

W 1860r. został marszałkiem Humańskim. Urząd ten sprawował w ciężkich warunkach doby przedpowstaniowej i w trakcie przeprowadzania reformy włościańskiej. (Teodor Jełowicki): „... który obrany był na marszałka powiatu humańskiego, urząd ten w trudnych warunkach, wobec przeprowadzania uwłaszczania włościan i w dobie przedpowstańczej, sprawował z taktem i gorliwością obywatelską. Nie był on człowiekiem inicjatywy, ale szedł z prądem najlepszym. Za domniemane sprzyjanie, gdyż wyraźnych faktów nie ujawniono, ruchowi powstańczemu, a właściwie dla zagarnięcia pięknego majątku, kazano mu sprzedać takowy, z czego skorzystał karierowicz rządowy baron Korff, Jełowicki zaś wyniósł się do Paryża, gdzie doczekawszy się wieku późnego, umarł w stanie kawalerskim...” (A. Iwański „Wspomnienia” s. 57)

Powstanie styczniowe, choć nie brał w nim bezpośrednio udziału, wspierał finansowo, co spowodowało jego uwięzienie wraz z innymi marszałkami w cytadeli kijowskiej. Mimo braku dowodów winy został zmuszony do wyprzedaży swych dóbr na Wołyniu i Ukrainie. Wyjechał wówczas do Paryża i tam kontynuował studia muzyczne, m.in. u J. Fontany, przyjaciela i kolegi Chopina. Pomagał finansowo młodym muzykom, zwłaszcza emigrantom z kraju, podobnie jak Misji Polskiej OO. Zmartwychwstańców, Zakładowi św. Kazimierza (był członkiem Komitetu Panów tego zakładu) oraz Bibliotece Polskiej. W jesieni 1871r. wybrał się do Lwowa w celu kupna majątku na Podolu, ale rychło wrócił, widząc, że „nie lepiej tam, jak we Francji”. W 1873r. został członkiem Tow. Historyczno - Literackiego (obok stryjecznego brata ks. A. Jełowickiego). Zbliżył się szczególnie do Cypriana Norwida, któremu wydatnie pomagał w czasie pobytu poety w Zakładzie św. Kazimierza. Norwid, w dowód wdzięczności ofiarował mu piękny album z własnoręcznymi szkicami, akwarelami i akwafortą. Kiedy poeta zmarł, Teodor Jełowicki. złożył 400 franków na koszty jego pogrzebu.

W 1857r. zbudował w Łanowcach kościół empirowy, po spaleniu się w 1839r. dawnego, z drzewa dębowego, wystawionego przez Krzysztofową Jełowicką i jej syna Eliasza. Konsekracji dokonał ks. bp Kacper Borowski w 1860r. (Elencheus eccl.str.38).

Na Łanowcach, Oryszkowcach, Noworoczycy i kluczu Sienickim pod Humaniem. Majątki te z licytacji w 1868r. sprzedane, na mocy ukazu Cesarskiego z 10 grudnia 1865r. Od nadania Paszkowi Jełowickiemu Łanowiec, przechodziły z Ojca na Syna i pozostawały w rękach Jełowickich lat czterysta dwadzieścia cztery. Majątek ten liczył w 1849r. 1.747 dusz poddanych.

W latach 1920. Kazimierz Jełowicki uporządkował kaplicę i liczące setki lat groby rodzinne Jełowickich, które już w latach 1940. zostały całkowicie zniszczone. Ocalał tylko kościół fundowany przez Teodora i to przebudowany na dom kultury.

Klucz sienicki składał się z Sienicy, Kuźmina Grobla (niekiedy Kuźmin i Kuźminka - Pamiętnik kijowski V, 58) i Ositnej i liczył 7127 dziesięcin w roku 1885.

Teodor zmarł nagle, bez testamentu, 9 listopada 1905r., pochowany na cmentarzu w Montmorency. Pozostawił dziennik spisywany systematycznie w ciągu lat czterdziestu (1865 - 1905). Były tam również jego fotografie i rysunki Norwida oraz kompozycje muzyczne Chopina, Fontany i W. Sowińskiego. Część obfitej korespondencji spłonęła w Warszawie w 1944r. Dziedziczyła po nim wnuczka siostry Stefanii z Jełowickich: - Maria ze Złotnickich wraz z mężem Władysławem Jaroszyńskim. --antek Bibliografia obszerna; PSB XI, 165-166 - art. F. German. List Teodora Jełowickiego w korespondencji Dzieduszyckich, w Kórniku; materiały Tadeusza Jełowickiego.