Trofim Łysenko
Z Wikipedii
Trofim Denisowicz Łysenko (Трофим Денисович Лысенко) (ur. 29 września 1898, we wsi Karliwka, gub. połtawska na Ukrainie, zm. 20 listopada 1976 w Moskwie) – radziecki uczony biolog i agronom, od 1935 członek Ogólnozwiązkowej Akademii Nauk Rolniczych im. W. I. Lenina i dwukrotnie jej prezes, od 1939 członek Akademii Nauk ZSRR, członek Akademii Nauk Ukrainy, Bohater Pracy Socjalistycznej (1945), kawaler 8 Orderów Lenina, trzykrotny laureat Nagrody Stalinowskiej (1941, 1943, 1949).
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Łysenko urodził się w rodzinie chłopskiej. Wykształcenie zdobył w Kijowskim Instytucie Agrotechnicznym w 1925 roku. W latach 1925 - 1929 pracował w eksperymentalnej stacji agrotechnicznej w Azerbejdżanie - Centralnej Eksperymentalnej Stacji Hodowli Roślin w miejscowości Gandża. Od roku 1929 pracował we Wszechzwiązkowym Instytucie Nasiennictwa i Genetyki, którym kierował w latach 1937 - 1966. W latach 1940 - 1965 był równocześnie dyrektorem Instytutu Genetyki Akademii Nauk ZSRR.
[edytuj] Teorie Łysenki
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Opracował teorię stadialnego rozwoju roślin i metody zastosowania jej w praktyce rolniczej.
W opublikowanym w 1927 artykule w Prawdzie, która obwołała go m.in. "bosym profesorem", ogłosił rewelacyjną (według ówczesnej propagandy radzieckiej) metodę użyźniania gleby bez jakichkolwiek nawozów oraz metodę siewu grochu w zimie. Miały one zazielenić w zimie jałowe pola Azerbejdżanu i uchronić ludzi i bydło od głodu, okazały się jednak nieskuteczne.
Następnym wynalazkiem była w 1929, jarowizacja zbóż, mająca podnieść plony i zwiększyć mrozoodporność przez "przemianę odmian jarych w ozime pod wpływem warunków środowiska" - metoda ta jednak nie była oryginalnym pomysłem Łysenki, gdyż stosowano ją na polach uprawnych w stanie Ohio już w połowie XIX wieku i opisywano wielokrotnie w literaturze naukowej.
W latach 30. XX wieku przewodził kampanii w naukach agrotechnicznych, obecnie określanej jako "łysenkizm", która odrzucała współczesną genetykę i przetrwała w ZSRR do połowy lat 60. Teorie genetyczne Łysenki odrzucały prawa dziedziczności, przypisując nieograniczone możliwości przekształcania organizmów metodą zmian środowiskowych.
Teorie te znalazły wyznawców wśród władz politycznych i zostały narzucone nauce radzieckiej metodami przymusu administracyjnego, któremu towarzyszyła scentralizowana kampania propagandowa. Teorie Łysenki zaaprobował Stalin, zaś naukowcom reprezentującym genetykę Mendla i Morgana zabroniono dalszych prac. Większość ówczesnych specjalistów broniących naukowego punktu widzenia prześladowano. W 1940 aresztowano głównego oponenta Łysenki, genetyka Mikołaja Wawiłowa, który zmarł w więzieniu (oficjalnie podanym powodem śmierci było niedożywienie). W 1948 KPZR specjalnym dekretem odrzuciło zasady genetyki Mendla, uznając łysenkizm za oficjalną naukę państwa radzieckiego. Decyzja ta, jak i państwowo aprobowana działalność Łysenki, miała negatywny i długotrwały wpływ na rozwój biologii i rolnictwa w ZSRR, przyczyniła się do głodu milionów ludzi i do katastrofalnego stanu radzieckiej produkcji rolnej - ocenia się iż w 1953, w chwili gdy umarł Józef Stalin, ilość produkowanego mięsa i warzyw w całym ZSRR była niższa niż za cara Mikołaja II.[1]
Kolejnym zamierzeniem Trofima Łysenki był zamiar obalenia teorii Darwina, począwszy od zanegowania jednej z podstawowych jej zasad, czyli twierdzenia o konkurowaniu między osobnikami tego samego gatunku o dostęp do ograniczonych zasobów. W tym celu Łysenko ogłosił, iż osobniki nie konkurują, lecz współpracują, co zyskało uznanie w radzieckiej partii komunistycznej jako zgodne z założeniami bolszewizmu. Następnie ogłosił syntezę poglądów antymendlowskich i antydarwinowskich w postaci nowej teorii powstawania gatunków. Teoria ta zakładała, iż organizmy, jako kontrolowane przez warunki środowiskowe, mogą przy odpowiednim ich oddziaływaniu i ukształtowaniu zamienić się w dowolny inny gatunek.[2] Aby zilustrować zasady transformacji organizmów w ramach nowo opracowanych zasad powstawania gatunków, Trofim Łysenko w latach 50. stwierdził, iż "wystarczy zacząć karmić pokrzewkę ogrodową gąsienicami, a powstanie kukułka".[3][4]. Hipotezy te nie były oparte na żadnych podstawach naukowych i skompromitowały naukę ZSRR na arenie międzynarodowej po odkryciu w 1953 struktury molekularnej DNA - co było ostatecznym potwierdzeniem przełomowych doświadczeń Oswalda Avery`ego z 1944, stwierdzających, iż jedynym czynnikiem dziedziczności jest DNA.
Po śmierci Trofima Łysenki w 1976 roku, jego rodzina poprosiła władze ZSRR o pochowanie ciała na prestiżowym cmentarzu przy Klasztorze Nowodziewiczym w Moskwie - prośbę odrzucono bez podania uzasadnienia.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- "Nowa biologia" w Polsce i nie tylko
- Ronald Fisher (1948) What Sort of Man is Lysenko? Listener, 40: 874-875 (współczesny komentarz brytyjskiego ewolucjonisty) (en)
- List rodziców Łysenki do Stalina, Prawda, 3 stycznia 1936 (en)
- Lecourt, Dominique, Proletarian Science? The Case of Lysenko (1977), Atlantic Highlands, Humanities Press, London, this digital edition first published 2003 (historia łysenkizmu) (en)
Przypisy
- ↑ James D. Watson, Andrew Berry DNA - Tajemnica życia, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2005, ISBN 83-7414-007-0, str. 376.
- ↑ W świetle współczesnej nauki jest to teoria całkowicie błędna, jedynym czynnikiem dziedziczności uznawanym przez genetykę jest DNA.
- ↑ Cytat wg: James D. Watson, Andrew Berry DNA - Tajemnica życia, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2005, ISBN 83-7414-007-0, str. 376.
- ↑ Anegdotyczna sytuacja zaistniała na jednym ze zjazdów Akademii Nauk ZSRR, kiedy to wybitny fizyk Lew Landau zapytał Łysenkę, czy jeśli cielętom w kilku pokoleniach będzie się obcinać uszy, to czy powstanie bydło z małymi uszami. Po twierdzącej odpowiedzi Łysenki, Landau spytał się: "Jak to się dzieje, że dotąd rodzą się dziewice?"; cytat wg: Roman Tokarczyk Antologia anegdoty akademickiej, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2006, ISBN 83-7526-046-0
