Tramwaj linowy
Z Wikipedii
Tramwaj linowy (ang. Cable Car) jest unikalnym w skali światowej środkiem transportu zbiorowego używanym w kalifornijskim mieście San Francisco. Obecnie tramwaje linowe kursują na trzech trasach:
- Linia California Street ciągnie się wzdłuż ulicy California Street, od dzielnicy finansowej przez Chinatown i Nob Hill do stacji na ulicy Van Ness Avenue.
- Linia Powell-Mason rozpoczyna swój bieg na skrzyżowaniu ulic Powell Street i Market Street i ciągnie się w kierunku zatoki. Na szczycie Nob Hill spotyka się z linią California Street, a swój bieg kończy przy Fisherman's Wharf.
- Linia Powell-Hyde rozpoczyna się również u zbiegu ulic Powell Street i Market Street, ale dalej skręca do Russian Hill i kończy swój bieg na placu Ghiradelli Square.
Są to ostatnie trzy linie tramwaju linowego jakie pozostały na świecie. Na przełomie wieków XIX i XX w kilku dużych metropoliach powstały systemy tramwajów linowych, jednak zaprzestano ich stosowania z biegiem czasu. Spośród krajów europejskich można wymienić:
- Wielka Brytania (8 linii, w tym 2 w Londynie),
- Portugalia (2 linie w Lizbonie),
- Francja (jedna linia w Paryżu)
W Australii i Nowej Zelandii pasażerów obsługiwało 7 linii tramwajów linowych, ale ten środek transportu najbardziej rozpowszechniony był jednak na terenie Stanów Zjednoczonych:
- San Francisco (8 linii, z czego 3 działają do dziś),
- Nowy Jork (7 linii),
- Kansas City (6 linii),
- St. Louis (6 linii)
- Seattle (5 linii),
- Los Angeles (3 linie)
- Denver (2 linie)
- oraz kilka innych mniejszych miast amerykańskich.
Spis treści |
[edytuj] Budowa i działanie
Tramwaj linowy jest pojazdem poruszającym się po stalowych szynach. Nie posiada własnego silnika, a napędzany jest za pomocą stalowej liny, która biegnie pod powierzchnią jezdni, pomiędzy szynami. Pojazd wyposażony jest w specjalne kleszcze służące do chwytania przez wąską szczelinę liny biegnącej pod torowiskiem. Uchwycona lina ciągnie tramwaj po szynach. System lin wprawiany jest w ruch za pomocą centralnej siłowni (ang. powerhouse). Do roku 1920 w siłowni używane były silniki parowe, a obecnie system napędzany jest przez silnik elektryczny. Ponieważ budowa systemu uniemożliwia zawracanie tramwajom w tradycyjny sposób, na każdym końcu trasy tramwaju znajduje mechanizm w postaci obrotowego talerza (ang. turntable, turnaround), na którym pojazd jest obracany o 180° ręcznie przez obsługę i jest gotowy do jazdy w przeciwnym kierunku.
[edytuj] Historia
- Twórcą systemu tramwajów linowych w San Francisco był Andrew Smith Hallidie, który 4 sierpnia 1873 roku przetestował pierwszy tego typu pojazd na ulicy Clay Street w San Francisco.
- 1 sierpnia 1873 roku firma Clay Street Hill Railroad uruchomiła pierwszą stałą linię tramwaju, która spotkała się z wielkim powodzeniem wśród mieszkańców miasta, a całe przedsięwzięcie okazało się być spektakularnym sukcesem.
- w latach 1877 - 1889 powstało wiele innych linii tramwajowych tego typu obsługiwanych przez 8 niezależnych przedsiębiorstw. W tym czasie zbudowane łącznie 53 mile torów, które pokrywały niemal wszystkie dzielnice San Francisco.
- 18 kwietnia 1906 roku wielkie trzęsienie ziemi oraz spowodowany nim pożar zniszczyły miasto, a także prawie całą sieć tramwajów linowych. Na ich miejscu uruchomiono sieć tradycyjnych tramwajów elektrycznych (ang. streetcar) oraz trolejbusów (ang. trolley-coach).
- w 1947 roku burmistrz Lapham zażądał zlikwidowania wszystkich linii tramwajów linowych w San Francisco opierając się na raporcie, z którego wynikało, że ten rodzaj transportu publicznego przynosi straty i lepiej zastąpić go tańszym transportem autobusowym obsługiwanymi przez miasto. Mieszkanka San Francisco Friedel Klussman powołała lokalny komitet w celu obrony tramwajów linowych, który skutecznie przeciwstawił się decyzji burmistrza. Od tego czasu system tramwajów linowych z ulicy Powell Street jest obsługiwany przez miejskiego przewoźnika.
- W latach pięćdziesiątych XX wieku likwidacji uległo kilka mniejszych linii, a pozostałe uległy reorganizacji. Od tej pory wszystkie działające linie są podłączone do jednej siłowni na skrzyżowaniu ulic Washington Street i Mason Street.
- od 1982 do 1984 system został poddany generalnemu remontowi, a 21 czerwca 1984 roku oddano unowocześniony system do użytku mieszkańców. Właśnie w tej formie działa on do dnia dzisiejszego i jest obsługiwany przez miejskie przedsiębiorstwo transportu zbiorowego Muni.
[edytuj] Ciekawostki
 |
Ta sekcja może zawierać informacje trywialne, plotkarskie i tym samym niepotrzebne w artykule encyklopedycznym. Staraj się integrować ciekawostki z główną treścią artykułu. Po oczyszczeniu tej sekcji możesz usunąć szablon. Potrzebę wpisania ciekawostek możesz omówić w dyskusji artykułu. |
- System tramwajów liniowych jest bardzo lubiany przez mieszkańców San Francisco i stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych miasta. Jazda na platformie tramwaju wzdłuż ulicy Powell Street dostarcza niezapomnianych wrażeń, a przed podróżującymi rozciąga się widok na zatokę San Francisco.
- 1 października 1964 roku tramwaj linowy został uznany za „ruchomy”, historyczny obiekt o znaczeniu narodowym dla Stanów Zjednoczonych.
- Dla upamiętnienia zasług Friedel Klussman nazywanej też Cable Car Lady jedna ze stacji końcowych znajdująca się u zbiegu ulic Powell Street i Hyde Street została nazwana jej imieniem.
- Operator tramwaju linowego nosi nazwę gripman i jego głównym zadaniem jest obsługa dźwigni kleszczy, która znajduje się w centralnej części pojazdu oraz hamulców. Dźwignia jest w pełni mechanicznym urządzeniem, a jej obsługa wymaga użycia sporej siły fizycznej. Pomimo to, w 1998 roku zatrudniona została pierwsza operatorka tramwaju linowego, Fannie Mae Barnes.
- Ojciec twórcy systemu tramwajów linowych, Hallidie'go wynalazł i opatentował w Wielkiej Brytanii stalową linę splecioną z pojedynczych, cienkich drutów.
- Sam Hollidie przybył do Kalifornii w 1852 podczas gorączki złota, która opanowała okolice miasta San Francisco. Na początku zajmował się konstrukcją urzadzeń do wydobywania urobku z kopalni złota oraz budową wiszących mostów.
