Tinclad

Z Wikipedii

Tinclad (ang. "okryty blachą", l.mn. tinclads) - popularne określenie amerykańskich lekko opancerzonych kanonierek rzecznych z okresu wojny secesyjnej w USA, operujących na rzece Missisipi i jej dopływach oraz w Zatoce Meksykańskiej.

Wraz z postępami wojsk i marynarki wojennej unionistów w kampanii na Missisipi i zaangażowaniem stosunkowo niewielkiej ilości posiadanych kanonierek pancernych w przełamywaniu oporu konfederatów w głównych punktach ich oporu, widoczna stała się potrzeba posiadania większej ilości okrętów do patrolowania rzek. Okręty te mogły być słabiej opancerzone od kanonierek pancernych, gdyż głównym zagrożeniem z jakim się miały spotykać był ostrzał z broni ręcznej. Drugim powodem ich powstania były działania w górnej części płytszych rzek Cumberland i Tennessee, gdzie wymagane były lekkie okręty o niewielkim zanurzeniu, przy tym szybsze od ciężkich kanonierek pancernych.

Wynikiem tych potrzeb była budowa 76 okrętów, nazwanych tinclad. Wbrew nazwie, nie były one chronione blachą, a głównie drewnem i w niewielkiej części kutym żelazem. Budowę tincladów rozpoczęto w połowie 1862, pierwsze z nich weszły do akcji w sierpniu 1862 (USS "Brilliant" i "General Pillow"). Około 35 weszło do służby przed upadkiem Vicksburga w lipcu 1863, kończącego zasadniczy etap walk na Missisipi, a ostatnie z nich oddano do służby w kwietniu 1865. Okręty te były przebudowywane w Cairo i Mound City z typowych amerykańskich rzecznych statków handlowych tego okresu, głównie tylnokołowców i nieco mniej licznych bocznokołowców. Ponieważ były przebudowywane z różnych jednostek, wszystkie różniły się od siebie, lecz jednocześnie były przebudowane w podobny sposób i miały podobne cechy konstrukcyjne. Na tinclads przebudowywano rzeczne statki handlowe długości ok. 45 m, wyporności średnio 200 ton (od kilkudziesięciu do powyżej 200 ton). Wyjątkami były USS "Black Hawk" służący jako okręt sztabowy (902 t) i "Ouachita" (572 t).

Przebudowa polegała zwykle na obudowaniu dolnej partii nadbudówek na głównym pokładzie kazamatą z grubego drewna. Zwykle przednia ściana kazamaty była pochyła, boczne ściany były pionowe. Większość jednostek otrzymała wzmocnienie osłony w postaci płyt żelaznych grubości 12-25 mm w przedniej części kazamaty i wokół maszyn parowych. Górna część nadbudówki z kabinami załogi była zachowana nieopancerzona, wystająca nad kazamatą. Z okrętów usuwano natomiast trzecie piętro nadbudówek (tzw. texas). Sterówkę, umieszczoną na nadbudówkach, obniżano i lekko opancerzano.

Uzbrojenie tincladów różniło się, lecz zwykle składało się z 2-3 gładkolufowych dział 12-funtowych lub 24-funtowych na każdej burcie (w baterii burtowej) i 2 cięższych dział (np. 32-funtowych) w dziobowej ścianie kazamaty. Działa umieszczone były w kazamacie i strzelały przez strzelnice. Część okrętów przenosiło po 8 i wiecej dział, maksymalnie 14, jedynie "Ouachita" była znacznie silniejsza.

Tinclads były znacznie tańsze od jednostek pancernych (ok. 9000 USD w porównaniu do 89.000 USD za kanonierkę typu City). Mogły też transportować na niewielkie odległości pewną ilość żołnierzy i wysadzić ich jako desant.

W toku służby, tyko jedna kanonierka USS "Rodolph" (#48) została zatopiona (na minie), lecz 4 zostały zdobyte przez Konfederatów ("Petrel" #5, "Queen City" #26, "Wave" #45, "Undine" #55), a kolejne 4 zniszczone w celu uniknięcia zdobycia ("Signal" #8, "Covington" #25, "Key West" #32, "Tawah" #29, "Elfin" #52). Dalsze 4 utracono w wypadkach losowych (USS "Black Hawk", "Glide", "Rattler" #1, "Linden" #10).

Po zakończeniu wojny secesyjnej, w 1865 wszystkie pozostające w służbie tinclads zostały zdemobilizowane i przebudowane z powrotem na statki handlowe.

[edytuj] Lista tinclads

Numery były przydzielane nowym jednostkom w miejsce utraconych.

• - Black Hawk (bocznokołowiec) - okręt sztabowy
• - Glide (tylnokołowiec)
• - Ouachita (bocznokołowiec)
• 1 Rattler (tylnokołowiec)
• 1 Tempest (tylnokołowiec)
• 2 Marmora (tylnokołowiec)
• 3 Romeo (tylnokołowiec)
• 4 Juliet tylnokołowiec)
• 5 Petrel (tylnokołowiec)
• 6 Cricket (tylnokołowiec)
• 7 New Era (tylnokołowiec)
• 8 Signal (tylnokołowiec)
• 8 Grossbeak (bocznokołowiec)
• 9 Forest Rose (tylnokołowiec)
• 10 Linden (tylnokołowiec)
• 10 Ibex (bocznokołowiec)
• 11 Prairie Bird (tylnokołowiec)
• 12 Curlew (tylnokołowiec)
• 13 Fort Hindman (bocznokołowiec) (ex James Thompson, późn. Manitou)
• 14 Kenwood (tylnokołowiec)
• 15 Hastings (bocznokołowiec)
• 16 Little Rebel (śrubowy) (zdobyty konfederacki CSS Little Rebel)
• 17 Fairplay (bocznokołowiec)
• 18 Brilliant (tylnokołowiec)
• 19 St. Clair (tylnokołowiec)
• 20 General Pillow (bocznokołowiec)
• 21 Alfred Robb (tylnokołowiec)
• 22 Springfield (bocznokołowiec)
• 23 Silver Lake (tylnokołowiec)
• 24 Champion (bocznokołowiec)
• 25 Covington (bocznokołowiec)
• 25 Colossus (tylnokołowiec)
• 26 Queen City (bocznokołowiec)
• 26 Mist (tylnokołowiec)
• 27 Argosy (tylnokołowiec)
• 28 Silver Cloud (tylnokołowiec)
• 29 Tawah (bocznokołowiec)
• 29 Collier (tylnokołowiec)
• 30 Fawn (tylnokołowiec)
• 31 Paw Paw (centralne koło łopatkowe)
• 32 Key West (tylnokołowiec)
• 32 Abeona (bocznokołowiec)
• 33 Victory (bocznokołowiec)
• 34 Moose (tylnokołowiec)
• 35 Reindeer (tylnokołowiec)
• 36 Peosta (bocznokołowiec)
• 37 Naumkeag (tylnokołowiec)
• 38 Exchange (tylnokołowiec)
• 39 Tensas (bocznokołowiec)
• 40 Alexandria (bocznokołowiec)
• 41 Nyanza (bocznokołowiec)
• 42 Stockdale (tylnokołowiec)
• 43 Glide (II) (tylnokołowiec)
• 44 Meteor (tylnokołowiec)
• 45 Wave (tylnokołowiec)
• 46 Tallahatchie (tylnokołowiec)
• 47 Elk (bocznokołowiec)
• 48 Rodolph (tylnokołowiec)
• 49 Carrabasset (bocznokołowiec)
• 50 Gazelle (bocznokołowiec)
• 51 Fairy (tylnokołowiec)
• 52 Elfin (tylnokołowiec)
• 52 Oriole (tylnokołowiec)
• 53 Naiad (tylnokołowiec)
• 54 Nymph (tylnokołowiec)
• 55 Undine (tylnokołowiec)
• 55 Kate (tylnokołowiec)
• 56 Siren (tylnokołowiec)
• 57 Peri (tylnokołowiec)
• 58 Huntress (tylnokołowiec)
• 59 Sibyl (tylnokołowiec)
• 60 Gamage (tylnokołowiec)
• 60 General Sherman (bocznokołowiec)
• 61 General Thomas (bocznokołowiec)
• 62 General Grant (bocznokołowiec)
• 63 General Burnside (bocznokołowiec)

Zobacz też: Kampania na Missisipi

[edytuj] Źródła

• The "Tinclads" w serwisie Ironclads and Blockade Runners
• Angus Konstam: Mississippi River Gunboats of the American Civil War 1861-1865, New Vanguard 46, Osprey Publishing, 2002, ISBN 1-84176-413-2