Tur (województwo kujawsko-pomorskie)

Z Wikipedii


Tur
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	nakielski
Gmina	Szubin
Sołtys	Małgorzata Krall
Liczba mieszkańców (2005) • liczba ludności	1040
Strefa numeracyjna (do 2005)	52
Kod pocztowy	89-200
Tablice rejestracyjne	CNA

Tur – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Szubin.

Położony 62 m n.p.m. usytuowany jest w północno-wschodniej części krainy Pałuk, która wchodzi w skład Wielkopolski. Uwzględniając aktualne położenie administracyjne Turu, jest on oddalony 23 km od Bydgoszczy. Pierwsza wzmianka historyczna o Turze pochodzi z 1337 roku, kiedy to król Kazimierz Wielki zezwala na przeprowadzenie mostu na rzece Noteć. Datę tę przyjmuje się jako początek powstania wsi.

Tur w okresie wczesnohistorycznym był osadą puszczańską, powstałą wśród bagien i oparzelisk na jednym z pagórków doliny rzeki Noteć, otoczona lasami puszczy bydgoskiej, niegdyś przylegała do jeziora Turskiego (3,5 km dł.) Posiadała przywilej od królów polskich na zakładanie innych miast, sama zaś miejscowość powstawała na prawach kolonialnych i parcelacji oraz trzykrotnie przyznawano jej prawa miejskie, w latach późniejszych Tur funkcjonował jako miejscowość plemienno-rodowa będąc własnością rycersko-szlachecką.. Po raz pierwszy prawa miejskie w roku 1539 nadał Turowi król Zygmunt I Stary, później w roku 1549 uczynił to Zygmunt August, by ostatecznie prawa które w późniejszym czasie miejscowości i tak odebrano przyznał w 1590 r. Stefan Batory.

Podkreśla się, że jest to osada stara, o czym świadczą różne wykopaliska. Na terenie Turu odnaleziono min. takie znaleziska o znaczeniu historyczno – archeologicznym jak urny popielnicowe, kamienne paleniska, części broni palnej i białej (klingi, pochwy szabli różnego typu, kule armatnie, części karabinów, hełmy, strzemienia – większość z okresu wojen szwedzkich, napoleońskich oraz z czasów II wojny światowej),talary-grosze polskie czy zalążek polsko – litewski tzw. borytynka z 1664 r. oraz bagnet saperski i strzemię stanowiące wyposażenie wojsk pruskich w 1869 r. Innym nietypowym znaleziskiem była kotwica barkowa znaleziona przy miejscowym moście, najprawdopodobniej z czasów Jadwigi Andegaweńskiej która wytyczyła tu trasę dla kupców. W rękach prywatnych znajduje się również dzwon cerkiewny sygnowany cyrylicą, określony na wiek XVII, miał on wg legendy zostać tu pozostawiony przez odział wojska napoleońskiego zatrzymanego z odwrotu po klęsce wyprawy moskiewskiej w roku 1813.Swą bogatą historie Tur zawdzięcza również licznym postaciom oraz rodom w których posiadaniu były te ziemie. W latach 1812-1827 dobra Turu objął ostatni Polak-Stanisław Breza – minister Księstwa Warszawskiego, później w 1830 Tur staje się własnością Dawida Radeekiera, Niemca żydowskiego pochodzenia; w tym czasie 80% mieszkańców stanowią protestanci zaś w latach 1837-1840 ustala tu swoją rezydencje szczecinianin Fridrich Poll. To właśnie za czasów dynastii Pollów wieś przeżywa największy rozwój.

Miejscowa Huta Szkła istnieje od 1846 r. Jej wyroby prezentowane pod szyldem koncernu Sort zdobywają uznanie na międzynarodowych wystawach w Moskwie, Kijowie, Dusseldorfie czy Poznaniu.

Instytucją, która również istnieje od dawna jest Urząd Pocztowy, obejmujący swym zasięgiem obsługę pocztową oraz telekomunikacyjną dla ludności ośmiu pobliskich miejscowości. Siedzibą urzędu pocztowego jest pełniący również funkcje mieszkalną budynek – pozostałość zespołu dworskiego z 1831 roku, ufundowany przez Dawida Radeekera, tzw. Stary Dwór. W XIX w. Tur posiadał również dwa młyny, dwa spichrze, sześć mostów w tym cztery główne, wodospad i kąpielnie, restauracje, piekarnie, masarnie, mleczarnie, tartak, bank spółdzielczy oraz park z dwoma stawami. Istniał też tzw. Kantor – biurowiec zburzony podczas działań wojennych oraz Zamek – rezydencja dworska. Wówczas wieś należała do wspomnianej wcześniej niemieckiej dynastii Pollów. Do historycznych obiektów warto tez zaliczyć XVIII wieczny budynek – Nowy Dwór zwieńczony wysoką wieżą, nie zachowaną niestety do dziś, została częściowo rozebrana podczas działań wojennych. Co także warte uwagi w latach 1941 – 1942 w Turze działał obóz jeniecki dla jeńców angielskich. W 1945 roku na obszarze resztówki, w jej piwnicach ukrywał się żołnierz niemiecki z pochodzenia Czech.

[edytuj] Kalendarium

1337 – pierwsza pisemna wzmianka o Turze, kiedy to król Kazimierz Wielki zezwala na przeprowadzenie mostu na rzece Noteć
1539 – prawa miejskie przyznaje król Zygmunt I Stary
1549 – prawa miejskie przyznaje król Zygmunt August
1590 – prawa miejskie przyznaje król Stefan Batory
1655 – wkroczenie do Turu wojsk szwedzkich
1812 – jako ostatni Polak dobra Turu przejmuje sekretarz stanu, szambelan królewski, minister Księstwa Warszawskiego]] – hrabia Stanisław Breza
1813 – w Turze stacjonują wojska napoleońskie uciekające spod Moskwy
1830 – Tur staje się własnością Niemca żydowskiego pochodzenia Dawida Radeekiera
1831 – budowa Nowego Dworu
1837-1840 – w Turze swoja rezydencje ustala szczecinianin Fridrich Poll
1846 – powstanie Huty Szkła
1919 – podczas Powstania Wielkopolskiego w Turze formuje się odział powstańczy pn. Tur pod dowództwem Franciszka Rucińskiego, podoficera armii pruskiej stacjonującego na froncie francuskim
1919 – sprytne odparcie pod Turem ataku Niemców
1941-1942 – utworzenie w Turze obozu dla jeńców angielskich
1943-1944 – budowa osiedla domków dla uciekinierów znad Morza Czarnego tzw. Berlinek
1945 – 22 stycznia wyzwolenie Turu przez Armię Czerwoną
1945 – 22 lutego ostatnia walka dywersyjna z wojskami hitlerowskimi
1945 – w piwnicach poczty odnaleziono ukrywającego się żołnierza niemieckiego, pochodzenia czeskiego który ujawnia miejsca umieszczenia materiałów wybuchowych mających na celu zniszczenie znaczących punktów w Turze
1956-1966 – budowa Szkoły Podstawowej oraz Przychodni Zdrowia
1984 – 1 lipca erygowanie kościoła pw. św. Stanisława Kostki
1984 – budowa osiedla leśnego oraz bloków przy ul. Hutniczej
2004 – ustanowienie regionalnego" Święta Tura"